دانش های بومی ایران

دانش های بومی ایران

دانش های بومی ایران سال سوم پاییز و زمستان 1395 شماره 6 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

واکاوی دانش بومی پیرامون گیاه گَنَبو(آنغوزه ) در مراتع زاگرسی(مطالعه موردی: تنگ-سرخ، استان کهگیلویه و بویراحمد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دانش بومی گَنَبو اتنواکولوژی اتنوفارماکولوژی اگرونومی مراتع تنگ سرخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 799 تعداد دانلود : 893
به منظور بررسی دانش بومی گَنَبو(آنغوزه) از گونه های مهم دارویی_صنعتی مراتع، که از قدیم الایام تاکنون مورد استفاده مردم محلی قرار می گیرد، این تحقیق در منطقه تنگ سرخ که بیشترین تعداد بهره بردار و بیشترین سطح رویشگاه گَنَبو در استان کهگیلویه و بویراحمد را دارد انجام گرفت. روش اصلی تحقیق مبتنی بر بررسی دانش بومی جوامع محلی به شیوه پژوهش مشارکتی است. از روش های تحقیقات کیفی از جمله مشاهده مستقیم، مصاحبه های آزاد، مصاحبه های عمیق فردی و گروهی و مشارکت منظم در فعالیت مردم محلی استفاده شد. در مصاحبه ها، پرسش ها جهت بررسی اتنواکولوژی، اتنوفارماکولوژی، اگرونومی و سایر مسایل در زمینه اتنوبوتانی گَنَبو صورت گرفت. بر اساس دانش بومی اندام های مختلف گیاه گَنَبو دارای استفاده های دارویی، صنعتی و خوراکی است. بیشترین کاربرد و استفاده گَنَبو مربوط به شیره تولیدی آن است. جوامع محلی معتقدند گَنَبو گیاهی مقاوم به سرما است و در مناطق مرتفع و زمین های شیبدار حضور بیشتری دارد. در انواع خاک ها و دامنه ها قابلیت رویش دارد، ولی در دامنه های آفتاب گیر و خاک های شنی، نرم و قرمز رنگ، شیره بیشتری تولید می کند. بهترین شیوه کاشت گیاه را بذرپاشی پاییزه می دانند. بر اساس دانش بومی سن گَنَبو جهت بهره برداری باید بالای 7 سال باشد تا بتوان شیره مناسبی بدست آورد. همچنین نتایج نشان داد بهره برداری گَنَبو از قدیم الایام از راه های تامین معیشت جوامع محلی است. به طور کلی مشاهده شد دانش بومی از شناخت کافی پیرامون خواص دارویی، زمان رویش، زمان برداشت، اندام قابل استفاده، شرایط مناسب کاشت، داشت و برداشت از گَنَبو و همچنین یافتن مناطقی که پتانسیل رویش و تولید حداکثر محصول این گیاه را به طور گسترده دارند، برخوردار است.
۲.

آزولا، شیطان سبز، علف جن یا روح مرداب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آزولا انرژی آنتروپی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 366 تعداد دانلود : 664
ماده ی مورد بحث در این مقاله یا AAA یا آزولای فعال حاصله، از طریق 10 سال پژوهش در جهت بهبود عملکرد انرژی و کاهش مصرف سوخت های فس یلی ع ملی شده است. درواق ع، این مح صول حاص ل تلاش پی گ یر تحقیقی در استفاده از انرژی خام موجود در مواد ارگانیک و کاهش درگاشت در اکوسیستم ها بوده که منجر به تولید فراوری شده، از گیاه آزولا با نام علمی سرخس آبزی موجود در تالاب انزلی و مواد ارگانیک گردیده و اثرات آن بر کاهش مصرف سوخت در سیستم احتراق موتورهای درون سوز تا 20 درصد، افزایش راندمان، افزایش گشتاور نیرو و شتاب به تایید رسیده است. AAA یک نوع افزودنی ارگانیک محلول بدون بو و رنگ به سیستم احتراق موتورهای درون سوز محسوب شده، که حاصل تراکم حداکثر مواد ارگانیک تحت فشار بالا می باشد. از این رو، AAA مانند یک کاتالیزور متراکم ارگانیک و به عنوان یک افزودنی مناسب جهت بهبود خواص به سوزی سوخت به کار گرفته میشود. وقتی ماده ی هیدروکربنه ی ارگانیکی محلول یا جامد AAA به سیستم احتراق موتورهای درون سوز اضافه میشود، رفتار ترمودینامیک منحصر به فردی ایجاد میکند. از واکنش الکترواستاتیک گونههای شیمیایی در محلولهای سوخت با AAA رفتار جالبی به وجود میآید که این تأثیرات منجر به تغییراتی در خواص نهایی سوخت میشود که حائز اهمیت است.
۳.

نقش دانش بومی و سنت های محلی زنان در تولید و مدیریت فرآورده های دامی (مطالعه موردی: روستای ابونصر، شهرستان بوانات)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دانش بومی نظام سنتی دون سنت های محلی فرآورده های دامی زنان روستایی روستای ابونصر شهرستان بوانات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 15 تعداد دانلود : 526
دامداران در جوامع روستایی جهت پرورش و مدیریت امور دام فعالیت های را به صورت مشترک انجام می دهند و تحقیقات حاکی از آن است که همیاری و همکاری بین دامداران و بویژه زنان روستایی نقش کلیدی را ایفا می کند. هدف از انجام تحقیق حاضر، شناخت دانش بومی و سنت های محلی زنان روستایی ابونصر در تولید و مدیریت فرآورده های دامی در شهرستان بوانات استان فارس است. روش تحقیق بر مبنای روش های پیمایشی است و برای جمع آوری اطلاعات از تکنیک های کیفی شامل مشاهده مستقیم، مشاهده مشارکتی و مصاحبه سازمان یافته استفاده شده است. جامعه آماری شامل 29 نفر زن روستایی دامدار ساکن در روستای ابونصر است که اطلاعات به شیوه کیفی جمع آوری و تحلیل شده است. نتایج تحقیق حاکی از وجود دانش بومی و سنت های محلی غنی در بین زنان روستای منطقه است که ناشی از وجود نظام سنتی شیردوشی (دون) و مکانیسم مدیریت شیر و فراورده های لبنی است. نظام دون یک نهاد اجتماعی سنتی برای اعضایی است که به صورت مشارکتی در تولید فراورده های دامی فعالیت می کنند. این نظام سنتی در ایجاد پیوند اجتماعی قوی بین زنان دامدار موثر بوده و علاوه بر ایجاد تسهیلات در فرایند تولید و مدیریت فراورده های لبنی، در افزایش کیفی و کمی تولیدات دامی نیز تاثیر داشته است.
۴.

پژوهشی در هنر انگشترسازی سنتی قم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فلزکاری سنتی انگشترسازی قم مخراج کاری انگشتر رکاب نگین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 876 تعداد دانلود : 384
چکیده هنر فلزکاری یکی از هنرهای بومی ایران است که از دیرباز هنرمندان سنتی این سرزمین در گونه های مختلف و با کاربردهای گوناگون به آن اشتغال داشته اند. هنر صناعی انگشترسازی از جمله هنرهای مستظرفه در این عرصه است که علی رغم فراز و نشیب های زیادی که پشت سر گذاشته، همچنان زنده و پویا باقی مانده و بخشی از جامعه هنری ایران را پوشش می دهد؛ با این حال دربارة این هنر پژوهش چندانی انجام نشده است؛ لذا با توجه به ضرورت تحقیق دربارة این هنر؛ نگارندگان این مقاله کوشیدند این موضوع را بررسی کنند و بدین منظور استان قم را به عنوان یکی از مراکز اصلی این هنر انتخاب کردند. پژوهش توسعه ای حاضر که گردآوری اطلاعات آن به روش میدانی و کتابخانه ای اسنادی انجام شده، با هدف بررسی چگونگی روش ساخت و ویژگی های انگشترهای سنتی استان قم انجام شده است. نتایج حاصل از این پژوهش توصیفی- تحلیلی در جامعه آماری انگشترسازان قم نشانگر آن است که انگشترسازی سنتی از گذشته در قم مرسوم بوده است و در حال حاضر نیز این حرفه در شهر قم رواج دارد و تولیدات انگشتر سنتی قم نیز مانند دیگر هنرهای دستی سنتی برخلاف تولیدات انبوه ماشینی در تعداد معدود و به صورت تک، متناسب با طرح و سنگی که برای انگشتر انتخاب شده است انجام می شود.
۵.

دانش بومی و سنتی خوراک: درآمدی بر نشانه شناسی غذا و آداب مربوط به آن از منظر دین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سفره غذا فرهنگ تغذیه اسلامی نقش های اجتماعی غذا نشانه شناسی غذا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 37 تعداد دانلود : 180
امروزه بحث خوراک، مشخصات و کارکردهای آن در قلمرو فرامادّی، امری غریب و خالی از پشتوانه علمی قلمداد شده؛ به گونه ای که در دیدگاه بسیاری از مردم، حوزه خوردنی ها در مسئله حلال و حرام و تاثیراتی که بر جسم و سلامتی انسان می گذارد خلاصه شده است . به اعتقاد برخی، ورود دین در حوزه خوراک ، فعالیتی غیر علمی و خرافی پنداشته می شود؛ در حالی که از منظر دین، یکی از وظایف عمده صاحبان رسالت الهی، تمرکز بر خوراک به عنوان یکی از واسطه های حل بسیاری از مسائل فرهنگی و اجتماعی است. آنچه در فرهنگ تغذیه دینی نقش برجسته ای دارد و در نقطه کانونی این پژوهش نیز قرار می گیرد، توجه اسلام به خوراک، به مثابه یک نظام نشانه ای و نمادین در روابط انسان ها با یکدیگر و با خداوند است. در این پژوهش، تلاش شده است با الهام از چارچوب نظری تفسیرگرایی و نشانه شناختی، و بررسی عمیق در آموزه های دینی و با کمک ابزار مصاحبه، نقش های نمادین غذا و هم سفرگی را در ساختار فرهنگ تغذیه اسلامی مردم بخش لاله زار از توابع شهرستان بردسیر (استان کرمان) شناسایی کنیم و نشان دهیم که مفاهیمی را که اسلام با توجه به نقش های نمادین غذا به جامعه القا نموده، آرمانی کاملا نظری نیست؛ بلکه غذا و سفره غذا یکی از بهترین زمینه های انتقال مفاهیم دینی در فرهنگ اسلامی محسوب شده و خداوند و بزرگان دین اسلام با استفاده از این قدرت نمادین غذا، عمیق ترین مفاهیم انسانی و دینی را در ابعادی به کوچکی یک سفره غذا به مخاطبان خود منتقل نموده اند؛ مفاهیمی چون تواضع، قناعت، پیوند اجتماعی، روابط اجتماعی، برابری اجتماعی، و یکسانی طبقاتی.
۶.

زعفران در آینه دانش بومی میراث مکتوب کهن ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: دانش بومی زعفران طب سنتی متون کهن نسخ خطی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 142 تعداد دانلود : 208
زعفران گیاه بومی ایران است که از دوران باستان ایرانیان نحوه کشت و کار، کاربرد های تغذیه ای و مصارف دارویی می شناختند. دانش بومی ایرانیان در ارتباط با زعفران بسیار غنی بوده و امروزه کاربردی است که ریشه علمی در متون کهن کشاورزی دارد. این گیاه در فرهنگ و ادبیات فارسی جایگاه ویژه ای پیدا کرده است که نشانه پر ارزش بودن و عاشقی که دور از معشوق به حال ناخوش گرفتار گردیده، می باشد. در متون کهن کشاورزی، گیاهشناسی و کلیه مراحل کاشت، داشت و برداشت این گیاه تشریح و تبیین گردیده است ودر مرحله داشت دور آبیاری برای مناطق مختلف دو بار توصیه شده است . بر اساس این متون مهمترین آفات این گیاه جوندگان موش و خرگوش است. در کتب طب سنتی مصرف دارویی زعفران در قوت دادن احشاء داخلی ، مفرح بودن آن ، موارد مصرف ادویه ای و مصارف عطری گیاه تشریح گردیده است . خطرات مصرف بالای زعفران نیز در این متون در بعضی متون نگارش یافته است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۸