آیدا شیوا

در فضای رقابتی و پویای کسب و کار کنونی، بنگاه ها با استفاده از مؤلفه های متفاوتی از جمله بازارگرایی و نوآوری سعی در ارتقای عملکرد خود دارند. بازارگرایی، متشکل از دو مجموعه رفتار اکتشاف و بهره برداری است که هر یک از آنها بر میزان گرایش به نوآوری های یکباره و تدریجی و همچنین بر عملکرد بنگاه ها تأثیرگذار هستند. هدف از انجام تحقیق حاضر این است که با شناسایی نحوه ارتباط رویکردهای بازارگرایی اکتشافی و بهره بردارانه با گرایش به نوآوری های یکباره و تدریجی، به مدیران بنگاه ها در اتخاذ راهبردهای مناسب در راستای بهبود نوآوری و ارتقای عملکرد بنگاه ها کمک شود. به این منظور اطلاعات مدیران و کارشناسان 138 بنگاه فعال در صنعت مواد غذایی از طریق پرسشنامه گردآوری و تجزیه و تحلیل شد. یافته های تحقیق نشان دهنده تأثیر مثبت بازارگرایی اکتشافی و بهره بردارانه بر نوآوری است. از نتایج به دست آمده دیگر اینکه بازارگرایی اکتشافی از طریق متغیر میانجی به نوآوری های یکباره گرایش داشته و بازارگرایی بهره بردارانه به صورت مستقیم بر عملکرد بنگاه تأثیر مثبت می گذارد

دوگانگی از جمله ویژگی های کسب وکارهای پویا در پاسخگویی مناسب به فضای رقابتی کنونی محسوب می شود و در حوزه های مختلف یک بنگاه قابل بررسی است. بازارگرایی و نوآوری از جمله توانمندی های پویایی هستند که کسب وکارها برای کسب مزیت رقابتی به آنها اتکا می کنند. با توجه به اینکه تحقیقات محدودی در زمینه اتخاذ همزمان رویکردهای اکتشاف و بهره برداری در حوزه های بازارگرایی و نوآوری انجام گرفته است، در این تحقیق به منظور اندازه گیری راهبردهای اکتشاف و بهره برداری در حوزه توانمندی های بازارگرایی و نوآوری بنگاه، پرسشنامه ای حاوی شاخص های سنجش دوگانگی بازارگرایی و نوآوری در میان مدیران و کارشناسان بنگاه های ایرانی فعال در صنعت مواد غذایی توزیع شد. جامعه آماری این پژوهش 320 بنگاه شرکت کننده در بیست ویکمین نمایشگاه بین المللی صنایع غذایی بود و با استفاده از فرمول کوکران جامعه آماری محدود، حجم نمونه برابر با 186 بنگاه محاسبه شد. درنهایت، داده های 138 پرسشنامه با روش های تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تأییدی، تجزیه و تحلیل شد و شاخص های نهایی به منظور تعیین مدل سنجش تبیین شد.

با توجه به رقابت روزافزون در کسب وکارهای صنایع غذایی و نقش مهم مؤلفه هایی همچون بازارگرایی و نوآوری در کمک به بنگاه ها برای دستیابی به موفقیت در فضای پویای کسب وکارهای کنونی و همچنین با توجه به اهمیت عامل دوگانگی در دستیابی بنگاه به مزیت رقابتی، در پژوهش حاضر، تأثیر دوگانگی بازارگرایی و دوگانگی نوآوری بر عملکرد بنگاه های فعال صنایع غذایی بررسی شده است؛ به این منظور اطلاعات مدیران و کارشناسان بنگاه های فعال صنایع غذایی شرکت کننده در بیست و یکمین «نمایشگاه بین المللی صنایع کشاورزی، مواد غذایی، ماشین آلات و صنایع وابسته» از طریق ابزار پرسشنامه گردآوری شده و با روش مدل سازی معادلات ساختاری تجزیه وتحلیل شد. نتایج نشان می دهد توجه همزمان بر بُعد اکتشاف و بهره برداری در بازارگرایی بر ویژگی دوگانگی نوآوری در بنگاه تأثیر مثبت و مستقیم دارد؛ همچنین دوگانگی بازارگرایی از طریق دوگانگی نوآوری به صورت غیرمستقیم بر بهبود عملکرد بنگاه ها تأثیرگذار است.