سارا خدادادی فر

مکان های عمومی به مردم امکان می دهد هر طور که دلشان می خواهد با هم ارتباط برقرار کنند، زیرا برای هر قشری از جمله، خانواده ها، گروه های اجتماعی و فرهنگی، دوستان، همسایگان، همکاران و ...امکان حضور و استفاده هست. هرچه روابط گروه ها و قشرهای مختلف راحتتر و بهتر باشد، روابط اجتماعی همگن تر می شود. با این حال در تحقیق مشاهده شد که گروه های مختلف تمایلی به برقراری ارتباط با یکدیگر ندارند، و جدایی بین آنها کاملا مشهود و محسوس می باشد. این تحقیق به بررسی اماکن عمومی مختلف در مناطق شهری در طول یک سال می پردازد، که نمونه موردی شهر آیلسبری در جنوب شرقی انگلستان با جمعیت تقریبی 69000 می باشد. هدف از تحقیق پی بردن به این نکته است که افراد مختلف چگونه از فضاهای عمومی استفاده می کند و تعاملات با توجه به سن و جنسیت و مکان چگونه تغییر می کند. یافته ها با توجه به سیاستگذاری ها در زمینه ایجاد فضاهای عمومی مناطق مورد نظر بررسی می شود. روش تحقیق ترکیبی از تحقیق کمی و کیفی می باشد، که شامل مصاحبه هایی از اسکیت سواران، مدیران و برنامه ریزان شهری، صاحبان مشاغل و فروشگاه ها، و مردم رهگذر در این مکانها می باشد. این تحقیق توسط 46 نفر (16 تا 73 ساله) در طول 12 ماه انجام شده است (از اکتبر 2004 تا سپتامبر 2005). مشاهدات درکل در 3 مکان یعنی مناطق مسکونی، فضاهای سبز، مراکز شهر، از 7 صبح تا 1 نصف شب صورت گرفته است. در این پژوهش به ارزیابی صحت ویژگی های اجتماعی و جمعیتی خاص که ناظران آنها را شناسایی کردند نیست. بلکه، تفسیر ناظران از روش هایی است که گروه های تعیین شده در آن فعالیت و تعامل می کنند. در نتیجه، زبان و برچسبی که برای هر گروه در نظر گرفتتند در این نوشتار از آنها استفاده خواهد شد. همچنین این پژوهش تجزیه و تحلیل اینکه آیا تعاملات نسبت به سن و یا با محل متفاوت است. و یا آیا حضور مردم یا گروههای خاص استفاده از فضای عمومی را تحت تاثیر قرار می دهد.

حس مکان به معنای ادراک ذهنی مردم از محیط و احساسات کم و بیش آگاهانه آنها از محیط خود است که شخص را در ارتباطی درونی با محیط قرار می دهد، به طوری که فهم و احساس فرد با زمینه معنایی محیط پیوند خورده و یکپارچه می شود. این حس عاملی است که موجب تبدیل یک فضا به مکانی باخصوصیات حسی و رفتاری ویژه برای افراد خاص می گردد. حس مکان علاوه بر این که موجب احساس راحتی از یک محیط می شود، از مفاهیم فرهنگی موردنظر مردم، روابط اجتماعی و فرهنگی جامعه در یک مکان مشخص حمایت کرده و باعث یادآوری تجارب گذشته و دست یابی به هویت برای افراد می شود. از آنجا که فضا عاملی مؤثر در متمایز ساختن محیط از معماری است، به لحاظ کالبدی، محیطی با کاراکتر مشخص و می تواند در آفرینش حس مکان موفق تر باشد. با توجه به اهمیت این حس در ارتقاء کیفیت فضای طراحی شده این پژوهش به بررسی مفهوم حس مکان و عوامل مؤثر در شهر شوشتر نو در استان خوزستان بر آن پرداخته و تأثیرعوامل کالبدی و عوامل شناختی استفاده کنندگان بر احساس افراد نسبت به فضا را بررسی می کند. این مقاله در ابتدا به معنای حس مکان و مفهوم آن از دیدگاه های مختلف پرداخته و در نهایت سطوح مختلف و عوامل شکل دهنده آن ر ا بیان می کند و در نهایت مدلی برای نشان دادن چگونگی تأثیرات این عوامل ارائه می کند. مدل پیشنهادی قابل فهم و کاربردی این مقاله می تواند چارچوبی برای آگاهی طراحان نسبت به چگونگی تأثیر فضای معماری بر حس استفاده کنندگان فراهم آورد.