سفینه

سفینه

سفینه سال چهاردهم زمستان 1396 شماره 57 «ویژه قرآن بسندگی» (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

طباطبایی و المیزان (پرسش ها و پاسخ ها)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: تفسیر تأویل مصداق خصوص متشابه حجیت الجَرْیْ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 793 تعداد دانلود : 126
طباطبایی براى قرآن کریم معناى تنزیلى و تأویلى قائل است و در تفسیر المیزان مىکوشد با استمداد از سیاق و آیات دیگر، معناى تنزیلى را بیان کند. همچنین او ذکر مصادیق را تفسیر نمىداند و غالباً از ذکر مصادیق امتناع ورزیده است. صاحب تفسیر المیزان معتقد است با ارجاع متشابهات به محکمات معانى مراد متشابهات کشف مىشود و مقصود از تفسیر قرآن به قرآن نیز همین امر است. او مىگوید: گرچه قرآن مشتمل بر مجملات است، ولى این امر باعث نمىشود که ما قرآن را کتابى نامفهوم و گنگ بدانیم. قرآن کتابى روشن و گویاست و روشن کنندة هر چیز دیگرى نیز هست. طباطبایی گرچه در گفتار، بسندگى قرآن به قرآن در تفسیر را مطرح مىکند، اما در عمل معتقد به نیازمندى تفسیر به سنت است و در مواردى پر شمار به این نیازمندى اعتراف کرده است.
۲.

نقدی بر مبانی و یافته های احمد صبحی منصور در باب قرآن و سنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: صبحی منصور احمد قرآنیون مصر القرآن و کفی مصدراً للتشریع الاسلامی(کتاب) الصلاة بین القرآن الکریم و المسلمین(کتاب) قرآنیون - سنت ستیزی کفایت قرآن – بررسی ادله نبوت – معنای نبی و رسول شئون پیامبر – تعلیم کتاب شئون پیامبر – تبیین آیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 262 تعداد دانلود : 178
احمد صبحی منصور –که نماد جریان قرآنیون و سنت ستیزی در مصر است – در دو میکوشد تا » الصلاة بین القرآن الکریم و المسلمین « و » القرآن و کفی مصدراً للتشریع الاسلامی « کتاب استدلالهایی برای مبنا و بنای خود فراهم سازد؛ سه مبنای وی به ترتیب ذیل است. 1( قرآن تنها منبع و مصدر تشریع اسلامی است. 2( بین نبی و رسول به عناوین شخصیّت حقیقی و حقوقی تفاوت دارد و فقط از عنوان رسول تبعیّت و پیروی واجب است، نه از نبی که شخصیّت حقیقی است. 3( پیامبر و صحابه دستور به منع کتابت دادهاند، بنابراین چیزی به عنوان حدیث )سنّت( حجیّت ندارد. از این رو وی در توجیه عدم ذکر کیفیّات تعداد رکعات نماز در قرآن و نیز عدم ذکر جزییّات دیگر موضوعات احکام مانند حج و غیر آن استدلالهایی آوردهاند که منجر به ردّ سنّتِ برگرفته از معصوم میگردد. نگارنده در این گفتار، دیدگاههای او را بر اساس نوشتارهایش بیان میدارد و کلام او چرا در دو مورد )مبنا و بنا( بررسی میکند. منصور کفایت قرآن را بر دو آیه مبتنی میداند: انعام 93 و عموم « به معنای » کلّ شیء « و » من شیء « نحل 33 . در این مقاله روشن میشود که عبارت بعلاوه قرآن شأن تبیین آیات و تعلیم کتاب را برای پیامبر قائل .» عامّ حقیقی « است نه » اضافی شده است. مبانی دیگر منصور، فرق نبی و رسول از دیدگاه قرآن و حیطه اطاعت از پیامبر است که نگارنده بر اساس قرآن به آنها پاسخ میدهد. منصور سنت را نقیض قرآن میداند و به اخبار نهی پیامبر از کتابت حدیث استناد میکند. در این مقاله روشن شده که بناهای ساخته شده توسط منصور با مبناهای او تضادّ جدّی دارد.
۳.

آسیب شناسی روش تفسیری دمنهوری در «الهدایة و العرفان فی تفسیر القرآن بالقرآن»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: دمنهوری محمد ابوزید الهدایة و العرفان فی تفسیر القرآن بالقرآن(کتاب) قرآنیون هند حجیت حدیث تأویل ناروای قرآن تفسیر به رأی تجربهگرایی در تفسیر قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 304 تعداد دانلود : 447
محمد ابوزید دمنهوری که کتاب » الهدایة و العرفان فی تفسیر القرآن بالقرآن « را نوشته، از چهره های شاخص قرآنیون در هند است. نگارنده در این مقاله، بر مبنای قرآن و عقل، تفسیر یادشده را از جهت آسیبهای روشی چ نقد میکند. از جمله به دلیل: قرآنبسندگی و نفی حجیت سنت، تأویلات ناهمگون و غیر منطقی، تفسیر به رأی و برداشت ذوقی از آیات، نادیده انگاری قواعد ادبی مورد اتفاق ادیبان، تجربهگرایی در فهم و تفسیر قرآن. تأویلهای غلط دمنهوری از معجزات و استناد گزینشی او به مضامین آیات قرآن، از اشکالهای جدّی نگارنده بر اوست.
۵.

«نقد شیخ محمد سند به مدّعای قرآن بسندگی»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سند بحرانی م‍ح‍م‍د اسلام معیة الثقلین لا اسلام المصحف منسلخاً من الحدیث )کتاب) محکمات و متشابهات اهل تطهیر علم الحدیث اقسام وحی تأویل قرآن –معصومان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 635 تعداد دانلود : 379
شیخ محمد سند بحرانی در کتاب «اسلام معیة الثقلین لا اسلام المصحف منسلخاً من الحدیث» مدّعای قرآنیون را در اکتفا به قرآن در فهم دین در ضمن 81 فصل پاسخ میگوید. نگارنده در این مقاله پس از مقدمهای در باره مدّعای قرآن بسندگی و دیدگاههای پیروان آن و فهرستی از 81 فصل کتاب سند، برخی از آنها را به اختصار توضیح میدهد. از جمله: عرضه متشابهات قرآن بر محکمات، انحصار تأویل قرآن به اهل تطهیر و احاطه آنها بر قرآن، توضیح مبانی علم الحدیث و اقسام وحی.
۶.

مکتب قرآنیون و نقد مدّعای آن در عدم حجیت سنت نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآنیون حجیت حدیث تدبر در قرآن – نقش حدیث تفسیر قرآن به قرآن طباطبایی سید محمد حسین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 97 تعداد دانلود : 427
جریان قرآنیون به قرآنبسندگی و انکار نقش سنت در شناخت دین روی آورده، حدیث را فاقد حجیت میداند و در تبیین احکام به آن بها نمیدهد. بعلاوه قرآنیون اندیشه هایی را مطرح کردهاند که خودشان هم به آنها پایبند نبوده و در تفسیر قرآن بدون سنّت دچار مشکل شدهاند. نگارنده تاریخچهای مختصر از این جریان و اندیشه های پیروان آن به دست داده است، مانند: اجتهاد پیامبر در آیات قرآن، امکان فهم احکام با تدبّر و تعقّل در قرآن، انکار نقش سنّت در فهم آیات قرآن. نگارنده به این مدّعاها پاسخ داده، سپس وابستگی فهم قرآن به حدیث را توضیح میدهد، آنگاه تفسیر قرآن به قرآن را با تبیین جایگاه روایات در فهم قرآن به شیوه علامه سید محمد حسین طباطبایی بررسی میکند.
۷.

شخصیت شناسی و منبع شناسی قرآنیون(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآنیون – منبع شناسی منبع شناسی قرآنیون - کتاب منبع شناسی قرآنیون - مقاله منبع شناسی قرآنیون – پایان نامه شخصیتهای جریان قرآن بسندگی - شیعه شخصیتهای جریان قرآن بسندگی - سنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 802 تعداد دانلود : 350
قرآنیون کسانی هستند که حجیت حدیث را به کلی رد میکنند و یا برای احادیث اهمیت لازم را قائل نیستند و تنها قرآن را برای اعتقاد و عمل کافی میدانند. در این مقاله برخی از افراد و منابع آنها معرفی میشود. در این نگارش 8 نفر از قرآنیون شیعه و 61 نفر از قرآنیون اهل سنت به همراه فعالیتها و آثارشان معرفی میشود، سپس منابع پیرامون قرآنیون ذکر میشود که 68 کتاب و 22 مقاله و 3 پایاننامه را در بر میگیرد.
۸.

معرفی جامع حدیثی«الفصول المهمة فی اصول الائمة»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جوامع حدیثی وسائل الشیعة(کتاب) عاملی شیخ حر– ملاحظات علم الحدیثی الفصول المهمة فی اصول الائمة(کتاب) – ویژگیها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 560 تعداد دانلود : 575
کتاب» الفصولالمهمة فی اصولالائمة «تألیف شیخ حر عاملی، از جمله جوامع حدیثی مطلقی است که در دوران متأخرین تألیف یافته و 9633 حدیث دارد که از دو مقدمه و پنج بخش تشکیل شده است. مقدمه اول به انگیزه و چگونگی تألیف اثر و مقدمه دوم به بحث حجیت دلالت لفظ عام بر مصادیق آن پرداخته است. روایات کتاب در بخشهای پنجگانه اصول اعتقادی، اصول فقه، احکام فقهی، روایات طبی و نوادر ترتیب یافتهاند. انگیزه مؤلف در تألیف این جامع آن بوده است که نشان دهد، تمام معارف دینی را میتوان با توجه به روایات امامان شیعه: و بدون رجوع به استنباطات به دست آورد. نوشتار حاضر با کاربست قریب به بیست اصل که در قالب چهار محور عمده سامان یافتهاند، به بررسی ویژگیهای ساختاری این جامع حدیثی و ملاحظات مؤلف در تدوین آن پرداخته است. ساختار غریب این جامع که ناشی از عدم ارائه دستهبندی موضوعی روایات از سوی مؤلف در هر کدام از بخشهای کتاب است، باعث گردیده تا این اثر با اقبال درخوری مواجه نشود. طبقهبندی موضوعی این جامع حدیثی ارزشمند میتواند گام مؤثری در رونق یافتن آن و رجوع طبقات مختلف به آن باشد. معرفی مختصر عاملی و فهرست آثارش همراه با تبیین ملاحظات فنی و علم الحدیثی او نیز در این مقاله آمده است.
۹.

نقد و بررسی روایات اسباب نزول آیات آغازین سوره معارج(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسباب نزول نقد سندی و متنی روایات شیعی و سنی سوره معارج غدیر خُم نعمان بن حارث فهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 971 تعداد دانلود : 486
در کتب تفسیری، علوم قرآنی و اسباب نزول، برای آیات فراوانی، سبب نزولهایی گزارش شده است. که باید به ارزیابی سند و محتوای آنها همت گماشت. سبب نزول سورة معارج، موضوع اصلی این نوشتار است که روایات این بخش، از جنبة سند و متن نقد و بررسی قرار میشود. نتیجه آن که روایات از جهت سند، به جز طریق سفیان بن عیینه الهلالی از امام صادق 7 به دلیل یک یا چند اشکال رجالی یا درایهای همچون: ارسال سند، راویان ضعیف، عدم استناد روایت به صحابی شاهد نزول؛ ضعیف میباشند. از جهت متن نیز به دلیل اشکالاتی مانند: ناسازگاری با سیاق سوره، همزمان نبودن داستان با نزول آیات، وجود اضطراب و اختلاف روایات ذیل سوره، مخدوشاند. در نهایت داستان کشته شدن نعمان بن حارث فهری در واقعه غدیر را - به علت کثرت طرق و هماهنگی با سیاق و محتوای آیات – میتوان به عنوان سبب نزول سوره معارج )خصوصاً آیات اولیه( پذیرفت.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۸۰