محمدرضا بردیده

مقدمه: اضطراب اجتماعی ممکن است استفاده شخص از فرصت های خود برای یادگیری مهارت های اجتماعی مناسب را محدود کند. این پژوهش با هدف تبیین اثربخشی مداخله سوسیودرام بر بهبود مهارت های اجتماعی کودکان دارای اختلال اضطراب اجتماعی انجام گرفت. روش: روش تحقیق در این پژوهش آزمایشی از نوع طرح تک آزمودنی AB بود. جامعه آماری شامل تمامی کودکان 6 تا 7 سال مبتلا به اضطراب اجتماعی بود که در سال تحصیلی 1400- 1399 در مراکز روانشناسی شهر تهران حضور داشتند. از بین آنها تعداد 5 کودک دارای اختلال اضطراب اجتماعی (دو پسر و سه دختر) بر اساس ملاک های ورود و خروج و به شیوه نمونه گیری هدفمند گزینش شدند. مداخله سوسیودرام برای هر کودک در 10 جلسه اجرا گردید. ابزارهای پژوهش شامل مقیاس سنجش مهارت های اجتماعی ماتسون و چک لیست رفتار اجتماعی بود. تحلیل دیداری داده ها در دو سطح درون موقعیتی و بین موقعیتی انجام گرفت. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که مداخله سوسیودرام سبب افزایش مهارت های اجتماعی کودکان دارای اختلال اضطراب اجتماعی در مقیاس سنجش مهارت های اجتماعی ماتسون شده؛ و میزان بهبودی کلی در هر یک از تک رفتارهای اضطراب و اجتناب در حل مسأله، اضطراب و اجتناب در خودکنترلی، اضطراب و اجتناب در مسئولیت پذیری، اضطراب و اجتناب در برقراری ارتباط، اضطراب و اجتناب در دوست یابی، اضطراب و اجتناب در مشارکت و همکاری و اضطراب و اجتناب در ابراز وجود به ترتیب 67/01، 83/30، 82/80، 82/65، 77/37، 86/88و 82/87 درصد بود. میزان بهبودی کلی بین پنج آزمودنی نیز 82/42درصد برآورد شد. نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که مداخله سوسیودرام قادر است سبب افزایش مهارت های اجتماعی کودکان دارای اختلال اضطراب اجتماعی شود. بنابراین، نهادهای خانواده و آموزشی، مراکز خدمات روانشناختی و مشاوره می توانند برای بهبود مهارت های اجتماعی کودکان دارای اختلال اضطراب اجتماعی از مداخله سوسیودرام بهره مند شوند.

زمینه و هدف: مشکلات رفتاری کودکان می تواند آثاری طولانی مدت بر کنش وری رفتاری، جسمانی، و شناختی آنها داشته باشد و به تجربه شکست و احساس ناشایستگی در دوران تحصیل منجر شود. استمرار این وضعیت بر ادراک کودک از خود به عنوان فردی فعال، هوشیار، و با اراده، تأثیر نامطلوب گذاشته و مشکلات او را دوچندان می کند. بدین ترتیب مطالعه حاضر با هدف تعیین اثربخشی قصه درمانی بر کاهش مشکلات رفتاری و بهبود ادراک خود دانش آموزان انجام شد. روش: پژوهش حاضر شبه تجربی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه بود. از جامعه آماری که شامل تمامی دانش آموزان پسر پایه چهارم ابتدایی شهر شیراز سال تحصیلی 1399-1398 بودند، تعداد 30 دانش آموز به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه (هر گروه 15 نفر) جایدهی شدند. گروه آزمایش در 12 جلسه60 دقیقه ای تحت قصه درمانی قرار گرفتند، اما افراد گروه گواه هیچ مداخله ای را دریافت نکردند. ابزارهای جمع آوری این پژوهش شامل پرسش نامه ادراک خود هارتر (1989) و مشکلات رفتاری شهیم و یوسفی (1378) بودند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس با نسخه 23 نرم افزار SPSS انجام شد. یافته ها: نتایج تحلیل داده ها نشان داد که قصه درمانی بر ادراک خود (0/001 > p ) مؤثر بوده و به افزایش این مؤلفه در دانش آموزان منجر می شود. همچنین، قصه درمانی بر مشکلات رفتاری و مؤلفه های آن (ترس و نارسایی توجه) (0/01> p ) مؤثر بوده و باعث کاهش این مؤلفه ها در دانش آموزان می شود. نتیجه گیری: بر اساس نتایج این مطالعه می توان نتیجه گیری کرد که به کارگیری قصه درمانی باعث کاهش ترس و مشکلات مربوط به نارسایی توجه و در نهایت بهبود ارتباط کودک با اطرافیان شده و در نتیجه میزان ادراک خود آنها افزایش پیدا می کند. بدین منظور پیشنهاد می شود که از قصه درمانی برای بهبود مشکلات رفتاری کودکان و ارتقای اعتماد به خود و ادراک خود آنها استفاده شود.

این پژوهش با هدف ساخت و اعتباریابی، رواسازی و هنجاریابی آزمون اختلالات رفتاری کودکان طیف اتیسم (فرم والدین) روی گروه نمونه ای به حجم 110 کودک مبتلا به طیف اتیسم (72 پسر و 38 دختر) که به صورت در دسترس نمونه برداری شدند، اجرا گردید. ابزار پژوهش آزمون اختلال رفتاری کودکان راتر (فرم والدین، 1994) و هم چنین پرسشنامه ی ساخته شده به وسیله ی پژوهشگران می باشد. روایی آزمون تهیه شده با کاربرد روش تحلیل عاملی، حاکی از وجود یک عامل کلی داشت که روایی مطلوبی را نشان داد. ضریب اعتبار نیز با استفاده از روش آلفای کرونباخ پس از حذف 13 پرسش برابر 946/0 بدست آمد. هم چنین، رابطه ی معناداری بین آزمون اختلال رفتاری کودکان راتر و آزمون ساخته شده وجود داشت که روایی همگرا را مورد تأیید قرار داد. در مجموع آزمون ساخته شده دارای پایایی و روایی مطلوبی بود که امید است مورد توجه پژوهشگران این حوزه قرار گیرد.