تحقیقات بازاریابی نوین

برای چندین دهه، سازمان ها بیش از مشتریان بر نشان تجاری و محصولاتشان تمرکز می کردند؛ اما اکنون بنگاه های اقتصادی بر ایجاد و حفظ ارتباط مؤثر با مشتریان متمرکز شده اند. در چنین شرایطی شناخت مشتریان و نیازهای آنان به امری حیاتی برای سازمان ها تبدیل شده است. یکی از پرکاربردترین روش های شناخت مشتریان، بخش بندی آنها به گروه های متجانس و شناخت ویژگی های هر بخش است؛ اما شیوه های سنتی و ایستای بخش بندی مشتریان پاسخگوی تغییرات سریع بازارهای پویای امروزی نیست. در عصر ارتباطات و فناوری های نوین، مشتریان مدام در بین بخش های مختلف جابه جا می شوند. شناخت الگوهای تغییرات و چگونگی پویایی بخش های مشتریان، عاملی کلیدی برای کسب بینش عمیق از مشتریان، پیش بینی تغییرات بازار و حتی هدایت مؤثر آن است. عمده پژوهش های پیشین در این موضوع سعی در تدوین الگویی عمومی و میان صنعتی برای تفسیر پویایی مشتریان کرده اند؛ حال آنکه ماهیت بخش های مشتریان و الگوهای پویایی از صنعتی به صنعت دیگر کاملاً متفاوت است. پژوهش حاضر با در نظر گرفتن مشخصات یک صنعت خاص (صنعت بانکداری)، الگوهای پویایی مشتریان را با استفاده از ابزارهای تحلیل داده های بزرگ کاوش و مطالعه کرده است. نتایج این مطالعه، هشت گونه از الگوهای پویایی و روابط میان آنها را در صنعت مطالعه شده آشکار ساخته و با استفاده از آنها، راهکارهایی برای پیش بینی پویایی آینده مشتریان و هدایت آن برای ارتقای اثربخشی فعالیت های بازاریابی، پیشنهاد داده است.

هنگام به وجود آمدن بحران، ماهیت انسان به گونه ای است که می خواهد بداند چه اتفاقی افتاده است و دلیل آن چیست. به دلیل تفاوت در نوع نگاه شرکت و مصرف کنندگان به رویداد، باید از دیدگاه مصرف کنندگان به بحران نگریست. شرایط بحرانی، ممکن است مصرف کنندگان را به سمتی سوق دهد که تصمیمات جدیدی بگیرند؛ برای مثال هنگام شکست محصول، ممکن است تصمیم بگیرند بار دیگر محصولات شرکت را خریداری نکنند یا درباره شرکت و محصول شکست خورده تبلیغات توصیه ای منفی انجام دهند. هریک از این تصمیم ها به نوبه خود می تواند شرکت را متحمل خسارت کند. پژوهش حاضر با تمرکز بر بحران شکست محصول لبنی به این مهم پرداخته است که چگونه دو عامل استراتژی های پاسخگویی و سطح شهرت شرکت، بر قصد خرید و تبلیغات توصیه ای منفی مصرف کنندگان پس از وقوع بحران تأثیر می گذارد. پژوهش به شیوه آزمایشی و با طراحی سناریو انجام شده است. توصیف شرایط بحران با در نظر گرفتن دو سطح شهرت (شرکت مشهور و نامشهور) و چهار استراتژی پاسخگویی شرکت (انکار، فراخوان اجباری، فراخوان ارادی و تلاش فوق العاده)، در قالب هشت سناریو تنظیم شد. برای هر سناریو تعداد 30 شرکت کننده در نظر گرفته شد و درمجموع 240 پرسشنامه (حاوی سناریو و سؤالات) در فروشگاه های نجم و احمدی شهر رشت میان مصرف کنندگان توزیع و پس از جمع آوری، تجزیه وتحلیل شد. فرضیه های پژوهش به شیوه تحلیل واریانس (ANOVA)، با استفاده از نرم افزار SPSS آزمون شدند. یافته های پژوهش نشان داد شهرت شرکت در شرایط شکست محصول لبنی، نتوانست در قصد خرید و تبلیغات توصیه ای منفی مصرف کنندگان تفاوت ایجاد کند. همچنین مصرف کنندگان با نشان دادن قصد خرید و تبلیغات توصیه ای منفی مشابه، میان استراتژی های انکار، فراخوان اجباری و فراخوان ارادی تمایز قائل نشدند و این دو نیات رفتاری، تنها در حالت استراتژی تلاش فوق العاده با هریک از استراتژی های دیگر تفاوت معنادار داشت؛ بنابراین تلاش فوق العاده در مقایسه با سه استراتژی های دیگر، به دلیل داشتن بیشترین میانگین قصد خرید و کمترین میانگین تبلیغات توصیه ای منفی، بهترین و مناسب ترین راهبرد برگزیده شد. یافته های پژوهش علاوه بر نشان دادن نقش شهرت، اهمیت و ارزش پذیرش مسئولیت و اقدامات جبرانی را متذکر شد. با آنکه تفاوت تلاش فوق العاده و فراخوان ارادی، تنها در اقدامات بیشتری است که شرکت در تلاش فوق العاده به منظور جبران خسارت انجام می دهد، اما یافته های پژوهش نشان داد همین اقدامات در متأثر ساختن قصد خرید و تبلیغات توصیه ای مصرف کنندگان نقش تعیین کننده دارند.

نظریه های متفاوتی انگیزه افراد از مشارکت در خلق مشترک ارزش را بررسی کرده اند و در تمام این پژوهش ها درباره اهمیت و سودمندی خلق مشترک ارزش به وسیله مشتریان توافق نظر وجود دارد. باوجود توافق درباره اهمیت و سودمندی خلق مشترک ارزش با مشتریان، همچنان کمبود دانش راجع به چرایی و چگونگی مشارکت افراد ، انگیزه های آنها در خلق مشترک ارزش در سازمان ها و وجود نظریه های مختلف برای تبیین این فرایند دیده می شود. تحقیق حاضر با بررسی انگیزه های اولیه مشارکت مصرف کنندگان در فرایند خلق مشترک باتوجه به دیدگاه های مختلف و شناسایی مدل های رایج برای جلب مشارکت مشتریان و خلق مشترک ارزش، در جست وجوی مدل مناسب انگیزه های مصرف کنندگان برای مشارکت مشتریان در فرایند خلق مشترک ارزش است. برای دستیابی به مدل، در این تحقیق از روش فراترکیب استفاده شده و مقالات مرتبط در بازه زمانی 2006 تا 2017 شناسایی و بررسی شده است. پس از استخراج مفاهیم و موضوعات مرتبط با مشارکت در خلق مشترک ارزش، 66 کد گزینشی و 13 شاخص شناسایی شد. این شاخص ها شامل انگیزه های رفتاری، هیجانی، منافع مالی، اجتماعی، ریسک ادارک شده، فنی، جمع گرایی، عملکرد اداراک شده، یادگیری اجتماعی، عوامل اطلاعاتی، هدفمندی شخصی، روانی و انتظار مالی هستند. هم چنین با استفاده از روش مدل سازی ساختاری تفسیری این عوامل در چهار سطح دسته بندی شدند. نتایج نشان می دهد انگیزه های روانی، اجتماعی و هیجانی بیشترین تأثیرگذاری را روی سایر انگیزه ها دارند؛ به گونه ای که ده انگیزه دیگر به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از این ویژگی ها تأثیر می پذیرند

بازاریابی نقش مهمی در تعیین اهداف راهبردی و همچنین نتایج عملکرد شرکت دارد. صنعت فولاد دومین صنعت صادرات غیر نفتی کشور است. در این پژوهش سعی شده است با بهره گیری از روش تحقیق کیفی، عوامل مؤثر بر بازاریابی در شرکت های بزرگ صنعت فولاد شناسایی، دسته بندی و مدل سازی شود و در بخش کمّی مدل به دست آمده با مدل سازی معادلات ساختاری آزمون شود. براین اساس، با انجام مصاحبه با خبرگان صنعت فولاد در سال 1396، درمجموع از 30 مصاحبه انجام شده، تعداد 16 مقوله اصلی براساس مدل پارادایمی داده بنیاد شناسایی شد که در قالب شش بعد ساختاردهی شده است. مدیریت راهبردی در نقش «شرایط علّی»، مسئولیت اجتماعی شرکت، بازارگرایی و بازاریابی داخلی در نقشِ «شرایط مداخله گر»، سرمایه گذاری مناسب در نقش «شرایط زمینه ای» شناسایی شده است. آمایش سرزمینی، مدیریت زنجیره تأمین، لجستیک و حمل ونقل، مقیاس مناسب تولید، تکنولوژی تولید، تعامل مناسب با مشتریان، بهره وری، قیمت و محصول، «بعد تعاملی» شناسایی شده است. همچنین بازاریابی استراتژیک، «پدیده محوری» و عملکرد و ارزش نام تجاری در نقش «بعد پیامدی» شناسایی شده است. در بخش کمّی با توزیع 384 پرسشنامه، مدل به دست آمده با مدل سازی معادلات ساختاری و وضعیت متغیرها با t تک نمونه آزمون شد. نتایج نشان داد وضعیت متغیرهای مدیریت راهبردی، آمایش سرزمینی، مدیریت زنجیره تأمین، سرمایه گذاری، مسئولیت اجتماعی شرکت، لجستیک و بازاریابی داخلی مناسب نیست. همچنین در رتبه بندی عوامل مؤثر بر بازاریابی استراتژیک مشخص شد مدیریت راهبردی، بازارگرایی و کیفیت محصول بیشترین اهمیت را دارند.

هدف این پژوهش، بررسی تأثیر گردن آویز در محصولات لبنی بر میزان جلب توجه مشتری بوده است. برای سنجش توجه مشتری، تعداد دفعات تثبیت نگاه به تصویرِ هریک از محصولات محاسبه شد. محصولات آزمون شده در این پژوهش عبارت بودند از برند پگاه در دو حالت با گردن آویز و بدون گردن آویز، ویوان، ساربونا، آسایش و داهاتی. درمجموع دو ترکیب از تصاویر، طراحی و به هریک از شرکت کنندگان به طور تصادفی یکی از ترکیب ها نمایش داده شد. ترکیب A شامل همه محصولات به همراه پگاه با گردن آویز و ترکیب B شامل همه محصولات به همراه پگاه بدون گردن آویز بود. این پژوهش از نوع آزمایشی است و تعداد 30 نفر از دانشجویان و کارکنان دانشگاه شهید بهشتی به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند؛ سپس از هر شرکت کننده به طور تصادفی خواسته شد تا در یکی از دو تکلیف طراحی شده شامل انتخاب محصول برای الف) رستوران یا ب) کلینیک سلامت شرکت کند. تعداد دفعات تثبیت نگاه با استفاده از دستگاه ردیاب حرکات چشم SMI RED 250 ثبت و سپس داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل شد. نتایج پژوهش حاکی از وجود تفاوت معنی دار بین تعداد دفعات تثبیت نگاه به تصاویر در ترکیب A بود؛ به طوری که بیشترین تعداد دفعات تثبیت نگاه در هر دو تکلیف، مربوط به برند پگاه بود؛ اما درنهایت تفاوت اثبات شدنی در تعداد دفعات تثبیت نگاه به دو تصویر پگاه با گردن آویز و بدون گردن آویز وجود نداشت. نتیجه به دست آمده حاکی از کم بودن توجه بصری به گردن آویز محصول مربوطه است.

تمایل مشتریان به محصولات داخلی، موضوع اصلی در مطالعات بازاریابی بین الملل است که در سال «حمایت از کالای ایرانی» توجه و مطالعه بیشتری را می طلبد. در این زمینه، پژوهش حاضر می کوشد تفاوتِ گرایش مثبت به محصولات داخلی در طبقات مختلف محصولی را تبیین کند. محققان براساس مطالعاتِ اثر کشور مبدأ، مدلی برای تبیین جانبداری مشتریان از محصولات داخلی در سطح طبقات کالایی اقتباس کرده اند و برای آزمون تجربی آن 297 پرسشنامه تحلیل پذیر درباره خودرو داخلی و 217 پرسشنامه درزمینه برنج داخلی با روش گلوله برفی مجازی جمع آوری و از روش کمترین مربعات جزئی برای مدل سازی استفاده کرده اند. نتایج نشان می دهد گرایش مصرف کنندگان به محصولات داخلی در بین این دو طبقه محصولی تفاوت دارد و «رضایت بیشتر از قیمت و محصول» و «درک ریسک کمتر»، قوم مداری مصرف کننده و گرایش مثبت به محصولات داخلی را در هر دو طبقه محصولی تقویت می کنند. یافته ها تأثیر «قابلیت های تولیدکنندگان» بر گرایش مثبت به خودرو داخلی را تأیید می کنند، اما چنین رابطه ای را درباره برنج داخلی تأیید نمی کند. این پژوهش تأیید می کند تمایل مشتریان به «حمایت از کالای ایرانی» تا حد زیادی درون صنایع شکل می گیرد؛ بنابراین با برنامه های بلندمدت می توان حمایت از محصولات داخلی را تقویت کرد.

امروزه به کارگیری مفهومی چون هوش بازاریابی در کسب وکار، به دلیل ایفای نقش در تصمیم گیری سازمانی و ارتقای بهره وری و کسب مزیت رقابتی در صنایع مختلف، بسیار رواج یافته است. سیستم هوشمندی بازاریابی در آغاز یک زنجیره اطلاعاتی، ارزش اطلاعات را ارتقا می دهد؛ هم چنین با استفاده از فناوری های مختلف موجب جمع آوری و ساختارمندکردن داده ها و تبدیل آنها به اطلاعات می شود. هدف این پژوهش، طراحی مدل تعاملی هوش بازاریابی و اثربخشی عملکرد در صنعت بیمه است. جامعه آماری این پژوهش، کارشناسان و مدیران شرکت بیمه پاسارگاد به تعداد نزدیک به 35 نفر است. برای شناسایی عوامل مؤثر بر ارتباط بین هوش بازاریابی و عملکرد سازمانی، پس از بررسی پیشینه، با تعداد 15 نفر از خبرگان سازمان مصاحبه شده است. در مرحله اول و پس از مصاحبه عمیق ساختاریافته، شاخص ها از تمامی مصاحبه ها استخراج شد و در گام بعدی به واسطه کدگذاری محوری، کدهای مشابه و متفاوت مشخص و کدهای مشابه با هم ادغام و در گام سوم تلفیقی از شاخص های شناسایی شده در بررسی پیشینه تحقیقاتی و مدل برگرفته از نتایج مصاحبه با یکدیگر ارائه شد.دسته بندی عوامل ازطریق تحلیل عاملی انجام شد؛ سپس عوامل شناسایی شده با استفاده از AHP فازی اولویت بندی و مدل مربوطه ارائه شده است .

رشد فراگیر فناوری اطلاعات و ارتباطات، تأثیر بسیار زیادی بر صنعت بانکداری داشته است. ارائه خدمات بانکی به مشتریان از طریق تلفن همراه یکی از جدیدترین این فناوری هاست. شواهد نشان می دهد میزان استفاده از همراه بانک میان مشتریان بانک ها در حال گسترش است. هدف پژوهش حاضر، طراحی مدلی برای بررسی تأثیر نگرش، شخصیت، ریسک ادراکی، سهولت استفاده و تصویر ذهنی برند بر فراوانی استفاده از همراه بانک است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل همه مشتریان شعب مختلف بانک ملی شهر اصفهان است که از نرم افزار همراه بانک ملی استفاده می کنند. از میان این مشتریان، افراد در دسترس برای نمونه انتخاب شده که تعداد آنها به 230 نفر رسیده و در نهایت 199 پرسشنامه تکمیل و جمع آوری شده است. ابزار اندازه گیری پژوهش پرسشنامه چندقسمتی بوده و روش نمونه گیری در دسترس در نظر گرفته شده است. روایی پرسشنامه به روش تحلیل عاملی و پایایی آن با آلفای کرونباخ (837/0) تأیید شده است. تجزیه وتحلیل داده های پژوهش، با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری و به کمک نرم افزار AMOS انجام شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد سهولت استفاده و ریسک ادراکی بر نگرش کاربران تأثیر می گذارد. همچنین نتایج حاکی از تأیید رابطه معنادار بین نگرش و فراوانی استفاده از همراه بانک است. همچنین نتایج حاکی از رد تأثیر متغیر ویژگی های شخصیتی بر نگرش، تصویر ذهنی برند و ریسک ادارکی بر فراوانی استفاده از بانکداری همراه است.

هدف این پژوهش، بررسی پیشایندهای ارتباط دهان به دهان الکترونیک و تأثیراتی است که بر پاسخ های رفتاری آنی و پنهان مصرف کنندگان دارد. پژوهش حاضر ازنظر هدف، در زمره پژوهش های کاربردی و ازدیدگاه جمع آوری داده ها، توصیفی- پیمایشی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی کاربران ایرانی شبکه اجتماعی اینستاگرام است. پاسخ 393 کاربر برای نمونه آماری با ارسال پیوند الکترونیک پرسشنامه در فضاهای مجازی گردآوری شد. روایی این پرسشنامه با روایی محتوا و پایایی آن با آلفای کرونباخ بررسی و تأیید شده است. روش تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و مدل سازی معادلات ساختاری به کمک نرم افزار Smart PLS انجام شد. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که قوّت رابطه، شباهت، تأثیر هنجاری و تأثیر اطلاعاتی بر ارتباطات دهان به دهان الکترونیک تأثیر مثبت و معناداری دارند. همچنین، ارتباطات دهان به دهان الکترونیک بر انتقال اطلاعات و خرید آنی همچنین قصد خرید و تعامل نام و نشان تجاری تأثیر مثبت و معناداری دارند. علاوه بر این، با توجه به نتایج این پژوهش مشخص شد متغیر اعتماد بر ارتباط دهان به دهان الکترونیک تأثیر معناداری ندارد.

عملکرد برند و کنترل بازار دو سازکاری اند که نقش آنها در کسب موفقیت سازمان باید بررسی شود. عملکرد برند، شاخصی برای سنجش توانایی برند در دادنِ ارزش به مشتریان و کنترل بازار ابزاری برای نفوذ در بازار و تنظیم رفتار مصرف کنندگان است. این پژوهش با هدف تبیین موفقیت مبتنی بر عملکرد برند و کنترل بازار طراحی شده و برای این منظور، نقش عملکرد برند در خلق برند باارزش و نقش کنترل بازار در تنظیم رفتار مصرف کننده پیمایش شده است. جامعه آماری این پژوهش کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات بوده است و 158 نفر از کارکنان گروه ماشین های اداری ایران نمونه گیری شده اند. برای ترسیم مدل و توسعه فرضیه ها از شیوه مطالعات کتابخانه ای استفاده شد و داده ها به روش تصادفی ساده گردآوری شده اند. اعتبار مدل و آزمون فرضیه ها با استفاده از تکنیک مدل سازی معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی و به کمک نرم افزار Smart-PLS ارزیابی شده است. نتایج حاکی از تأثیر دو رویکرد در دستیابی به موفقیت بود؛ خلق برند باارزش راهی برای دستیابی به موفقیت در سازمان های برندمحور است؛ درحالی که سازمان های بازارگرا از تنظیم رفتار مصرف کننده برای کسب موفقیت استفاده می کنند. همچنین با تکیه بر تئوری مبتنی بر منابع پیشنهاد می شود سازمان تنها یکی از این استراتژی های کسب موفقیت را پیش بگیرد؛ زیرا در صورت تأکید هم زمان بر دو رویکرد، بخشی از حداکثر ظرفیت خود را نسبت به زمانی که به تنهایی استفاده شوند از دست می دهد.