سید جلال قدسی

تبیین رابطه فضا و نابرابری اجتماعی در گرو فهم عمیق نسبت به چیستی و ماهیت فضاست، که دلالتی بر جدایی گزینی فضایی و میزان برخورداری متفاوت از سرانه های کاربری فضای سبز در سطح نواحی شهری است. پژوهش حاضر با هدف آزمون این فرضیه که میزان توزیع کاربری فضای سبز در بین نواحی شهر زنجان متعادل نمی باشد، شکل گرفته است. از آنجایی که عدم تحقق عدالت محوری در برنامه ریزی های صورت گرفته در سطح شهر سبب عدم برابری در میزان دسترسی به کاربری های فضای سبز شهری شده است ضرورت بازنگری به نگرش مدیریتی برای توزیع متعادل تر در نواحی شهری زنجان را بیشتر می کند. در همین راستا پژوهش حاضر به منظور تحلیل آماری کلیه فضاهای سبز شهری که در سطح شهر زنجان توزیع شده اند، انجام گرفته است. حاصل این تحلیل ها مؤید این واقعیت است که نحوه توزیع فضاهای سبزی که در شهر زنجان وجود دارد نتوانسته است برآورد کننده برابری در فرصت ها برای همه شهروندان باشد چراکه در این شهر و در میان محلات موجود آن، به هیچ وجه میزان برخورداری از فضای سبز به صورت یکسان نمی باشد. لذا با توجه به اختلاف معناداری که بین نواحی شهری زنجان در دسترسی به کاربری فضای سبز وجود دارد، مدیریت شهری جهت توزیع عادلانه تر کاربری فضای سبز شهری، نیازمند ایجاد، توسعه و باز توزیع فضاهای سبز و پارک ها بر مبنای نیاز نواحی کم برخوردار می باشد .

کیفیت محیط شهری از برآیند کیفیتِ اجزای متشکله در فضاهای معین شهری حاصل می شود. رسالت برنامه ریزان شهری است تا با ادراکِ منطقی که از کنشِ بین فضا و اجتماع دارند، سطحِ تفکر دسترسی برابر به فضای سبز شهری را برای همه طبقات اجتماعی بر مبنای اصول پایدار عملی سازند. ازاین رو هدف از پژوهش حاضر، شناخت و ارزیابی نحوه ی توزیع فضایی پارک ها و میزان دسترسی شهروندان در نواحی شهری زنجان می باشد. لذا در این مطالعه پس از انتخاب مناطق شهری زنجان به عنوان جامعه آماری پژوهش، با روش توصیفی – تحلیلی به کمک مدل ها و آمارهای فضایی در محیط جی ای اس به تحلیل فضایی مناطق شهری زنجان از منظر پایداری محیطی پرداخته شده است؛ که درنهایت یافته های پژوهش نشان داد که حوزه تحت پوشش پارک ها در مقیاس عملکردی با یکدیگر تلفیق شده و نقشه های overly شده به خوبی نشان داد که نواحی 103، 201، 202، 203، 204، 205، 305 فاقد هرگونه دسترسی می باشند و در بسیاری از مناطق مانند منطقه 102 و 109 دسترسی به پارک ها برای کل ناحیه یکسان نمی باشد و بسیاری از محلات از این دسترسی محروم اند. پس چرایی این مسئله که چرا جمعیت تحت پوشش پارک ها 187454 نفر می باشد، و تنها مقداری کمی از جمعیت کلی شهر زنجان (386851 نفر) را تحت پوشش قرار می دهد، این بود که شعاع عملکردی پارک ها اغلب با یکدیگر هم پوشانی دارد و این باعث شده است که نواحی مختلف شهر دسترسی یکسانی به پارک ها نداشته باشند. نهایتاً مدل ویکور نیز نشان داد که ناحیه 7 از منطقه 1 و ناحیه 12 از منطقه 3 اولین و دومین رتبه و نواحی 2 از منطقه 2 پایین ترین رتبه را دارند.