مطالعات انقلاب اسلامی

مطالعات انقلاب اسلامی

مطالعات انقلاب اسلامی سال چهاردهم تابستان 1396 شماره 48 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

واکاوی تهدیدات امنیتی داعش بر محور مقاومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: داعش امنیت ملی تهدیدات امنیت ملی ج. م. ا. ایران محور مقاومت مکتب کپنهاگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 836 تعداد دانلود : 930
پژوهش حاضر با هدف واکاوی تهدیدات امنیتی گروه سلفی جهادی داعش بر محور مقاومت و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تنظیم شده است و تلاش اصلی نویسندگان در این پژوهش ارائه پاسخی علمی و عینی بدین سؤال است که گروه سلفی جهادی داعش با عقایدی ضد شیعه چه تهدیداتی را می تواند علیه محور مقاومت وامنیت ملی جمهوری اسلامی ایران داشته باشد؟ فرضیه پژوهش حاکی از آن است که تهدیدات ناشی از این گروه در سطوح مختلف سیاسی، امنیتی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی خواهد بود، وحضور داعش به عنوان عامل تهدید در ژئوپلیتیک شیعه باعث صدمه به وجاهت رحمانی اسلام، تضعیف محور مقاومت، چرخش توازن قدرت به سمت رژیم غاصب صهیونیست و اعراب محافظه کار و حضور دوباره آمریکا در قالب اتحاد علیه داعش و محاصره فیزیکی ایران در ژئوپلیتیک شیعه می شود. این پژوهش با استفاده از مکتب کپنهاگ به روش توصیفی تحلیلی با ابزار کتابخانه ای تهدیدات داعش بر امنیت ملی ج. ا ایران و محور مقاومت را مورد بررسی قرار داده است.
۲.

چالش های هویتی گفتمان اسلام سیاسی در ایران معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: هویت گفتمان اسلام سیاسی ایران معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 693 تعداد دانلود : 251
گفتمان اسلام سیاسی، قرائتی از اسلام است که با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در رقابت با گفتمان های رقیب، خاصیت هژمونیک یافته و بر جامعیت و نقش آفرینی حداکثری اسلام در اداره زندگی مسلمانان تأکید دارد. این گفتمان مرزهای هویتی خود را با سایر خرده گفتمان های رقیب با منبع، مرجع و داور قرار دادن «هویت اسلامی» تعریف و تحدید می کند. در این راستا، این گفتمان هویتی در کنار اصل قرار دادن هویت «اسلامی»؛ هویت «ملّی» و «قومی» و «جهانی» ایرانیان را زیر چتر «اسلامیت» بازخوانی، بازسازی و بازآفرینی می کند. این پژوهش با کاربست نظریه گفتمان و روش تحلیلی اسنادی درصدد پاسخ به این پرسش اصلی است: «آسیب های هویتی گفتمان اسلام سیاسی در ایران معاصر چیست؟» مدیریت و سیاست گذاری هویتی برای خنثی نمودن چالش های هویتی گفتمان اسلام سیاسی نیازمند شناخت دقیق و مدبّرانه آسیب های هویتی این گفتمان در سطوح «ملی»، «منطقه ای» و «جهانی» است که ایجاباً و سلباً در نوشتار مورد تحلیل و تبیین قرار گرفته است.
۳.

روان شناسی استبداد رضاشاه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روان شناسی استبداد رضاشاه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 75 تعداد دانلود : 368
پژوهش حاضر به بررسی ابعاد روان شناختی استبداد رضا شاه می پردازد؛ فرض را بر این نهاده است که مجموعه اقدامات سرکوب گرایانه رضاشاه اساساً تحت تاثیر مسائل و مشکلات روحی و روانی بوده که از بدو تولد تا رسیدن به قدرت به آن مبتلا و دست به گریبان بوده است بنابراین با بهره مندی از چارچوب روشی آدلر اسپربر به نقش دو مؤلفه خانواده و اجتماع در فرایند شکل گیری شخصیت تأکید شده است چنانچه والدین، نظام تربیتی و جامعه در مهیا نمودن بسترها و شرایط زیستی اقداماتی روشمند و سازنده در جهت رشد و شکل گیری شخصیت سالم افراد در پیش برنگیرند این قبیل افراد در برخورد با موانع و کمبودها دچار حقارت، ترس و نا امنی می شوند. در این راستا دوران کودکی و مراحل بعد زندگی رضاشاه که با حقارت ها و مشقت هایی توأم بوده است؛ تبعات آن در دوران قدرت یابی و پادشاهی با تناقض شخصیتی، ترس و هراس، استبداد و خشونت بر ساختارهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی و به ویژه نزدیک ترین یارانش نمایان است.
۴.

راهبرد نفوذ ایالات متحده آمریکا و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران (با تأکید بر دیدگاه مقام معظم رهبری)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نفوذ جمهوری اسلامی ایران ایالات متحده آمریکا امنیت ملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 606 تعداد دانلود : 762
الگوی رفتاری حاکم در روابط بین آمریکا و ایران در طول سال های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مبتنی بر الگوی تخاصم بوده است. آمریکا در طول این مدت راهبردها و سیاست های چند جانبه ای در ابعاد سیاسی، امنیتی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی علیه ایران به کار گرفته است که این راهبردها موفقیت های زیادی را برای آن کشور همراه نداشته است. راهبرد نفوذ آمریکا در ایران برای رسیدن به اهداف خود اگرچه در گذشته مطرح بوده است؛ بعد از توافق هسته ای بین ایران و گروه 1+5، آن کشور را به استفاده از راهبرد نفوذ امیدوار کرده است. اهمیت این راهبرد آمریکا به حدی است که رهبر معظم انقلاب در سخنرانی های خود بعد از توافق هسته ای به صورت مکرر بر این امر تأکید نموده اند. این نوشتار تلاش دارد با استفاده از روش توصیفی تحلیلی ابعاد مختلف این راهبرد و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را تبیین نماید.
۵.

نقش و جایگاه گروه های شیعه در ساختار سیاسی عراق پس از فروپاشی (2015 2003)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اهل سنت کردها شیعیان عراق نوین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 623 تعداد دانلود : 475
با سرنگونی رژیم بعث عراق در آوریل 2003 م، عراق به دوران جدیدی قدم نهاد و تحولات گسترده ای را پشت سر گذاشت. این تحولات، افزون بر تغییرات گسترده داخلی، تأثیرات منطقه ای بسیاری نیز با خود به همراه داشته است. در سطح داخلی، احزاب و گروه های مختلف سیاسی از قومیت های مختلف عراقی، اقدام به ایفای نقش سیاسی در صحنه سیاسی عراق نموده اند. شیعیان، اهل سنت و کُردها سه گروه اصلی قومی مذهبی با گرایش های متفاوت در عراق بودند که در مجادله قدرت و سیاست در صحنه عراق فعال شدند. شیعیان عراق و به خصوص گروه ها و جریان های اسلام گرای شیعی در عراق بعد از سقوط رژیم بعث وارد مرحله جدیدی از حیات سیاسی و سازمانی خود شده اند و جایگاه، نقش و رویکرد آنها در عراق به شدت متحول شده است و در مقایسه با سایر اقوام و مذاهب و همچنین گروه های غیرمذهبی از جایگاه مهم تر و برتری برخوردار شده اند. براین اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی نقش و جایگاه گروه های شیعه در ساختار سیاسی عراق پس از فروپاشی (2015 2003) می باشد.
۶.

تجلی حاکمیت الهی در اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: حاکمیت حاکمیت الهی قانون اساسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 776 تعداد دانلود : 974
اصل حاکمیت الهی بدین معنی است که حاکم اصلی، خدا و قانون و احکام الهی است، همانگونه که در فقه اسلامی به ویژه فقه شیعه متبلور است، در سراسر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نیز تبلور یافته است و هیچ تعارضی بین فقه و قانون اساسی در جهت طرح حاکمیت الهی وجود ندارد. در قانون اساسی آرمان گرایی الهی منشأ حاکمیت قلمداد شده، محتوای آن را اسلامی معرفی نموده است. همچنین حاکمیت و نظارت ولی فقیه جامع الشرایط و مجری احکام الهی را مطرح ساخته است. و نیز رأی مردم، نظارت آنان و شورا را تحقق بخش عینی حکومت و حاکمیت الهی دانسته است. و در نهایت از تغییرناپذیر بودن محتوای اصول مربوط به اسلامی بودن نظام و ابتنای کلیه قوانین و مقررات براساس موازین اسلامی و پایه های ایمانی سخن می گوید که حاکی از توجه به حاکمیت الهی است.
۷.

بازتاب انقلاب اسلامی، براساس نظریه نظام نوری شیخ اشراق(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انقلاب اسلامی نظام نوری نور بازتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 216 تعداد دانلود : 427
بازتاب انقلاب اسلامی در جوامع مختلف، امری ظاهر و آشکار است که نیاز به اثبات ندارد و اندک کنکاش در جوامع مختلف، ما را به کشف و شهود این بازتاب رهنمون می کند. درباره بازتاب انقلاب، نظرات مختلفی ارائه شده است که بر مبنای تفکرات غربی است و با هستی شناسی اسلامی سازگار نیست و رویکرد جامعی را در این باب عرضه نمی دارد که در این مقال به نقد و تبیین این نظریات پرداخته ایم. نظام نوری شیخ اشراق ساختار متناسبی برای نظریه بازتاب دارد. بنابراین تلاش شد بر مبنای ویژگی های نور در هستی شناسی او به بررسی نظام ایجاد شده پس از انقلاب اسلامی در ایران و تشابه این دو نظام بپردازیم. براساس این تشابه نظریه پردازی در مورد بازتاب انقلاب اسلامی تبیین می گردد. سپس به دو ویژگی مهم انقلاب اسلامی، یعنی انقلاب بر پایه ایدئولوژی دینی و استکبارستیزی اشاره کرده ایم. در بخش بعد به ویژگی های نور و بازتاب انقلاب اسلامی اشاره می شود که عبارتند از: مبدأ فراگیر، پویایی، عدم حصر جغرافیایی و عدم حصر زمانی.
۸.

تهدیدات امنیتی گروه های افراطی پاکستان علیه انقلاب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انقلاب اسلامی ایران پاکستان گروه های تندروی سلفی گروه های افراطی و بنیادگرا هویت تقابلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 176 تعداد دانلود : 822
در پی وقوع انقلاب اسلامی در ایران، حاکم شدن گفتمان اسلام سیاسی، و افزایش تأثیر آن بر جامعه پاکستان و نظر به ناتوانی و ناکارآمدی دولت اسلام آباد در مدیریت رفتارهای واکنشی گروه های سلفی بنیادگرا و افراطی و همچنین به دلیل فروفتادن در نزاع های داخلی، زمینه ترویج روزافزون اندیشه وهابیت و عقاید ضدشیعی در جامعه پاکستان ایجاد شد. از این رو تحریکات و تهدیدات ناشی از افراط گرایی سلفی در پاکستان باعت ایجاد هویت تقابلی ایدئولوژیک در مقابل انقلاب اسلامی گردید. در پاسخ به این سوال که ریشه اصلی تحریکات و تهدیدات امنیتی گروه های افراطی پاکستان علیه انقلاب اسلامی در چیست، نگارندگان معتقدند تلاش گروه های تندرو سلفی برای برساختن هویت مشترک افراطی مبتنی بر دگرسازی، موجب تشدید هویت سازی تقابلی علیه انقلاب اسلامی ایران شده است. تحقیق حاضر در مبحث نخست تاثیر قدرت نفوذ انقلاب اسلامی را بر واکنش گروه های افراطی در جامعه پاکستان واکاوی می کند. در مبحث دوم به بررسی تأثیر عواملی چون: فقر، بی ثباتی سیاسی، مدارس دینی و تحریکات منطقه ای بر رشد و تکوین افراط گرایی در پاکستان پرداخته می شود. و مبحث سوم تحرکات و تهدیدات امنیتی ناشی از گروه های افراطی پاکستانی علیه انقلاب اسلامی را تبیین می کند.
۹.

مسئله حقوق بشر در اندیشه مقام معظم رهبری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری حقوق بشر اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 387 تعداد دانلود : 329
از زمان تصویب منشور حقوق بشر در سازمان ملل در سال 1945 تاکنون در جهت بسط و گسترش و تبیین و اعمال آن از سوی کشورهای غربی اقدامات فراوانی صورت گرفته است. آیت الله خامنه ای با رد آن چه غربیان آن را حقوق بشر و حمایت از آن می دانند، ضمن آنکه مدعیان حقوق بشر در نظام بین الملل را در ادعای خویش صادق نمی دانند، با بیان موارد متعدد نقض حقوق بشر در ایران چه قبل از انقلاب اسلامی و چه بعد از آن و کشورهای اسلامی و اروپا و آمریکا، این مباحث را در کنار اتهاماتی مانند صدور انقلاب، واپسگرایی، جمهوری ضد دموکراسی، جمهوری ارتجاعی و جمهوری طرف دار بنیان های کهنه و منسوخ، ضدیت با دموکراسی و عدم انتخابات آزاد، کمک به تروریسم، تعصّب و تحجّر و جمود فکری (بنیادگرایی)، ضدیت با صلح و طرف داری از جنگ، پشتیبانی مالی یا تسلیحاتی از نهضت های اسلامی، تهیه سلاح و ساختن بمب اتمی و شیمیایی که به کرات به نظام اسلامی ایران وارد شده و موجبات صدور قطعنامه های متعددی را در مجامع بین المللی فراهم کرده است، بهانه ای برای فشار آنان بر نظام نوپای جمهوری اسلامی می دانند.
۱۰.

تحلیل نقش ساختار اجتماعی سوریه و خاورمیانه در شکل گیری و گسترش جریان سلفی گری در سوریه با کاربست نظریه سازه انگاری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سازه انگاری جریان ونتی ساختار اجتماعی بحران سوریه سلفی گری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 912 تعداد دانلود : 971
در این مقاله براساس ساختار اجتماعی که ونت در رویکرد سازه انگاری ارائه داده است، به تحلیل چگونگی شکل گیری و گسترش سلفی گری در کشور سوریه پرداخته شده است. براین اساس زیرساختارهای سه گانه معنایی، مادی و منافع در رابطه با کشور سوریه مورد تحلیل قرار گرفته اند تا بتوان نقش عوامل معنایی و هویتی، محیط مادی و نوع تفسیر بازیگران از آن و منافع چهارگانه شامل امنیت هستی شناسی، امنیت مادی، توسعه و شناسایی را در ظهور و گسترش بحران سوریه با تأکید بر جریانات سلفی مورد ارزیابی قرار داد. نگارنده با این پیش فرض شروع به تدوین این پژوهش می کند که یک یا چند عامل صرفاً مادی یا معنایی نمی توانند زمینه ساز بحران در سوریه و رشد جریانات سلفی افراطی باشند. سؤال اساسی این پژوهش عبارت است از: از منظر سازه انگاری، ساختار اجتماعی سوریه و منطقه خاورمیانه چگونه سبب شکل گیری و گسترش جریانات سلفی در این کشور شده است؟ این مقاله به شیوه تحلیلی توصیفی نگاشته شده است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۷