رحیم ساعی

با توجه به اهمیت اندازه گیری کیفیت زندگی و ضرورت برنامه ریزی صحیح و کارآمد برای اجرای پروژه های لازم جهت بهبود و ارتقای سطح رفاه روستاییان به ویژه طبقه محروم آنان نیاز اساسی به مطالعات گسترده و عمیق در مناطق روستایی وجود دارد. از این رو، مطالعه حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی خانوارهای روستایی در اقلیم های استان آذربایجان شرقی انجام گرفت. بدین منظور، پرسش نامه ای پس از آزمون روایی به صورت روایی صوری و آزمون پایایی به روش مطالعه پیشاهنگ (با ضریب آلفای کرونباخ از 0.80 تا 0.96) از 384 سرپرست خانوار با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب، تکمیل شد. در این مطالعه از روش طبقه بندی اقلیمی آمبرژه با شاخص های اقلیم بندی میزان بارندگی، متوسط حداکثر و حداقل دما در گرم ترین و سردترین ماه های سال تحت عناوین اقلیم های فراخشک سرد، نیمه خشک فراسرد تا نیمه خشک معتدل، مدیترانه ای فراسرد و سرد و نیمه مرطوب فراسرد استفاده شد. بر اساس نتایج، میانگین کیفیت زندگی روستاییان در مقایسه با متوسط نمره استاندارد پایین بوده و از نظر آماری نیز تفاوت معنی داری با آن داشت. اقلیم مدیترانه ای فراسرد و سرد استان برای تولید محصولات کشاورزی مناسب بوده که موجب افزایش عملکرد و به تبع آن، افزایش درآمد حاصل از محصولات کشاورزی شده است. از این رو، کیفیت زندگی روستاییان این اقلیم بالا بوده و تفاوت آماری معنی داری نسبت به سایر مناطق استان داشت. همچنین، این مطالعه توانست 50 درصد از عوامل مهمی که بر کیفیت زندگی روستاییان این استان مؤثر بودند را بررسی نماید. همان طور که نتایج رگرسیون نشان داد 50 درصد از تغییرات متغیر کیفیت زندگی روستاییان با پنج عامل "درآمدهای کشاورزی"، "فاصله روستا از جاده آسفالت مناسب"، "تعداد افراد تحصیل کرده در خانواده"، "سطح تحصیلات سرپرست خانواده" و "میزان پیشرفت در استفاده از تکنولوژی ها و روش های صنعتی در تولیدات کشاورزی"، تبیین شدند که تأثیر غیرمستقیمی نیز بر آن داشتند. اطلاع رسانی از پیش بینی های اقتصادی لازم مثل نوسانات قیمت محصولات زیرکشت، اجرای طرح های جاده سازی در روستاهای این استان، اجرای طرح های مؤثر سوادآموزی و افزایش امکانات آموزشی در تمامی مقاطع تحصیلی در روستاها، احیای بنگاه ها و تعاونی های توسعه مکانیزاسیون کشاورزی و پرداخت وام های بلندمدت کم بهره و نظارت شده برای روستاییان به ویژه در اقلیم های غیرمناسب برای تولیدات کشاورزی از پیشنهادهای این مطالعه بودند.