مهدیس سادات

در حال حاضر شناسایی مشکلات و شناخت الگوی کالبدی شهر و فرم شهری در مقیاس های مختلف از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد. همچنین برنامه ریزی ساختار شهری مستلزم استفاده از داده مکان دار در مقیاس مناسب می باشد. انتخاب مقیاس بهینه و منطبق نمودن مطالعات بر اساس مقیاس مناسب یکی از اصولی است که می تواند نتایج مطالعات را تدقیق کرده و برای اجرا، کاربردی نماید. هدف از مطالعه حاضر بررسی اثر مقیاس در مطالعات فضایی شهر و محیط زیست در مناطق یک و سه شهر تهران می باشد. رویکرد تحقیق حاضر بیان اثرات مقیاس در مطالعات سیمای سرزمین شهری با بهره گیری از الگوی اکولوژی سیمای سرزمین و ارزیابی تصاویر ماهواره در دو مقیاس میانی (landsat) و خرد (quick bird) می باشد. مقایسه نتایج حاصل از کمی سازی سیمای سرزمین در دو مقیاس خرد و میانی در مناطق یک و سه شهر تهران بیانگر اختلاف نتایج در مقیاس مطالعات می باشد. در مقیاس میانی 1747 لکه سبز ولی در مقیاس خرد 36516 لکه سبز قابل تفکیک بود که هر دو نتیجه قابل استفاده می باشد. به همین تناسب در اندازه لبه و تراکم لبه و همچنین شکل لکه ها در دو مقیاس مطالعه اختلاف وجود دارد. نتایج نشان داد ویژگی لکه های مقیاس خرد مناطق یک و سه شهر تهران به حالت طبیعی فضای سبز این مناطق نزدیک تر بوده و در برنامه ریزی های شهری و محلی کاربرد بیشتری دارد، ولی از نظم کمتری در لبه ها برخوردار می باشد که این نظم کمتر هیچ گونه ارتباطی با تخریب این گونه فضا ندارد. اهمیت نظم لکه ها در مطالعات منطقه ای موردتوجه بوده که در این سطح، مطالعات تصاویر مقیاس میانی توصیه می گردد. به طورکلی با جهت دهی مطالعات بر اساس اصول مقیاس می توان عدم قطعیت نتایج را به حداقل کاهش و فضای تصمیم گیری را بهبود بخشید.  

بوم گردی یا اکوتوریسم یکی از شاخه های گردشگری است که بیشترین سازگاری را با طبیعت دارد و در سال های اخیر، توجه طبیعت دوستان را به خود جلب کرده است. اما توسعه بوم گردی در مناطق مختلف، گاهی بدون توجه به ارزش های اکولوژیکی و تنها برای کسب منافع اقتصادی ایجاد شده است. از این رو به منظور مدیریت بهتر و حفظ ارزش های محیط زیست، لازم است توسعه با برنامه ریزی و مبتنی بر راهبردهای خاصِ هر منطقه انجام گیرد. پارک ملی کلاه قاضیْ واقع در جنوب استان اصفهان، با داشتن ذخایر ژنتیکی متعدد، سیمای سرزمین منحصربه فرد و زیستگاه های متنوع، می تواند مقصد گردشگران باشد و این عامل، موجب توسعه بوم گردی می شود. این پژوهش با هدف بررسی عوامل قوت، ضعف، فرصت، تهدید و ارائه راهکارهای مناسب برای توسعه بوم گردی در منطقه، به صورت توصیفی - تحلیلی انجام شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها و تعیین راهبرد های توسعه بوم گردی از الگوی SWOT و در پایان به منظور اجتناب از محدودیت های این الگو و کمی کردن ارزش ها و اولویت دهی راهبردها، از روش های AHP و فریمن استفاده شده است. ماتریس فریمن موسوم به ماتریس ذی نفعان بر اساس اولویت های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و اکولوژیکیِ پارک تهیه شده است. نتایج تحقیق نشان داد که ویژگی های مثبت منطقه بیشتر از ویژگی های منفی آن بوده است و در مقابل فرصت های موجود در منطقه، تهدید بیشتری وجود دارد. از این رو با توجه به وضعیت پارک، استفاده از راهبرد های تهاجم و رقابتی ضروری است. در ادامه برای حفظ سلامت پارک و توسعه پایدار در منطقه، دو راهبرد به عنوان مهم ترین راهبردهای ضروری منطقه برای توسعه بوم گردی پیشنهاد شد: الف) تدوین برنامه جامع مدیریتی به منظور حفاظت از تنوع گونه ای و توسعه بوم گردی در منطقه با امتیاز 107؛ ب) تدوین برنامه های بلندمدت پایش محیط زیستیِ پارک به منظور شناخت منابع آلاینده و تخریب کننده و ارائه روش های علمی - عملی برای کاهش آثار محیط زیستی با امتیاز 104. برنامه ریزی مبتنی بر راهبردهای ارائه شده، می تواند توسعه بوم گردی منطقه را همگام با حفظ موقعیت محیط زیستی و کاهش تهدیدها و بهبود شرایط نامطلوب تضمین کند.

پارک های شهری به عنوان یکی از فضاهای عمومی، به دلیل دارا بودن کارکردهای گوناگون اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی، جزء مهم ترین بخش های محیط های شهری به حساب می آیند. این درحالیست که علی رغم تأثیر مستقیم سرزندگی پارک های شهری در ایفای نقش های مهم این فضاها از طریق حضور مستمر شهروندان و ارتقای سطح محیط زیستی آن ها، کمتر پژوهشی به بررسی سرزندگی این فضاها پرداخته است. این مقاله سعی دارد تا در قالب پژوهشی ابتدا معیارهای مؤثر بر سرزندگی پارک های شهری را شناسایی و سپس برای پارک آب و آتش تهران آن ها را مورد بررسی و اولویت بندی نماید تا در نهایت پیشنهاداتی برای ارتقاء سطح سرزندگی این پارک ارائه دهد. در این راستا معیارهای درنظر گرفته شده عبارتند از خدماتی، زیبایی شناسی، تفریحی، ایمنی، دسترسی، امنیت، روشنایی و ادراکی – احساسی. ﻋﺎﻣﻞﻫﺎی سرزندگی اﺳﺘﺨﺮاجﺷ ﺪه از ﺗﺤﻠی ﻞ ﻋ ﺎﻣﻠی اکﺘﺸﺎﻓی، ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟه ﻣﺘﻐیﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ و سرزندگی این پارک ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟه ﻣﺘﻐیﺮ واﺑﺴﺘﻪ در ﻣﺪل رﮔﺮﺳیﻮن ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐی ﺮه ﺧﻄ ی به کمک نرم افزارSPSS 22 ﺑ ﻪ ک ﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ. نتایج این تحقیق نشان می دهد که عامل تفریحی، زیبایی شناسی و خدماتی با ضریب های 821/0، 741/0 و 714/0 مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر سرزندگی پارک آب و آتش می باشند. و در نهایت میانگین میزان رضایت شهروندان مورد بررسی از سرزندگی در سطح اطمینان 95 نیز نشان می دهد که شهروندان از سرزندگی پارک رضایت دارند . اما مسائلی همچون تعداد عناصر مبلمان، چیدمان و رنگ آن ها به همراه کیفیت فضاهای مختلف ورزشی مهم ترین مواردی هستند که باید توجه بیش تری به آن ها شود تا میزان سرزندگی پارک افزایش یابد.

هدف: فراهم کردن بستر مناسب جهت شناسایی جاذبه های گردشگری و برنامه ریزی برای توسعه آن ها در مناطق ویژه طبیعی، امری ضروری است. هدف این تحقیق، انتخاب پهنه های سازگار با ویژگی های اکولوژیکی برای توسعه فعالیت های گردشگری است. منطقه مورد مطالعه، دهستان میشه پاره واقع در استان آذربایجان شرقی است که به دلیل مجاورت با منطقه حفاظت شده جنگل ارسباران، نزدیکی به منطقه آزاد ارس، برخورداری از تنوع اقلیمی و وجود سایت های تاریخی، پتانسیل فراوانی در این زمینه دارد. روش: در این تحقیق ده معیار به عنوان عوامل اصلی در مکان یابی مناطق مستعد توسعه صنعت گردشگری انتخاب، و از طریق مقایسه زوجی وزن دهی و در سامانه اطلاعات جغرافیایی نقشه سازی شد. در نهایت، با روی هم اندازی نقشه ها و کسر چهار نقشه محدودیت، مناطق مناسب ارزیابی گردید. یافته ها: بیشتر پهنه های مستعد گردشگری در دهستان، در مناطق جنگلی با پوشش گیاهی مناسب و خوب، و در مجاورت آبادی های مرکزی واقع شده اند. همچنین طبقات خوب، متوسط، ضعیف و فاقد پتانسیل گردشگری، 63/21، 5/18، 94/44، 93/14 درصد از مساحت منطقه را تشکیل می دهند. محدودیت ها و راهبردها: عمده ترین عوامل محدودیت در این مطالعه، عدم دسترسی به اطلاعات مستند پیرامون گردشگری روستایی در مناطق حفاظت شده بود. راهکارهای عملی: سرمایه گذاری جهت گردشگری پایدار در مناطق حفاظت شده، طبق عرصه های مناسب گردشگری و مدیریت صحیح و پایدار منابع طبیعی در منطقه پیشنهاد می شود. اصالت و روش: نوآوری این مقاله در پرداختن به بحث گردشگری در مناطق حفاظت شده روستایی است که علی رغم وجود پتانسیل فراوان در این مناطق از کشور، در مقالات و پژوهش های انجام شده، توجه چندانی به سنجش توان این مناطق نمی-شود.