دخالت نظامی ایران در بحران ظفار و واکنش کشورهای عربیِ خلیج فارس: در آیینه اسناد نویافته وزارت امور خارجه بریتانیا

چکیده

با خروج نیروهای انگلیسی از خلیج فارس و با ایجاد یک آرایشِ نظامی و سیاسی نوین در سطح منطقه ای و بین المللی، مناسبات ایران و عمان در ابعاد سیاسی و نظامی، وارد فصل جدیدی شد. مسئله ی جنبش ظفار در عمان، نمونه ای از این مناسبات را نمایان ساخت؛ به گونه ای که بر اساس دکترین نیکسون، مقرر شد که ایران در حوزه خلیج فارس، به عنوان یک ژاندارم نظامی شناخته شود که وظیفه آن، سرکوب هرگونه جنبش کمونیستی بود. با شکل گیری جنبش ظفار، نیروهای نظامی ایران به عمان اعزام شده و نقش مهمی در خاموش کردن این شورش کمونیستی ایفا کردند. واکاوی جنبش ظفار در عمان و نقش ایران در آن، تاکنون در پژوهش های متعددی مورد بررسی قرار گرفته است؛ با این حال جنبه نوآورانه پژوهش ما، واکاوی ابعادِ مختلف این جنبش و نقش نظامی ایران در آن، بر مبنای مجموعه اسناد محرمانه وزارت امور خارجه بریتانیا است. سؤال پژوهش پیش رو این است که نگاه کشورهای حوزه خلیج فارس در قبال دخالت نظامی ایران در عمان برای سرکوب جنبش ظفار، چگونه بوده است؟ برای پاسخگویی به این سؤال، پژوهش پیش رو با شیوه گردآوری داده ها از طریق اسناد محرمانه وزارت امور خارجه بریتانیا، سامان یافته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که کشورهای حوزه خلیج فارس، حضور نظامی ایران در عمان را به مثابه تلاش ایران برای نفوذ در نواحی جنوبی خلیج فارس تلقی کرده و نسبت به این دخالت، نگاهی بدبینانه داشتند.