معصومه شمس

در این پژوهش، با هدف بررسی پیامدها و تجلیات انتخاب تِم در مهمانی رسانه ای سلبریتی ها، برنامه شام ایرانی 2 به عنوان نمونه ای از برنامه های واقع نمای سلبریتی محور در حوزه سبک زندگی بررسی شده است. برنامه های واقع نما با ادعای نمایش واقعیت زندگی سلبریتی ها به کنجکاوی مردم در این زمینه دامن می زنند و به گسترش فرهنگ سلبریتی و سلبریتی محوری در جامعه کمک می کنند. مبانی نظری این پژوهش بر نظریه های سبک زندگی مبتنی است و روش آن ترکیبی از تحلیل محتوای کیفی و کمّی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که تِم های انتخابی سلبریتی میزبان در قالب 13 مؤلفه اصلی در برنامه بروز می یابند: پوشش، مدل مو و آرایش، جواهرات و تزیینات، اشیا، فضا/مکان/چیدمان منزل، هدیه ها، خوراکی و نوشیدنی، موضوع گفت وگو، موضوع نمایش، سرگرمی، رفتار، موسیقی و جلوه های صوتی و تصویری/میان برنامه. سه تِم زنان قاجار، دهه شصت و بچه دبستانی در بیشترین مؤلفه ها بروز پیدا کرده اند و دو مؤلفه پوشش و موضوع گفت وگو در بیشترین موارد از تم تأثیر پذیرفته اند. نمی توان دسته بندی مطلقی از تم ها ارائه داد؛ اما تم های متعین تر و اجتماعی/فرهنگی تر به نسبت تم های انتزاعی تر در مؤلفه های بیشتری ظاهر شده اند. سلبریتی های زن بیشتر از سلبریتی های مرد به داشتن تم و رعایت آن پایبند بودند. پیامدهای انتخاب تم برای مهمانی رسانه ای از سوی سلبریتی ها عبارت اند از: ایجاد سرگرمی و جذابیت (به علت ایجاد تنوع و ایجاد موقعیت های نمایشی)، القای مصرف گرایی، القای نوع خاصی از سبک زندگی (ترویج ارزش های مربوط به تم و ترویج مفهوم «تِم» در دورهمی های ایرانی)، ترویج فرهنگ ها و خرده فرهنگ های مختلف و فراهم کردن زمینه ای برای گفت وگوهای روزمره.

این پژوهش با هدف مطالعه ی انتقادی پربیننده ترین برنامه ی سیما در سال 1399 – یعنی «دورهمی» – از منظر سلبریتی محوری و گفت وگوهای زرد انجام شده است. سلبریتی محوری به موضوعیت یافتن سلبریتی ها و ویژگی های جامعه ی شهرت از جمله اهمیت پیداکردن حواشی و زندگی خصوصی چهره ها و اصطلاح زرد نیز به اطلاعات و اخبار کم اهمیت و مبتذل ولی جنجالی اشاره دارد. برای مبانی نظری این مقاله از نظریه ی صنعت فرهنگ و در روش از تحلیل محتوای کیفی و تحلیل گفتمان انتقادی استفاده شده است. یافته ها نشان می دهند که گفت وگوی سلبریتیِ میزبان با سلبریتی های مهمان در قالب سه بخش اصلی مربوط به حرفه ی سلبریتی، زندگی شخصی سلبریتی و جامعه صورت می گیرد. گفت وگوهای زرد بیشتر (و نه صرفاً) در بخش دوم اتفاق می افتند. در این بخش مسائلی مربوط به داستان عشق و ازدواج، سن، اخلاق شخصی، عادات رفتاری، خاطرات شخصی، تیپ ظاهری، حاشیه ها و شایعات مربوط به سلبریتی و ... مورد پرسش قرار می گیرد. عواملی چون ساعت پخش برنامه، جایگاه میزبان در نظر مردم، لحن بیان و بدن میزبان و مهمان، شوخی و سرگرمی، تشویق ها و خنده های تماشاگران و ... همگی در تغییر ریتم و هیجانی ترشدنِ آن در مواقعی که راجع به زندگی شخصی سلبریتی ها صحبت می شود و در نتیجه برجسته شدن زردی ها در نظر مردم نقش دارد. دامن زدن به میل مردم برای آگاهی بیشتر از جزئیات کم ارزش زندگی خصوصی سلبریتی ها آن هم از طریق یک برنامه ی پرمخاطب در سیمای ملی جمهوری اسلامی ایران، برجسته سازیِ نیاز کاذبی است که می تواند نگاه نقادانه را از افراد سلب کرده و آن ها را دچار نوعی انفعال و رخوت نماید.