مطالعات اخلاق کاربردی (اخلاق سابق)

مطالعات اخلاق کاربردی (اخلاق سابق)

اخلاق دوره جدید سال پنجم زمستان 1394 شماره 20 (پیاپی 42) (مقاله ترویجی حوزه)

مقالات

۱.

واکاوی آموزه های اهل بیت در زمینه راهکارهای تربیت اخلاقی فرزندان(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: آموزه های اهل بیت (ع) تربیت اخلاقی راهکارها فنون تربیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 796 تعداد دانلود : 324
تربیت اخلاقی فرایند زمینه سازی و به کار گیری شیوه هایی برای شکوفایی و ایجاد فضائل یا اصلاح و از بین بردن رذائل در تمام زمینه ها (ملکات نفسانی، رفتار و آداب اخلاقی) است. هدف پژوهش حاضر واکاوی آموزه های اهل بیت:در زمینه راهکارهای تربیت اخلاقی فرزندان است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی بوده و برای گرد آوری داده ها، متون حدیثی مرتبط با موضوع پژوهش با استفاده از فرم های فیش برداری از منابع گردآوری و با شیوه کیفی تحلیل شده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که اساسی ترین مسئله در سعادت و پیشرفت انسان، فراگیری راهکارهای تربیت اخلاقی است که مبتنی بر اصول تربیت اخلاقی و هماهنگ با اهداف عالی آفرینش باشد. این راهکارها را می توان در چهار دسته زمینه ای، معرفتی، انگیزشی و هدایتی تبیین کرد.
۲.

محبّت اهل بیت(ع)، استراتژی حیات و راهبرد تربیتی(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: محبت اهل بیت (ع) بعد عاطفه تربیت عاطفی تربیت اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 440 تعداد دانلود : 611
اصل محبت اهل بیت: که هم شأن رسالت پیامبر9است، به عنوان یکی از اصول مبنایی تفکر شیعی شناخته و حقیقت این اصل در دلائل نقلی و عقلی تأیید شده است؛ امّا اهمیّت این اصل به عنوان استراتژی زندگی و راهبرد تربیتی کمتر مدنظر قرار گرفته است. در این راستا، این مقاله با رویکرد کیفی و با روش توصیفی - استنتاجی به بررسی این راهبرد پرداخته است و پس از گردآوری داده ها بر اساس اسناد و محتواهای مرتبط، مبانی و اهداف آن در حیطه نظر و عمل، تحلیل و سپس مؤلفه های تربیتی آن استنتاج شده است. نکته حائز اهمیّت در فرآیند محبت در دیدگاه اسلام آن است که محبت و دوستی اولیای الهی محبتی رشددهنده و علّت غایی آفرینش هستی است و موجب شکل گیری نگرش ها و باورهای مثبت می شود و به عنوان هدفِ غاییِ تربیتی، تأمل برانگیز است. اصل توجه به اراده، اصل عینیت بخشی به حب الهی، اصل ارتقاء شناختی درک، اصل ارتقاء فهمِ هدفمندی آفرینش، از اصول مهمّ این استراتژی تربیتی است و با روش الگوی عاطفی اجراشدنی است. جامعیت الگویی ائمه اطهار:اقتضای آن را داردکه فرد پیرو با احساسی عمیق در تمام ابعاد و جنبه های شخصیت انسانی، آنان را اسوه خود قرار دهد و به غنای شخصیتی دست یابد.
۳.

بررسی اهداف، اصول و روش های تربیت اخلاقی از منظر امام حسین(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: امام حسین علیه السلام اخلاق تربیت اخلاقی اهداف اصول روشها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 605 تعداد دانلود : 96
در پژوهش حاضر با روش تحلیل اَسنادی، اهداف، اصول و روش های تربیت اخلاقی از دیدگاه امام حسین7بررسی شده است. جامعه آماری، همه منابع دست اوّل (آثار مربوط و منتسب به حضرت سیدالشهداء7) و منابع دست دوم یعنی منابع غنی اسلامی و احادیث و روایات و اقوال منقول از آن حضرت است که در کتاب ها، پایان نامه ها، نشریات و پژوهش های مرتبط با موضوع موجود بوده است. نمونه گیری به شیوه هدفمند انجام شده و استفاده از منابع یادشده نیز برهمین اساس بوده است. همچنین ابزار پژوهش فیش برداری بوده و یافته های حاصل از پژوهش تحلیل شده اند که عمده ترین نتایج این تحلیل عبارت اند از: 1. اهداف تربیت اخلاقی از منظر امام حسین7شامل سه هدف: رضای الهی، احیای حقیقت وجودی انسان و احیای معاد و روز حساب است؛ 2. اصول تربیت اخلاقی از منظر امام حسین7شامل هشت اصل مروّت، زهد، محبت، اخلاص و خدامحوری، حرّیت، کرامت، عزت و تحذیر و ترغیب است؛ 3. روش های تربیت اخلاقی از منظر امام حسین7شامل بیست و سه روش است که براساس اهداف و اصول به دست آمده، به تفکیک، استخراج و ارائه شده است؛
۴.

واکاوی مفهوم تبعیض نژادی و راهبردهای مقابله با آن بر مبنای فرمایشات حضرت علی(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: ت‍ب‍ع‍ی‍ض ن‍ژادی حضرت علی (ع) تقوی نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 907 تعداد دانلود : 735
هدف پژوهش حاضر، تببین و تشریح دیدگاه های حضرت علی7درباره مسئله تبعیض نژادی به عنوان یکی از مهم ترین چالش های فراروی بشر است. بدین منظور از روش پژوهش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. نمونه موردبررسی، متن کامل نهج البلاغه، اسناد و منابع معتبر علمی- دینی از طریق روش کتابخانه ای و الکترونیکی است. براساس یافته ها می توان اذعان داشت که حضرت علی7ملاک برتری بین افراد بشری را تقوی می دانند. برای رفع معضل تبعیض نژادی، چه در حوزه نظری و چه در حوزه عملی، راهکارهایی از جمله اتحاد و همبستگی همه جانبه، تشریک مساعی مبتنی بر تقوا، ترویج فرهنگ مشورت و... به دست آمد. بر اساس فرمایش های حضرت علی7هر جایی که ردپایی از روحیه غرور و استکبار باشد، حق افراد مظلوم و ستمدیده پایمال می شود. باوجود آنکه نژادپرستان ارزش هایی مثل رنگ، پوست، زبان، نژاد، استعداد، قومیت و ملیت را عامل برتری می دانند، در دین اسلام معیار برتری انسان ها، پرهیزکاری و تقوی است.
۵.

بررسی ظرفیت ادعیه در استنباط های عرفانی (بر اساس «تحلیل محتوا»ی تطبیقی جامع السعادات و سرالاسراء)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: سرالاسراء جامع السعادات دعا عرفان استنباط عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 1000 تعداد دانلود : 413
این نوشتار به «تحلیل محتوا»ی کتاب «سرالاسراء فی شرح حدیث المعراج» تألیف مرحوم آیت الله سعادت پرور و کتاب «جامع السعادات» تألیف علامه نراقی، از نظر میزان استفاده هر یک از آن ها از ادعیه در تحلیل های عرفانی و اخلاقی اختصاص دارد تا در مقایسه ای طولی و عرضی، ضمن معرفی عملی کارکردهای تحلیل محتوا در تحقیقات حوزه متون عرفان اسلامی، به ارزیابی نقش ادعیه در استنباط آموزه های عرفانی در مقایسه با استنباط آموزه های اخلاقی در دو کتاب مذکور بپردازد. چارچوب نظری این تحقیق، نظریات «اصول استنباط» و «درایه الحدیث» درباره ارزش استنباطی ادعیه است و روش تحقیق در این نوشتار، تلفیقی از تحلیل محتوا و روش کتابخانه ای است. نوع تحقیق، توصیفی تحلیلی است که در تجزیه و تحلیل، از روش کمّی و تطبیقی استفاده می کند. تحلیل محتوای این دو متن، از استفاده بیشینه هر دو منبع از ادعیه در استنباط های عرفانی نسبت به برداشت های اخلاقی حکایت دارد. همچنین این تحلیل نشان می دهد که سرالاسراء نسبت به جامع السعادات، در گستره بسیار وسیع تری از منابع ادعیه در این استنباط ها استفاده کرده و موفق شده است افق نوی منبع بودن ادعیه را برای عرفان مأثور، در رفتار پژوهشی خود به خوبی ترسیم کند. بنابراین، بر اساس این مطالعه می توان گفت از نظر این دو عرفان پژوه و اخلاق شناس، آموزه های مندرج در ادعیه، بیشتر آموزه های عرفانی را تشکیل می دهند تا اخلاقی. مشخص کردن دعاهایی که در استنباط های عرفانی بیشتر استفاده می شوند نیز از دیگر دستاوردهای این تحقیق است.
۶.

بررسی نقش و جایگاه اقدام پژوهی در رشد دین پژوهی اساتید با عنوان الگوی اخلاقی(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: دین پژوهشی آموزش توانمندها دین پژوهشی دانشگاه اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 754 تعداد دانلود : 623
هدف این مقاله، بررسی روش های رشد دین پژوهی اساتید بر اساس اقدام پژوهی است. این تحقیق از نوع کاربردی بوده و برای اجرای آن از روش توصیفی پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری شامل 503 عضو هیأت علمی در دانشگاه اصفهان بود که 106 عضو هیأت علمی در دانشگاه اصفهان از طریق نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. به منظور برآورد روایی، از روایی محتوا استفاده شده است. اعتبار پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ ( 98/0) محاسبه گردیده است. نتایج نشان داد، میانگین نمره تاثیر روش های رشد دین پژوهی اساتید در حیطه های تشخیص مسئله، تغییر مسئله، ارزیابی مسئله، برنامه ریزی تدریس و فعالیت های آگاهانه، بیشتر از میانگین فرضی(3) است؛ بنابراین راهکارهای مطرح شده در این حیطه ها از لحاظ مؤثربودن در روش های رشد دین پژوهشی به اساتید، بیشتر از سطح متوسط است. همچنین بین نظرات پاسخ دهندگان در خصوص روش های رشد دین پژوهشی در حیطه های مذکور، تفاوت وجود داشته است(001/0 = p). در میان حیطه های بالا حیطه تشخیص مسئله بیشترین میانگین نمره را داشته است (87/3 ). همچنین بین نظرات پاسخ دهندگان در خصوص روش های رشد دین پژوهشی اساتید، بر حسب جنسیت تفاوت مشاهده شده است(05/0 ≥ p )؛ اما بین نظرات پاسخ دهندگان در خصوص روش های رشد دین پژوهشی اساتید بر حسب سابقه خدمت و مرتبه علمی تفاوت معناداری مشاهده نشده است.
۷.

بررسی دیدگاه های فلسفی درباره نسبت ارزش زیباشناختی و ارزش اخلاقی(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: ارزش اخلاقی ارزش زیباشناختی خودآیینی گرایی نااخلاق گرایی اخلاق گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 515 تعداد دانلود : 750
از ابتدای تاریخ فلسفه تاکنون دیدگاه های مختلفی درباره نسبت ارزش اخلاقی و ارزش زیباشناختی اثر هنری ارائه شده است. گونه شناسی دیدگاه ها در این زمینه اهمیت بسزایی در مطالعات هنر و اخلاق دارد. در این نوشتار با روش گردآوری کتابخانه ای و تحلیل محتوا، مهم ترین دیدگاه های موجود در باب نسبت هنر و اخلاق در بستر فلسفه غرب تحلیل و دسته بندی می شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که دیدگاه ها را می توان ذیل سه عنوان «خودآیینی گرایی»، «نااخلاق گرایی» و «اخلاق گرایی» دسته بندی کرد که هر کدام دو گروه افراطی و میانه رو دارند. مناسب ترین تقسیم بندی بر مبنای «ارتباط زیباشناختی» است. بررسی دیدگاه ها نشان می دهد که در میان آن ها دیدگاه های میانه رو و در میان دیدگاه های میانه رو، «اخلاق گرایی میانه رو» و در میان اخلاق گرایان میانه رو، دیدگاه گات (اصالت اخلاق) مقبول تر است.
۸.

حل تعارض میان دو اصل احترام به حریم خصوصی و اطلاعرسانی(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: حریم خصوصی اطلاع رسانی اخلاق روزنامه نگاری تعارضات اخلاقی وظیفه گرایی نتیجه گرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 380 تعداد دانلود : 493
یکی از موضوعات مهم و پرچالش که در حوزه اخلاق کاربردی بحث می شود، اخلاق روزنامه نگاری است. اخلاق روزنامه نگاری از زیرمجموعه های اخلاق رسانه به شمار می رود. روزنامه نگاران همواره با مسائل اخلاقی در روزنامه نگاری روبه رو هستند و گاه این مسائل چنان در تعارض با یکدیگر قرار می گیرند که تصمیم گیری درباره آن ها نیازمند بصیرت اخلاقی قوی و پایبندی به اصولی اخلاقی است؛ اصولی که یاریگر روزنامه نگاران در تصمیم گیر ی هایشان باشد؛ اما گاهی همین اصول در مقام عمل در تعارض با یکدیگر قرار می گیرند. در این مقاله، با روش توصیفی تحلیلی ضمن بررسی دو اصل «احترام به حریم خصوصی» و «حق دستیابی مردم به اطلاعات» و تعارض میان این دو، خواهیم گفت که وظیفه گرایی نتیجه گرا با تقریر جدیدی که از آن مطرح شده، قادر است روزنامه نگار را در تصمیم گیری و حل تعارض های اخلاقی یاری کند.بر اساس این نظریه، حق حریم خصوصی، مطلق نیست و در تعارض با حق مهم تری می تواند نقض شود. علاوه بر آن، حق دانستن عموم نیز مطلق نیست و اگر میل به دانستن عموم مبتنی بر «نیاز» و «حق» نباشد، حق حریم خصوصی همچنان پابرجاست و در مقام عمل ارجحیت دارد.
۹.

مقدمه ای بر اخلاق مالکیّت معنوی در کتابخانه دیجیتالی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: اخلاق مالکیت معنوی کتابخانه دیجیتالی فضای مجازی اخلاق حرفه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 592 تعداد دانلود : 873
برای هر پدیدآورنده اثری، دو گونه حقّ در نظر گرفته می شود: 1) حقّ مادی؛ 2) حقّ معنوی. حقّ مادی این است که مُزد زحمات پدیدآورنده از آن خود او باشد و شخص دیگری از آن سوءاستفاده نکند. حقّ معنوی که گاه حقّ اخلاقی نیز به آن اطلاق می شود، با عنوان "مالکیّت معنوی" شناخته می شود و از مقدس ترین انواع مالکیّت ها است که محدود به زمان و انتقال پذیر نیست. با پیشرفت علم و تکنولوژی و به ویژه اینترنت، تحولاتی در صنعت نشر اطلاعات رخ داده است که این تغییرات باعث ناکارآمدی قوانین مربوط به این عرصه شد. با توجه به اینکه از الزامات اصول اخلاق حرفه ای کتابداری، احترام به حقّ مؤلف و مالکیّت معنوی و تلاش در راستای رعایت آن در هر شرایطی، احترام به حقوق مراجعان در مورد محرمانه بودن اطلاعات مربوط به آنها، حفاظت از مجموعه و فراهم کردن امکان دسترسی همه کاربران به اطلاعات مورد نیازشان است. این مقاله به سبب نبود قوانین لازم درباره مالکیّت معنوی در فضای دیجیتال، با استفاده از روش سندی (کتابخانه ای)، منابع مرتبط را واکاوی و به یافته های آن ها استناد کرده است تا با ارائه رویکردی اخلاقانه درباره مسئله مالکیّت معنوی، به تبیین تعهدات اخلاقی کتابخانه های دیجیتالی در سه مبحث کلی تعهدات اخلاقی درخصوص صاحبان آثار، تعهدات اخلاقی درخصوص کاربران و تعهدات اخلاقی درخصوص مجموعه کتابخانه دیجیتالی بپردازد.
۱۰.

امکانِ استخراج اخلاق تکنولوژی از اندیشه و عمل مارتین هایدگر(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: تکنولوژی گشتل پوئسیس هنر اخلاق تکنولوژی هایدگر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 296 تعداد دانلود : 856
«مارتین هایدگر» از نخستین فیلسوفانی است که عمیقاً به مسئله تکنولوژی پرداخته است. او درعین حال در مظان این اتهام قرار دارد که هیچ راه حل روشنی برای مواجهه صحیح با این پدیده مدرنیته ارائه نکرده، بلکه صرفاً در کار بررسی پدیدارشناسانه و غیرمتعهدانه آن بوده است. اکنون پرسش اصلی این است که آیا می توان از تفکر و نحوه زیست هایدگر، راه حلی عملی برای مواجهه بهتر با تکنولوژی ارائه کرد؟ اگر پاسخ مثبت است، آن راه حل دارای چه مؤلفه هایی است؟ در این نوشتار، با بررسی برخی از مهم ترین آثار هایدگر که در آن ها به تکنولوژی پرداخته شده است و با نیم نگاهی به زندگی خود هایدگر و مواجهه شخصی اش با تکنولوژی مدرن، به این نتیجه رسیدیم که اولاً این متفکر آلمانی، دیدگاه های ارزش داورانه بسیاری را، هم درباره کلیّت تکنولوژی و هم درباره برخی از گونه های ویژه آن، ارائه کرده است. براین اساس، کاملاً مقدور است که از دستگاه فکری او، نبایدها و بایدهایی برای مواجهه صحیح با تکنولوژی استخراج شود؛ ثانیاً برخی از مهم ترین مؤلفه های اخلاق تکنولوژی وی را که خودش به صراحت بر آن ها تأکید کرده یا از گفتار و رفتار او استخراج می شود، با اتکا به قراین و شواهد برشمرده ایم. 

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۶