بهزاد مجیدی شیل سر

امروزه توسعه بعنوان یک فرایند مهمترین بحث کشورها بویژه کشورهای درحال توسعه است،بررسی و شناخت نواحی روستایی و تحلیل قابلیتها و تنگناهای آنها در فرایند برنامه ریزی توسعه روستایی اهمیت بسزایی دارد. تالاب ها ارزش های غیرقابل انکاری از نظر اکولوژیک، اقتصادی و تفرجگاهی و زیبایی شناسی برای جوامع انسانی، جانوری و گیاهی دارند. ضمن تاکید بر این موضوع که تغییرات اقتصادی در روستاها نیز تابعی از شرایط عمومی در سطح ماکرو همچون اقتصاد ملی و ناحیه ای است اما میزان پذیرش این تغییرات در نقاط مختلف متفاوت و با سرعتهای متغیر صورت می پذیرد. پژهش حاضر با فرض اینکه تالاب دارای سهمی بسزا در اقتصاد روستاهای حاشه خود است انجام گرفته و جامعه نمونه شامل 15 روستا از شهرستان صومعه سرا و شهرستان بندر انزلی که در حاشیه تالاب قرار گرفته اند می باشند . در این پژوهش ابتدا وضعیت روستا های مورد مطالعه بر اساس اسناد موجود و مطالعات میدانی بررسی و تحلیل شده است. نتایج بررسی ها در زمینه تاثیر وجود تالاب انزلی در تنوع اقتصادی روستا بیانگر این مطلب بوده که شغل های مرتبط با تالاب در کل روستاهای حاشیه تالاب شامل صیادی ، شکار و گردشگری و صنایع دستی بوده به وجود آورده است اما به این دلیل که زیرساختهای لازم جهت بهره مند شدن روستاییان حاشیه از نعمت تالاب در جهات مختلف اقتصادی و زیستی فراهم نیامده لذا به صورت پتانسیلی بالقوه متروک مانده است

مقدمه: تالاب ها عمدتاً در مجاورت سکونتگاه ها قرار دارند و بین تالاب ها و پایداری سکونتگاه های روستایی حاشیه رابطه دوسوی ای وجود دارد. به همان اندازه که پایداری جوامع روستایی به پایداری تالاب ها وابسته است. همچنین تالاب انزلی از مراکز مهم جذب گردشگر گیلان محسوب می شود و معیشت ساکنان حاشیه تالاب به لحاظ کشاورزی، صیادی و تامین مواد اولیه صنایع دستی به حیات آن بستگی دارد. هدف : تحلیل پایداری اقتصادی در جوامع روستایی حاشیه تالاب بر اساس الگوی بوم روستا و هدف این پژوهش بوده و فرضیه تاثیرگذاری بازسازی تالاب انزلی در پایداری روستاهای حاشه ای آن و فرضیه تاثیر تحولات محیطی تالاب بر تعلق خاطر بومیان به روستا مورد بررسی قرار گرفته است. روش شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و بر مبنای روش از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد و شاخص هایی جهت تعیین میزان پایداری روستاها تدوین شدند و در پایان، تجزیه و تحلیل داده ها به صورت تحلیلی و مقایسه ای صورت پذیرفته است. قلمرو جغرافیایی: حوزه آبریز تالاب دارای مساحتی حدود ۳۷۴ هزار هکتار است و حوزه مطالعاتی در این پژوهش 15 روستای (روستاهای بندر انزلی و صومعه سرا) حاشیه تالاب می باشد. یافته ها: براساس مطالعات میدانی انجام شده در مورد روستاها مشخص شد که بخش عمده ای از جمعیت فعال این روستاها متاثر از زمین های کشاورزی به فعالیت های کشاورزی مشغول می باشند. با توجه به اینکه قسمت اعظم برنج کاری و کشاورزی و درختان غیرمثمر در قسمتی از جلگه گیلان قرار گرفته و اشتغال زایی را برای کشاوران فراهم آورده است و اولویت های اول کشاورزان ناحیه، کشت برنج بوده و نیز به علت وجود آب مکفی برای رشد گیاه مذکور از محبوبیت ویژه ای برخوردار می باشد. علاوه بر کشت و کار برنج، حاشیه تالاب به لحاظ داشتن محیطی متفاوت از لحاظ برنج کاری، دارای اثرات مثبت بر دامداری و دامپروری به علت دارا بودن زمین های حاصلخیز برای رشد و تنوع پذیری و انبوهی در گونه های گیاهی می باشد. همچنین بررسی ها حاضر نشان داد که تعداد گردشگران نسبت به 10 سال گذشته در 3/73 درصد از روستاها روند افزایشی داشته است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که حدود 32 درصد خانوارها برای تامین معیشت خود به صیادی و حدود 16 درصد نیز به شکار می پردازند. علاوه بر شکارچیان و صیادان غیررسمی، بخش تعیین کننده درآمدهای حدود 500 خانوار از حاشیه نشینان بعنوان آب بندان دار در شش ماه از سال مستقیما از تالاب تامین می گردد. نتایج بدست آمده از وابستگی اشتغال بیش از 65 درصد روستاییان به تالاب بیانگر اهمیت وجود آن در زمینه پایداری اقتصادی مردم روستا می باشد.