فرهاد وکیلی

هرچند سیاست کنترل تسلیحات آمریکا پس از 11 سپتامبر در دولت های بوش، اوباما و ترامپ از منظر نظریه های مختلف بررسی شده، اما خلأ بررسی مقایسه ای مبتنی بر چارچوب نظری مشترک در مشهود است. پرسش اصلی این مقاله عبارت از این است که وجوه اشتراک و افتراق سیاست کنترل تسلیحات آمریکا در دوره های بوش، اوباما و ترامپ کدامند؟ بر اساس فرضیه مقاله، جهت گیری کنترل تسلیحات در سیاست خارجی آمریکا در دوره بوش در قالب «سیاست فراکنترل تسلیحات»، در سال های زمام داری اوباما، در چارچوب «سیاست کنترل تسلیحات برون بوم» و در دوران ترامپ «سیاست ناکنترل تسلیحات» بوده است. سیاست فراکنترل تسلیحات باعث اتخاذ اقداماتی فراتر از اقدامات معمول کنترل تسلیحات؛ سیاست کنترل تسلیحات برون بوم منجر به تأکید بر رژیم های بین المللی؛ و سیاست ناکنترل تسلیحات باعث اتخاذ اقداماتی در راستای کاهش هزینه ها شد. در این مقاله، از نظریه رفتار موازنه ای «راندال شوئلر» به عنوان یکی از اندیشمندان نظریه رئالیسم نوکلاسیک بهره گرفته شده و روش پژوهش نیز مقایسه ای است.

راهبرد سیاست خارجی آمریکا در دولت های اوباما و ترامپ از منظر نظریه های مختلف و بعضاً متعارض مورد بررسی قرارگرفته است و خلأ بررسی مقایسه ای مبتنی بر بررسی این راهبردها بر بستر یک راهبرد کلان کاملاً مشهود است؛ بنابراین، پرسش اصلی پژوهش این است که وجوه اشتراک و افتراق راهبرد سیاست خارجی آمریکا در دوران رهبری اوباما و ترامپ کدامند؟ در پاسخ، فرضیه اصلی عبارتست از اینکه: با تأکید بر فاصله گیری از راهبرد کلان تفوق در سیاست خارجی آمریکا در حدفاصل سال های 2009 تا 2020، جهت گیری مزبور در دوره اوباما در قالب «راهبرد موازنه برون بوم» بر بسترپافشاری بر منابع نرم قدرت (اتحادسازی، چندجانبه گرایی و دیپلماسی بین المللی و قدرت هوشمند) در دستورکار قرار داشت و در دوره ترامپ در چارچوب تأکید بر واقع گرایی رها شده از نرم افزارگرایی، «راهبرد ناموازنه» مدنظر قرار گرفت. در این پژوهش از ترکیب مفاهیم راهبرد و تغییر در راهبرد و نظریه رفتار موازنه ای راندال شوئلر به عنوان یکی از نظریات مکتب رئالیسم نوکلاسیک بهره گرفته شده است و روش پژوهش نیز روش مقایسه ای است.

تحریم های بین المللی به عنوان یک پدیده بین المللی دارای تاریخ تکاملی است. تحریم های سازمان ملل متحد پس از جنگ سرد، از سطح بالایی از سازما ن یافتگی برخوردار است؛ به گونه ای که می توان از آنها با عنوان تکامل یافته ترین تحریم های بین المللی یادکرد. سیستم بین المللی بدون قطب بندی پس از جنگ سرد، ظرفیت منشور ملل متحد و دیگر تحولات بین المللی، امکان مطرح شدن تحریم های بین المللی جهت نظم بین المللی را فراهم نموده است و این سیستم به سمت تولید هنجارها، اصول، قواعد و رویه هایی حرکت نموده است که در جهت نهادینه کردن تحریم های بین المللی در قالب یک رژیم بین المللی عمل می کنند. بنابراین؛ پرسش پژوهش اینگونه طرح می شود: تحریم های بین المللی پس از جنگ سرد، چگونه در قالب یک رژیم بین المللی قابل تبیین است؟ در پاسخ به این پرسش، تحریم های دوران پس از جنگ سرد بررسی شده و با استفاده از نظریه رژیم های بین المللی به طور اعم و نظریه یانگ به طور اخص، اجزای مختلف رژیم بین المللی تحریم که مربوط به دوران پس از جنگ سرد است و شامل اجزای ماهوی، تصمیم سازی، اجرایی–نظارتی و سنجش کارایی است، مفصل بندی شده است. بخش ماهوی شامل افزایش مداخله گرایی شورای امنیت، هنجاری شدن روابط بین الملل و طرح مفهوم مسئولیت حمایت؛ بخش تصمیم سازی شامل فرایندهای اینترلاکن، بین برلین و استکهلم؛ بخش اجرایی–نظارتی شامل کمیته های تحریم، واحد مرکزی و گروه کارشناسان است و نهایتاً سنجش کارایی که بازخورد تحریم ها را با توجه به اهداف اجبار، ممانعت و سیگنال دهی مورد بررسی قرارمی دهد