سهیلا حمیدزاده خیاوی

توسعه روزافزون صنعت و گسترش شهرنشینی، موجب مهاجرت روستائیان به شهرها و از بین رفتن رضایتمندی و دل بستگی آنان به روستاها و سکونتگاهشان شده که نتیجه آن، از بین رفتن تدریجی ارزش های هویتی و اصالت محیط روستاهای ایران است. شناخت ماهیت محیط و منظر، ساختار آن ها و نیز درک چگونگی تأثیرگذاری سایر عوامل بر حفظ بقای مناظر روستایی، ازجمله اهداف مهم برنامه ریزی و طراحی محیطی محسوب می شوند. ازاین رو، هدف پژوهش حاضر بررسی نقش دل بستگی مکان بر حس رضایتمندی ساکنین جهت ارتقای منظر روستایی است. روش تحقیق این پژوهش کمّی - پیمایشی بوده و جامعه آماری 203 نفر از ساکنین شهر ماسوله هستند که به شیوه در دسترس نمونه گیری گردیده اند. تجزیه وتحلیل داده ها به کمک آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفته و به منظور ارزیابی آثار بین متغیرهای دل بستگی (کالبدی، اجتماعی، فردی و مکانی)، رضایتمندی (اجتماعی، عملکردی و بافت) و منظر روستایی (مورفولوژی، عناصر اقلیمی و عوامل انسانی)، از روش مدل سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی و با کمک نرم افزار اسمارت پی.ال.اس استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل داده ها نشان داد که از دیدگاه ساکنین، دل بستگی به مکان منجر به افزایش رضایتمندی و درنتیجه ارتقای منظر روستایی در ماسوله می گردد. در این خصوص، بیشترین تأثیر دل بستگی بر رضایتمندی ساکنین ناشی از بعد مکانی دل بستگی (799/0=β) و کمترین تأثیر مربوط به بعد کالبدی دل بستگی (269/0=β) است. در رابطه با دل بستگی بر منظر روستایی بیشترین تأثیر ناشی از بعد مکانی دل بستگی (751/0=β) و کمترین تأثیر ناشی از بعد اجتماعی دل بستگی (280/0=β) است. همچنین، بیشترین تأثیر رضایتمندی بر منظر روستایی ناشی از بعد عملکردی رضایتمندی (430/0=β) و کمترین تأثیر ناشی از بعد اجتماعی رضایتمندی (206/0=β) بوده است. نتیجه پژوهش حاضر می تواند با بررسی نیازهای روان شناختی ساکنین، راهکاری در جهت ارتقای ارزش مناظر روستایی باشد.

درآمد پایدار برای هر سازمان چه در حوزه مسائل شهری و چه در سایر حوزه ها اهمیت زیادی دارد و پایه اساسی برای انجام درست و هدفمند فعالیت های یک ارگان است. از این جهت تلاش مدیران هر سازمان بر آن است تا منابع مشخصی برای بودجه سالانه خود در نظر داشته باشند و در صورت نیاز حتی منابع جایگزینی تعیین و در صورت لزوم از آن استفاده کنند. یکی از عرصه های جایگزین برای تأمین درآمدهای پایدار شهری عرصه گردشگری شهری است. بدین منظور در مقاله حاضر به بررسی و شناسایی مؤلفه های مؤثر بر تأمین درآمدهای پایدار شهری در شهر ارومیه پرداخته شده است. روش تحیقق حاضر پیمایشی بوده و ماهیتاً توصیفی – تحلیلی می باشد. جامعه آماری در تحقیق حاضر تمامی کارشناسان و متخصصان در رشته مدیریت شهری، گردشگری شهری و برنامه ریزی شهری که جمعآ 95 نفر می باشند است و نمونه هایی آماری به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده است. در مرحله تجزیه و تحلیل داده ها از روشهای تحلیل عاملی و مدل تحلیل شبکه جهت تعیین و شناسایی مؤلفه های مؤثر بر تأمین درآمدهای پایدار شهری با تأکید بر برندسازی شهری پرداخته شد. نتایج نشان داده است که، مدیریت شهری با توجه به 6 عامل(دسترسی و حمل ونقل، فعالیت رسانه ای و تبلیغات، دسترسی به خدمات شهری و تسهیلات گردشگری و...) می توانند با استفاده از برندسازی شهری در حوزه گردشگری، درآمدهای پایداری را برای شهر و اقتصاد شهری به ارمغان بیاورند.

عمده ترین چالش های پیشروی برنامه ریزان شهری شکل گیری محله های فقیرنشین به علت نبود فضای رسمی مناسب و در حد توانایی اقشار آسیب پذیر شهری و به دنبال آن، شکل گیری خانه های حاشیه ای و مساکن کم دوام، نامناسب بودن بافت، ضعف خدمات شهری و مصالح ساختمانی، آسیب پذیر بودن واحدهای مسکونی این طبقات اجتماعی در برابر مخاطرات طبیعی مانند زلزله و گسترش انواع آسیب های اجتماعی در بین اقشار کم درآمد به دلیل فضای جغرافیایی حاکم بر آن می باشد. مرتفع ساختن این چالش ها نیز جز با اندیشیدن تدابیر کلان و اتخاذ رویکردهای نوین میسر نخواهد شد. ناپایداری در بخش مسکن شهر تبریز به زیادبودن مساحت بافت های فرسوده و سکونتگاه های غیررسمی مربوط است. بر این اساس هدف پژوهش شناسایی و تحلیل موانع تامین مسکن گروه های آسیب پذیر می باشد. روش این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نوع توصیفی و پیمایشی می باشد. برای انتخاب شاخص های موثر بر مسکن و الویت بندی این شاخص ها در گروه های آسیب پذیر، از کارشناسان خبره به تعداد 20 نفر، به روش دلفی جهت آزمون پرسشنامه به صورت تصادفی برای وزن دهی استفاده می شود. بخشی از اطلاعات مورد نیاز از مرکز آمار، جمع آوری شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد شاخص های اجتماعی و اقتصادی تاثیر بسزایی در امر مسکن گروه های کم در آمد دارد. نتایج نشان می دهند مناطق ده و سه دارای بیشترین رتیبه در میزان مسکن آسیب پذیر در کلانشهر تبریز هستند.

مسکن به عنوان اصلی ترین نیاز تشکیل دهنده یک شهر محسوب می شود. توزیع نابرابر درآمد و ضعف نظام برنامه ریزی به منظور حمایت از گروه های هدف در بخش مسکن در شرایط رشد قیمت زمین و مسکن سیاست های تأمین مسکن مناسب برای گروه های آسیب پذیر را مشکل ساخته است. تجسم کالبدی این امر در شهرها به صورت رشد و توسعه محلات غیررسمی و فقیرنشین و پیدایش نواحی مسکونی جدید در حاشیه شهرها ظهور کرده است. بر این اساس هدف پژوهش شناسایی و تحلیل شاخص های موثر در مسکن گروه های آسیب پذیر می باشد. روش این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نوع توصیفی و پیمایشی می باشد. یافته های تحقیق نشان می دهد شاخص های اجتماعی و اقتصادی تاثیر بسزایی در امر مسکن گروه های کم در آمد دارد. نتایج نشان می دهد، 22 شاخص در عام ل اول با واریانس 37 بارگذاری شده اند. 4 شاخص مرب وط ب ه ش اخص های درصدجمعیت نسبت به کل شهری، بعدخانوار، تعداد نفر در هر اتاق و درصد مهاجرت جمعیتی، می باشند. ب ا توج ه ب ه اینک ه شاخص های گوناگونی در این عامل بارگذاری شده اند، برای نامگذاری به شاخص هایی که دارای عدد بارگذاری بیشتری هستند توجه می کنیم که شاخص اقتصادی، اجتماعی می باشند.

بهبود و ترویج رقابت پذیری شهری مهم ترین عامل در توسعه شهری است. از طرفی، تدوین چشم انداز روشن و استراتژی های منعطف مبتنی بر منابع درآمدی پایدار از دغدغه همیشگی شهرهای ایران است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی - موردی و رویکرد کمی انجام گرفته است. با توجه به ماهیت داده ها و عدم امکان کنترل رفتار متغیرهای مؤثر در م سئله نیز از ن وع غیرتجرب ی است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش دلفی، آزمون های تی تک نمونه ای، تحلیل واریانس یک طرفه (ANOVA)، همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی چندگانه و آزمون تعقیبی شفه در نرم افزار SPSS استفاده شده است. به منظور مدل یابی معادلات ساختاری منابع مالی با استفاده از معادلات ساختاری در نرم افزار Amos مهم ترین متغیرهای اثرگذار در ارزیابی برندینگ کلان شهر ارومیه بررسی شد. ارزیابی منابع درآمدی نشان می دهد که ارومیه از حیث منابع شهرداری در وضعیت پایدار قرار می گیرد و در بقیه اکثریت شاخص ها در وضعیت ناپایدار و نیمه پایدار قرار دارد. در بین شاخص های رویکرد منابع مالی، بالاترین میانگین را شاخص عوارض عمومی (38/3) و پایین ترین شاخص را کمک های اعطایی دولت و سازمان های دولتی (88/2) داشته است. همچنین در بین شاخص های رویکرد برندینگ شهری، بالاترین میانگین را بعد خلق جاذبه های شهری (76/3) و پایین ترین ارزیابی را بعد مشارکت (18/3) داشته است. نتایج نشان می دهد که در بین مناطق 5 گانه ارومیه، از نظر تناسب شاخص های برندینگ شهری اختلاف وجود دارد. به طوری که در سطح مناطق ۵ گانه سطح معنی داری با فرض 0.05>p کمتر از 05/. است. در نتیجه هرچند شرایط شاخص های برندینگ در سطح مناطق متفاوت است، اما نشان از افزایش اثرگذاری درآمد منابع مالی پایدار دارد.

هزاران سال پیش آب و هوا با شرایط محیطی کاملا متعادل بوده و شرایط زندگی برای بشر مناسب تر بوده است، اما امروزه ساختمانها بیش از نیمی از مصرف انرژی در سراسر جهان را بر عهده دارند، که به طور قابل توجهی با انتشار گازهای گلخانه ای که ایجاد می کنند، به تغییرات اقلیمی و آب و هوایی دامن می زنند. هدف از این تحقیق ارزیابی تاثیر اقلیم در برنامه ریزی و طراحی مسکن معاصر شهر تبریز می باشد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و پیمایشی بوده و به منظور گردآوری اطلاعات از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده، جامعه ی آماری شامل کل جمعیت سه محله (رشدیه، زعفرانیه و ولیعصر) 136351 نفر بوده ، حجم نمونه 382 نفر تعیین شد که از طریق فرمول کوکران بدست آمد. برای پایایی سوالات از آلفای کرونباخ استفاده شده که براساس آن ضریب پایایی سوالات معادل 898/0 دست آمد. برای تحلیل اطلاعات از تکنیک Vikor استفاده شده است. براساس یافته های تحقیق ارزیابی و رتبه بندی محله های زعفرانیه، ولیعصر و رشدیه شهر تبریز با توجه به فاکتورهای طراحی معماری و برنامه یزی اقلیمی در ساخت مساکن معاصر با استفاده از مدل ویکور، نتایج نشان می دهد که از بین 3 محله (زعفرانیه، ولیعصر و رشدیه) شهر تبریز، محله ولیعصر با امتیاز (990/0) در رتبه اول، محله زعفرانیه با امتیاز (819/0) در رتبه دوم، محله رشدیه با امتیاز (701/0) در رتبه سوم، قرار می گیرد.

در این پژوهش با کاربست متریک های فضایی به عنوان مقیاس جدید برنامه ریزی، وضعیت زیست پذیری کلان شهر تبریز بررسی خواهد شد. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش توصیفی تحلیلی است. به منظور تحلیل الگوی زیست پذیری مناطق 10 گانه شهر تبریز شاخص های عملیاتی مستخرج از مبانی نظری در بازه 1387 الی 1397 تحلیل شدند. در بخش نخست برای بررسی الگوی زیست پذیری و آرایش فضایی شاخص ها، با تلفیق بیش از ۱۵ متغیر ابزاری به عنوان واحد پایه تحلیل و تعیین همبستگی فضایی آن ها، پهنه های 41/5 هکتاری (LPI) به عنوان سطح بهینه برای هر منطقه شهری در نظر گرفته شدند. در فرآیند پژوهش جهت تلفیق و تجزیه وتحلیل داده ها و واقعیت های موجود از نرم افزارهای Google Earth، Excel، Fragstats 4.2.1، Eviews و Arc GIS استفاده شد. مطابق نتایج تحلیل PCA بر روی مقادیر استانداردشده متریک ها، شاخص تراکم و پراکنش کاربری ها خروجی تحلیل87/57 درصد از واریانس پراکنش داده های 4 متریک مورداستفاده را شامل و در تمام 1390 متریک مورد تحلیل، 374 پهنه با توجه به هیستوگرام و دامنه پراکنش شاخص زیست پذیری که 1/0 تا 1 بوده است در 10 کلاس با دامنه زیست پذیری کم تا زیاد تعیین و نقشه طبقات به صورت یکپارچه تهیه شد. مطابق با تحلیل های انجام گرفته شاخص نهایی زیست پذیری کلان شهر تبریز بالاتر از میانگین متوسط است. بر این مبنا، منطقه ۵ کلان شهر تبریز با شاخص 9146/0 در متریک LPI مساحت 78/10 هکتار از کل مساحت منطقه و منطقه ۸ با شاخص 2419/0 در متریک PD و مساحت 90/54 هکتار بالاترین و پایین ترین مناطق زیست پذیر بوده اند. نتایج نشان می دهد که بین شاخص زیست پذیری با نوع متریک همبستگی بالایی وجود دارد و در متریک LPI میزان دقت الگو بالاتر است.

پرورش خلاقیت و توانمندی های کودکان از ضروریات اجتماعی است که یکی از مکان های مهم برای تحقق آن پارک-های محله ای هستند. هدف پژوهش حاضر نیز شناسایی جامع مؤلفه های چیدمان فضا در جهت تأمین امنیت کودکان در پارک های محله ای است. روش پژوهش کاربردی- توصیفی است. ابتدا با روش تحلیل محتوای کیفی، شاخص های تبیین کننده چیدمان فضا و امنیت کودکان در پارک های محله ای ارائه و از طریق گردآوری داده های حاصل از مصاحبه-های مراجعان پارک های محله ای تأثیر مؤلفه های چیدمان فضا بر امنیت کودکان بررسی گردید. نمونه آماری انتخابی به روش خوشه بندی 156 نفر می باشند. داده های گردآوری شده از طریق نرم افزار آماری SPSS و با آزمون های کمی تحلیل گردید. نتایج حاکی از آن است که همبستگی قوی بین متغیره ای چیدمان فضا و امنیت کودکان در پارک های محله ای وجود دارد. همچنین، برای تحلیل عمیق تأثیر مؤلفه های چیدمان فضا بر امنیت کودکان در پارک های محله ای از تکنیک های مشاهده و ثبت الگوهای تحلیلی چیدمان فضا با استفاده از نرم افزارDepth map بهره گرفته شد و درنهایت، نتایج تحلیل برای 5 پارک محله ای منطقه2 تهران مشتمل بر پارک «نیایش»، «گلدشت»، «مروارید»، «پرستو» و «میثاق» نیز ارائه گردید.

امروزه ساختمانها بیش از نیمی از انرژی در سراسر جهان را مصرف می کنند، که به طور قابل توجهی با انتشار گازهای گلخانه ای که ایجاد می کنند، به تغییرات اقلیمی و آب و هوایی دامن می زنند. در فرآیند گذر از معماری خانه های تاریخی به خانه های معاصر در ایران بخصوص در شهر تبریز، باید دریافت که خانه های تاریخی چه ارزش هایی را از دست داده و چه عوامل دیگری به غیراز دانش بومی، طبیعت گرایی و صرف جویی در انرژی، برشکل گیری خانه های معاصر تبریز منجمله محله ی رشدیه تبریز تاثیر گذاشته است. هدف از این تحقیق ارزیابی تاثیر اقلیم بر شکل گیری مسکن معاصر تبریز در محله رشدیه می باشد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و پیمایشی بوده و به منظور گردآوری اطلاعات از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده و جامعه ی آماری شامل کل جمعیت شهرک رشدیه تبریز (6378 نفر) بوده و حجم نمونه 362 نفر تعیین شد که از طریق فرمول کوکران بدست آمد. برای پایایی سوالات از آلفای کرونباخ استفاده شده که براساس آن ضریب پایایی سوالات معادل 898/0 دست آمده است. بعد از تجزیه و تحلیل اطلاعات برای وزن دهی معیارها از تکنیک آنتروپی شانون به بررسی برهمکنش و تاثیر معیارها بر شکل گیری مسکن و درجه اهمیت آنها در مقایسه با یکدیگر پرداخته شده که با تقریب قابل قبول محوری بودن تمامی موارد و لزوم بکارگیری همزمان آن ها در طراحی نشان داده شده است. در پایان راهبردهایی جهت بهبود طراحی اقلیمی در شکل گیری مسکن که در آینده ساخته می شوند ارائه گردیده است.