امیرحسین حسین زاده ایوری

قرآن کریم منبع اصلی دین اسلام است و به همین سبب عموم مسلمانان از دیرباز در تکاپوی فهم آن بوده اند. نکته مهم اینجاست که مسلمانان غیر عرب زبان، به جهت مانع زبانی که داشتند مجبور به استفاده از ترجمه های قرآن کریم بودند. مسئله اینجاست که امر ترجمه در برخی موارد امکان انتقال تمامی مفهوم به زبان مقصد را ندارد، از این رو عموم ترجمه های قرآن کریم با برخی نارسایی ها مواجه هستند. یکی از موضوعاتی که در قرآن کریم بدان اشاره شده، ناامیدی است. در قرآن کریم دو ماده «قنط» و «یأس» برای اشاره به این موضوع استفاده شده اند، که طبعاً براساس اصل حکمت الهی و اصل زبانشناختی اقتصاد زبانی، تمایزاتی باهم دارند حال آنکه در ترجمه های فارسی ذیل این دو واژه از معادل «ناامید شدن» استفاده شده است. در این پژوهش برآنیم تا از طریق مطالعات کتابخانه و استفاده از روش های معناشناختی به این پرسش پاسخ دهیم که تمایز معنایی میان دو واژه «قنط» و «یأس» چیست و چه معادل جدیدی می توان برای آنها پیشنهاد نمود؟ لازم به ذکر است که علی رغم اهمیت والا این پرسش تاکنون چنین پژوهشی انجام نشده است.از نتایج پژوهش حاضر نیز می-توان به پیشنهاد ترجمه «سرخوردگی-پشت کردن» برای ماده قنط و اختصاص معادل «ناامید شدن» به ماده یأس اشاره کرد.

اسراف، مفهومی مهم در نظام اقتصادی و اخلاقی قرآن کریم است. لغت شناسان مسلمان اسراف را عمدتا به زیاده روی (ضد میانه روی) معنا کرده اند؛ این درحالی است که برخی کاربردهای اسراف، با این معنا قابل توضیح نیست. نگارندگان برای کشف مؤلفه های معنایی اسراف در قرآن، از روش ریشه شناسی بهره بره اند. پرسش اصلی این پژوهش آن است که مولفه های معنایی اسراف براساس روش ریشه شناسی، چیستند؟ از دستاوردهای این پژوهش آن است که ماده سرف بکار رفته در قرآن کریم حاصل ترکیب دو ریشه باستانی مختلف است: اول ماده باستانی «شرب» که معنای خوردن ونوشیدن می دهد و در طی تحولات زبانی در عربی به صورت سرف درآمده و معنای خوردن ومصرف کردن را به خود گرفته است؛ دوم ماده باستانی «سرف» که معنای گرما و آتش زدن می دهد و در طی تحولات زبانی درعربی به صورت سرف درآمده و معنای حرص وولع و هیجان زدگی بخود گرفته است. از ترکیب معنای این دو ماده در عربی قرآنی دومولفه ی مهم معنایی «خوردن/مصرف کردن» و «حرص، ولع و هیجان زدگی» در ماده قرآنی سرف وجود دارد که بادرنظر گرفتن این مولفه ها می توان کاربرد های این ماده در قرآن کریم را درک نمود.