سید مجتبی حسین نژاد کریمی

این پژوهش با هدف بررسی مفهوم تعقل بر اساس آیات قرآن با روش تحلیلی- اسنادی انجام شده است. بر اساس آیات قرآن، تعقل از مهم ترین فرایندهای عقلی است که در این پژوهش سه معنا از آن استنباط شده است. در معنای نخست، تعقل همچون نوری است که از درون ساطع می شود. از این لحاظ، تعقل به معنای ارتباط انسان با بعد الهی و معنوی نفس خویش است که ضمن روشنایی بخشیدن به بعد الهی نفس، همچون هاله ای نورانی، کلیت و واقعیت نفس را در بر می گیرد و خواسته های نا مطلوب نفس را کنترل می کند. بعد از آن، تعقل همچون شعاع نوری است که از درون به سوی اشیاء و حوادث می تابد و واقعیت و کلیت آنها را روشن می کند. از این لحاظ در پرتو تعقل است که آیه بودن اشیاء و حوادث و همچین دلالت های ضمنی آنها تبیین می گردد. این مرحله از تعقل، به معنای استدلال است در مرتبه سوم، تعقل همچون آینه ای است که حق را منعکس می کند. این نوع تعقل، بیانگر ارتباط وجودی انسان با اشیاء و پدیده ها است.