علوم اجتماعی (علامه طباطبایی)

علوم اجتماعی (علامه طباطبایی)

علوم اجتماعی (علامه طباطبایی) زمستان 1397 شماره 83 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

انگ خوردگیِ سکونت گاه غیر رسمیِ نوکان در کرمانشاه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انگ خوردگی ایماژه مکان طرد اجتماعی فضاسازی نوکان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 827 تعداد دانلود : 613
این مقاله تلاش می کند فرآیند انگ خوردگی محله نوکان در شهر کرمانشاه را بررسی کند. چارچوب نظری پژوهش مبتنی بر آراء راب شیلدز در باب «فضاسازی اجتماعی» است. شیلدز، فرآیند برساخت معنای مکان را ناشی از روندهای عینی در زندگی روزمره می داند که به طرق مختلف حکایت ها و تصوراتی را درباره آن برساخته و اسطوره -مکان را شکل می دهند. روش تحقیق مردم نگاری است و تکنیک گردآوری داده ها شامل مشاهده مشارکتی و مصاحبه عمیق می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که روندهای مختلفی در برچسب-خوردگی آن نقش دارند: شهرداری با انتشار ایماژه مکان «دهاتی» از ارائه خدمات به این محل امتناع می ورزد. نیروی انتظامی با برچسب «خشونت» و «مکان جرم خیز» در منازعان محله دخالتی ندارد. آموزش وپرورش بچه های مدارس نوکان را بی نظم و ناهنجار معرفی می کند. همچنین با تأمین نکردن زیرساخت های لازم دانش آموزان برخی مقاطع را به محلات دیگر می فرستند که در منازعات با محلات دیگر بر انتشار برچسب ها دامن می زنند. از سوی دیگر، راننده تاکسی ها، مغازه داران، مستاجرین و زنان کوچه نشین چنین تصوراتی را بازتولید و بر آن صحه می گذارند. سرانجام این که در فرآیند داغ خوردگی نوکان صرفاً زبان و نشانه ها ارجحیت ندارند بلکه عمل افراد در زندگی روزمره نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
۲.

سازندگان فن سالار و خلق ارزش: کشاکش منفعت جویی و اعتباریابی؛ مطالعه موردی عاملان اجتماعی بازار مسکن در مشهد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سازندگان مسکن عرضه مسکن عاملان بازار مسکن منفعت نظریه زمینه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 677 تعداد دانلود : 695
این پژوهش که به واکاوی کنش سازندگان مسکن، شرایط حاکم بر کردار آنان، عوامل مؤثر و راهبردهای اتخاذی از سوی آنان می پردازد. بر اساس تحلیل نظام مند مصاحبه های عمیق با 25 نفر از فعالان حوزه مسکن در مشهد به روش نظریه زمینه ای با رویکرد اشتراوس و کوربین صورت گرفته است. ماحصل کدگذاری باز داده ها 256 کد اولیه بود که در قالب 20 مقوله محوری قرار گرفت و درنهایت پدیده مرکزی تحت عنوان «سازندگان فن سالار در کشاکش منفعت جویی و اعتبار یابی» به دست آمد. ازجمله مقوله های اصلی به دست آمده به عنوان شرایط زمینه ای می توان به «وضعیت اقتصادی کلان شهر مشهد»، «تحولات اجتماعی و فرهنگی در زمینه الگوی سکونت شهری» اشاره داشت؛ شرایط مداخله ای متشکل از «تحولات فناورانه در صنعت ساختمان»، «تخصص زدایی از ساخت مسکن»، «هزینه های تأمین و تضمین نهاده های ساخت»، «آشفتگی در اجرای قوانین و مقررات» و «تحول سهم ارزش زمین در قیمت مسکن» و شرایط علّی شامل «توانایی مدیریت فعالیت های متعدد»، «برخورداری از سرمایه لازم یا امکان جذب آن» و «ویژگی های شخصیتی مساعد» بوده است. اخذ راهبردهایی همچون «جابجایی نقش»، «سازندگی مشارکتی» و «تغییر در الگوی ساخت وساز» منجر به پیامدهایی شامل «فرازوفرود تناوبی سطح عملکرد سازنده» و «اعتبار یابی وابسته به عملکرد در بازار» شده است.
۳.

دریافت زنان روستایی از سریال های تلویزیونی: مورد زنان روستایی میانکوه شرقی پلدختر و سریال گذر از رنج ها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نوع دریافت مخاطبان زنان روستایی میانکوه شرقی سریال گذر از رنج ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 720 تعداد دانلود : 604
مطالعه حاضر به دریافت زنان روستایی میانکوه شرقی پلدختر از سریال «گذر از رنج ها» پرداخته است که در زمستان 1393 از شبکه اول تلویزیون پخش شده است. افراد مورد مطالعه با استفاده از نمونه گیری هدفمند انتخاب و تا اشباع نظری با 21 نفر آن ها مصاحبه نیمه ساخت یافته انجام شده، سپس داده ها مورد تحلیل مضمونی قرارگرفته اند. بر اساس یافته ها، زنان موردمطالعه در موقعیت های مختلف اجتماعی، گفتمان مسلط سریال را فعالانه خوانش نموده اند. نوع دریافت زنان به صورت طیفی در سه گروه انتقادی، جایگاه مسلط و توافقی بوده است. یافته ها نشان می دهد؛ زنان بر اساس میزان دسترسی گفتمانی، در ارزش ها و ایده آل های متن جرح وتعدیل به عمل آورده و آن را در بستر اجتماعی و فرهنگی خود، مورد گفتگو قرار داده اند. آن ها معانی گفتمان مسلط مشتمل بر تقابل های دوگانه، نمونه آرمانی زن و روان شناسی کردن امور را بر اساس جایگاه خود تعدیل کرده و به خلق و بسط معانی جدید مانند «نقش تعین کنندگی مردان» و «گریز از رنج ها» مبادرت نموده اند. این سریال زنان را به علل گوناگون مانند سرگرمی، لذت، موضوع گفتگو و همذات پنداری با قهرمان داستان جذب خود کرده بود. به طورکلی، این یافته ها، تأییدکننده نظریه مخاطب فعال حتی در مورد زنان روستایی موردمطالعه می باشد.
۴.

سبک های هویت یابی و جهت گیری های ارزشی (موردمطالعه: جوانان شهر سنندج)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ارزش فرهنگ ارزش های فرهنگی هویت سبک های هویت یابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 761 تعداد دانلود : 757
مطالعه حاضر درواقع پژوهشی در حوزه روانشناسی اجتماعی است و به بررسی وضعیت جهت گیری های ارزشی جوانان شهر سنندج (18-29) که بازتاب اهداف متعالی و مطلوب و اولویت های کنشی و باوری آن هاست در پیوند با سبک های هویتی می پردازد. روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی از نوع همبستگی، کاربردی و پیمایشی و مقطعی است (نیمه دوم سال 2017). حجم نمونه مقتضی 345 نفر و نمونه گیری نیز به روش خوشه ای چندمرحله ای انجام گرفته است. یافته های تجربی حاکی از ارتباط معنادار و مثبت میان سبک هویت یابی اطلاعاتی با ابعاد آمادگی برای تغییر و شاخص موفقیت در بعد خودافزایی ارزش های فرهنگی؛ سبک هنجاری با بعد محافظه کاری و نهایتاً سبک هویت یابی آشفته با ارزش های فرهنگی در راستای تأکید بر منافع فردی مانند ارزش های مربوط به خودافزایی است. به لحاظ نظری، می توان عنوان نمود که علی رغم تمرکز بر جنبه های متمایز، نوعی یکپارچگی نظری، محتوایی و پیش فرض های همپوشان به ویژه در رابطه با انگیزه های انسانی در این دو گونه شناسی (سبک های هویت یابی و ارزش های فرهنگی) و بحث نظری در راستای خود، هویت و فرهنگ وجود دارد. چنین وضعیتی را بیش از همه می توان به تعبیری وبری به مثابه نوعی رابطه یا هماهنگی انتخابی میان سبک های هویتی و ارزش های فرهنگی تلقی کرد.
۵.

بررسی جامعه شناختی پیدایش احساس غم در ساحت ذهنی دانشجویان (موردمطالعه: دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ناتوانی در مدیریت عواطف بی اعتمادی احساس بی قدرتی ناهمنوایی احساس غم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 294 تعداد دانلود : 664
عواطف در حوزه جامعه شناسی به مثابه سازه ای اجتماعی است و سهم عوامل اجتماعی در تکوین و تفسیر آن برجسته است. مقاله حاضر درصدد است تا از منظری جامعه شناختی به مقوله احساس غم به عنوان یک صورت مهم از عواطف بپردازد و زمینه های اجتماعی پیدایش آن را در بین دانشجویان بررسی نماید. برای نیل به این هدف با اتکاء به دیدگاه نظریه پردازان جامعه شناسی عواطف (تئوری های کنش متقابل نمادین، کنش های متقابل آیینی (مناسکی)، مبادله، نمایشی، قدرت و پایگاه)، چارچوب نظری مناسبی تدوین و بر اساس آن فرضیات تحقیق تنظیم گردید. روش تحقیق پیمایش و شیوه نمونه گیری طبقه ای متناسب و حجم نمونه 381 نفر از دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی انتخاب گردید. یافته های تحقیق حکایت از وجود رابطه معنادار بین احساس غم و متغیرهای محل سکونت و دانشکده محل تحصیل دارد، به طوری که دانشجویان غیر ساکن در تهران (خوابگاهی) بیش از دانشجویان ساکن تهران و دانشجویان پردیس خودگردان بیش از سایر دانشکده ها احساس غم داشته اند. همچنین رابطه بین متغیرهای مستقل اصلی (ناتوانی در مدیریت عواطف، عدم تائید اجتماعی، بی اعتمادی، ناهمنوایی و احساس بی قدرتی) با احساس غم معنادار بوده و احساس بی قدرتی، ناتوانی در مدیریت عواطف و ناهمنوایی به ترتیب بیشترین واریانس احساس غم را تبیین کرده اند.
۶.

علل و زمینه های گرایش به معنویت گرایی جدید در ایران (مطالعه ی شهر تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معنویت گرایی جدید گرایش معرفتی گرایش روانی گرایش عملی دین داری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 570 تعداد دانلود : 777
جامعه ی ایرانی از دهه ی هفتاد به بعد نظاره گر ظهور معنویت گرایی جدید و رشد گرایش به آن است که در ابتدا منحصر به گروه های حاشیه ای و ناراضی بود، ولی به سرعت در میان اقشار مختلف گسترش یافت. پژوهش حاضر علل و زمینه های این گرایش را در میان شهروندان تهرانی با کمک عوامل ذکرشده در رویکردهای نظری مختلف بررسی می کند. در این راستا نخست 23 مصاحبه نیمه ساختار یافته با معنویت گرایان جدید صورت پذیرفت و سپس با کمک یافته های حاصل از تحلیل مصاحبه ها، پرسش نامه ای طراحی شده و در میان 600 نفر از شهروندان تهرانی توزیع گردید. نمونه گیری در بخش کیفی به صورت هدفمند و در بخش کمی به صورت تصادفی از میان بلوک های شهر تهران صورت گرفت. در تحلیل مصاحبه از روش تحلیل مضمونی بهره گرفته شد و تحلیل داده های کمی نیز با کمک نرم افزار spss و آزمون های مختلفی چون همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی انجام شد. نتایج حاصل حاکی از رابطه ی معنادار پنج عامل با گرایش به معنویت گرایی جدید بود که به ترتیب تنش اخلاقی، عاطفه گرایی، دسترسی به معنویت گرایی جدید و تجربه ی رنج قوی ترین تا ضعیف ترین رابطه ی مثبت (مستقیم) و محرومیت رابطه ی منفی (معکوس) را نشان دادند.
۷.

مواجهه با تکنولوژی: تأملی بر دیدگاه های نظری و تجارب ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: تکنولوژی پارادوکس تکنولوژی چهره ژانوسی تکنولوژی مطالعات تکنولوژی برساخت تکنولوژی نظریه انتقادی تکنولوژی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 889 تعداد دانلود : 958
در حال حاضر تکنولوژی، به جزء جدایی ناپذیری از هستی اجتماعی انسان ها مبدل شده و مهم ترین عامل دگرگونی اجتماعی جوامع است. بااین حال جوامع مختلف با توجه به قابلیت-های فرهنگی خود واکنش های متفاوتی در قبال تکنولوژی داشته اند. برخی با درک صحیح ماهیت و اهمیت تکنولوژی مدرن، از آن به مثابه فرصتی بی نظیر برای پیشرفت خود بهره برداری کرده اند و برخی دیگر به صورت اقتضایی و نسنجیده به ورود تکنولوژی دست زده و با پیامدهای فرهنگی عدیده آن دست به گریبان اند. سؤال محوری مقاله این است که مواجهه ما با تکنولوژی چگونه بوده و چه تحلیل ها و چاره جویی هایی از سوی اندیشمندان ما در این خصوص ارائه شده است؟ برای پاسخ شایسته به این سؤال ابتدا دیدگاه های مختلف درباره تکنولوژی طرح و نقاط قوت و ضعف هر یک از آن ها به تفصیل مورد واکاوی قرار گرفت. سپس از منظر تاریخی، فلسفی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی تلاش شد نحوه مواجهه جامعه ما با تکنولوژی مدرن تحلیل شود. نتایج نشان می دهد که در کنار برخورد دوگانه و پارادوکسیکال با تکنولوژی در جامعه ما، تلاش های نظام مندی برای فهم پروبلماتیک تکنولوژی نیز صورت نگرفته است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۸۷