پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران

پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران

پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال ششم بهار و تابستان 1397 شماره 2 (پیاپی 12) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

پارس، کانون اصلی پایداری و پشتوانه تداوم اندیشه سیاسی ایران شهری در دوره اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران شهر پارس ساسانیان اندیشه سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 108 تعداد دانلود : 581
با فروپاشی شاهنشاهی ساسانی، بسیاری از مبانی نظری اندیشه سیاسی ایران شهری با چالش جدی مواجه شد. نظام فکری اعراب مهاجم به هیچ روی با سنت های سیاسی و آداب ملک داری ساسانیان سازگاری نداشت. پیشینه قومی و قبیله ای و اینک آموزه های اسلامی، فرهنگ سیاسی اعراب را از خصایصی برخوردار می کرد که آنان را از پذیرش مفاهیم سیاسی ایرانیان دور می ساخت. اما فتح ایران به دست اعراب و از میان رفتن وحدت سیاسی و سازمان دولتی ساسانیان به معنی نابود شدن اندیشه قوام یافته و منسجم ایرانیان در حوزه سیاست و ملک داری نبود؛ بلکه این نظام فکری از طریق مبادی فرهنگی و با تلاش بخش های مختلف مردم در جریان بود. در این میان ایالت پارس به جهت نقشی که در تبیین و بازتولید مفاهیم و مبانی نظری اندیشه سیاسی ایران شهری ایفا نمود، اهمیتی بسزا دارد و این به دلیل موقعیتی بود که سرزمین مذکور در تاریخ و خاطره جمعی ایرانیان داشت. یافته های این پژوهش نشان می دهند که ماندگاری آیین زرتشت، روحانیت زرتشتی، اشراف و خاندان های بزرگ پارسی در این بخش از ایران زمین، موقعیت ممتازی را برای پویایی و بازآفرینی اندیشه ایرانی بدان بخشید. روش پژوهش در این تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای است.    
۲.

کانونهای زردشتی فارس و سرانجام آنها در آغاز سده پنجم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: زردشتیان زردشتیان فارس صوفیه فارس فارس یزد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 683 تعداد دانلود : 885
فارس هم به سبب پیشینه آن وهم به عنوان خاستگاه ساسانیان مهم ترین بخش از سرزمین ایران بود که سده ها پس از فروپاشی پادشاهی ساسانی رهبری جامعه زردشتیان ایران را در دست داشت. شواهد تاریخی و اسناد و مدارک درون جامعه زردشتی نشان می دهند که تا اوایل سده پنجم هجری، کانون های زردشتی فارس از رونق و شکوه لازم برخوردار بودند و حکومت اسلامی نیز وجود آنها را به رسمیت شناخته بود. اما ناگهان از سده پنجم هجری به بعد حضور تاریخی شان در فارس کم رنگ می شود، به گونه ای که تا روزگار ما هیچ گزارش و سند موثقی، چه درون و چه بیرون از جامعه زردشتیان، مبنی بر حضور مؤثرشان در سرزمین یادشده وجود ندارد. آنچه در این گفتار بررسی شده است، بیان وضعیت زردشتیان فارس تا آغاز سده  پنجم هجری و پژوهش در چگونگی رویارویی شان با دین اسلام است. همچنین، تلاش شده تا پاسخی منطقی برای سرانجام کار کانون های زردشتی سرزمین یادشده فراهم گردد، پاسخی که بنابر دلایل مختلف، دامنه های شیرکوه در یزد را گزینه محتمل برای مهاجرت تشکیلات زردشتی منطقه فارس پیشنهاد می کند.  
۳.

بررسی ریشه های شکل گیری روایتی عامیانه درباره کشف مرقد شاه چراغ در شیراز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: احمد بن موسی (ع) شاه چراغ تاریخ عامه شیراز ذهبیه عضدالدوله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 207 تعداد دانلود : 603
مرقد احمد بن موسی الکاظم (ع) مشهور به شاه چراغ، در سده های اخیر یکی از مراکز و عوامل اصلی تحول های فرهنگی در شیراز بوده و به دلیل قرار داشتن در بافت قدیمی شهر، در ادبیات مجاورانِ این مرقد نیز حضور و نمودی چشمگیر داشته است. یکی از داستان های مشهور در تاریخ عامه شیراز، روایتی است که زمان کشف و ساخته شدن مرقد این امامزاده را به عصر عضدالدوله دیلمی نسبت می دهد؛ با اینحال در پژوهش های عمدتاً تاریخی موجود، به نقد اصالت این داستان بسنده شده و ریشه ها و زمینه های شکل گیری آن در تاریخ عامه شیراز، تحلیل و معرفی نشده است. در این مقاله، به روش تحلیل محتوا، ضمن بررسی سیر تطور روایت های کتبی و شفاهی موجود درباره زمان و چگونگی کشف مرقد، عوامل مؤثر در شکل گرفتن این داستان و ریشه های احتمالی آن در روایت تاریخی که زمان کشف مرقد را عصر اتابکان دانسته، مشخص شده است. نتایج نشان می دهد، خلاف نظر پژوهشگران تاریخ شیراز، برخی از ارکان اصلی روایت شفاهی رایج در ادب عامه شیراز، ریشه در مستندات تاریخی و عرفانی این شهر دارد. همچنین، نوع معماری مرقد، آمیختگی داستان کشف مدفن شاه چراغ با روایت های موجود درباره دیگر امامزادگان مدفون در شیراز و نقش اقطاب ذهبیه در اداره امور جاری آستان، از دیگر عواملی است که در بسط و رواج این داستان در ادبیات و تاریخ عامه شیراز مؤثر بوده است.
۴.

زمینه ها و عوامل مؤثر بر منازعات شیعیان و سنیان بغداد در عصر حاکمیت آل بویه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بغداد شیعیان سنیان منازعات فرقه ای تعصبات مذهبی ضعف خلفا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 504 تعداد دانلود : 227
بغداد، دارالخلافه عباسیان که شماری از فرقه ها و نحله ها را در خود جای داده بود، در سده چهارم هجری که آل بویه بر آن سلطه یافت، صحنه نزاع و کشمکش میان شیعیان و سنیان گردید. این مجادلات، از عرصه ها و مراکز فرهنگی آغاز و به تدریج، به صحنه های اجتماعی کشیده شد و آرامش مدنی را بر هم زد. درست است که بیشتر فرقه های اسلامی در طول تاریخ با یکدیگر اختلاف نظر داشته اند؛ اما در این مقطع تاریخی، اختلاف ها و منازعات شیعه و سنی نمود عملی بیشتری یافت و کمتر سالی بدون درگیری آنها سپری می شد. این پژوهش با تکیه بر روش کیفی و رویکرد توصیفی  تحلیلی، می کوشد تا با شناسایی زمینه ها و عواملی که در تکوین، تشدید و کاهش منازعات میان شیعیان و سنیان در این مقطع زمانی ایفای نقش می نمودند، به تبیین آنها بپردازد
۵.

تأثیر تجاری شدن کشاورزی بر نظام مالکیّت زمین در دوره قاجار (مطالعه موردی: مازندران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نظریه توسعه وابسته کشاورزی تجاری مالکیت زمین مازندران دوره قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 154 تعداد دانلود : 787
رشد سرمایه داری در ایران و وابستگی به بازار جهانی در قرن نوزدهم سبب شد تا حوزه های مختلف اقتصادی و اجتماعی کشور در این دوره تا حدودی متأثر از تحولات غرب و نظام جهانی باشد. این وابستگی بخش کشاورزی را نیز دستخوش تغییر کرد و به رشد کشاورزی تجاری منجر شد. در این پژوهش تلاش شده تا با روش توصیفی  تحلیلی و با تکیه بر نظریه توسعه وابسته و بهره گیری از اسناد آرشیوی، به این پرسش پاسخ داده شود که رشد کشاورزی تجاری چه تأثیری بر نظام مالکیّت زمین در مازندران داشته است؟ پس از بررسی و تحلیل داده ها و اسناد، این نتیجه حاصل شد که رشد کشاورزی تجاری در ایران قرن نوزدهم سبب اهمیت یافتن زمین و سودآوری زمین داری و زراعت فرآورده های پولی شد. این مسئله موجب گرایش طبقات غیرزمین دار جامعه، اعم از تاجران و دولتمردان و حتی اتباع خارجی به تملّک زمین و کشاورزی گردید. این افراد با خریداری اراضی متعدد، به طبقه ملّاک جامعه پیوستند و زمینه گسترش مالکیت خصوصی و مناسبات اربابی را فراهم آوردند. نیاز روزافزون به زمین های زراعی و تمایل به گسترش املاک شخصی، سبب شد تا عده ای به اجاره اراضی و حتی تصرف عدوانی زمین های کشاورزان و خرده مالکان محلی اقدام نمایند که این امر ضمن گسترش طبقه زمین دار جدید در مازندران، به بی زمین شدن بسیاری از کشاورزان بومی انجامید.
۶.

بلوچستان و نقش آن در تحولات سیاسی اواخر دوره صفوی و پیامدهای آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مکران بلوچستان سقوط صفویه غلجاییان کرمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 590 تعداد دانلود : 290
صفویان تا روزگار شاه عباس اول نظارت مناسبی بر اوضاع ایالات دور دست مانند مکران (بلوچستان) نداشتند؛ از این رو آنان بعد از تسلط بر این نواحی، با واگذار کردن اداره بخشی از بلوچستان به والی کرمان و قسمت دیگری از آن به ملوک سیستان، به صورت نیابتی به حکومت با واسطه در این مناطق پرداختند. تأثیرات منفی این روند که به طور نسبی بر نظارت غیرمستقیم ایالات استوار بود، در کوتاه مدت هویدا نشد اما در بلند مدت و به گاه ضعف حکومت مرکزی، مشکلات فراوانی را برای صفویان و کانونی از نارضایتی محلی را در بلوچستان پدید آورد و به پیروزی غلجاییان در حمله به سوی پایتخت صفویان کمک بسیاری نمود. سؤال اساسی این پژوهش این است که مبنای شورش بلوچ های جنوب شرق ایران در دوره صفویه چه بود؟ فرض اصلی مقاله بر آن است که حملات متعدد حکام کرمان، سخت گیری های مذهبی و فشارهای مالیاتی سبب نارضایتی مردم از حکومت صفویه و در نهایت شورش آنها گشت؛ این شورش هازمینه های تضعیف حکومت صفویه در مرزهای شرقیو گسترش شورش محمود افغان را فراهم نمود. این مقاله که به روش توصیفی  تحلیلی به فراز و نشیب تحولات این ایالت در روزگار صفویه می پردازد، نشان می دهد که عوض شدن نقش اقوام مرزنشین از مرزبانی به عامل نفوذ و یاری رسان مهاجمان تا چه میزان به طرز حکومت، رفتار و نگرش ساختار دولت مرکزی صفوی بستگی داشته است.
۷.

هویت ایرانی در ایلات خمسه با تکیه بر ایل عرب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: هویت هویت ملی ایلات خمسه ایل عرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 766 تعداد دانلود : 506
جامعه ایرانی، در مدت زمان طولانی، از مجموعه ای از ایلات در کنار جوامع یکجانشین و شهرنشین تشکیل شده بود که هر چند قدرت در دست ایلات بود ولی فرهنگ و تمدن ایرانی به عنوان فرهنگ غالب و مستمر در جریان بود. اعراب فارس در شمار یکی از ایلات اتحادیه ایلات خمسه بودند که در تحولات قدرت در جنوب ایران، به ویژه از دوره قاجار به بعد، نقش داشتند. تداوم سکونت این ایل در فلات ایران باعث شد تا خود را جزئی از ایلات ایرانی بدانند و متأثر از روابط متقابل با دیگر ایلات ساکن در فلات ایران و جوامع شهرنشین، رسوم کهن ایرانی را برپای دارند و با وجود تفاوت های قومی، هویت خود را جزئی از هویت ملی ایرانی بدانند. این پژوهش درصدد است تا مؤلفه های هویت ایرانی شکل گرفته در ایلات عرب فارس را بررسی کند. در این پژوهش در صدد پاسخ به این سؤالات هستیم که نسبت ایل عرب خمسه با هویت و فرهنگ ایرانی چگونه است؟ هویت و فرهنگ ایرانی چگونه در این ایل شکل گرفته است و مؤلفه های آن چیست؟ یافته های پژوهش بیانگر این است که این قوم به لحاظ جغرافیای محل سکونت و ساکن بودن در قلب تمدن ایرانی و همچنین همجواری با ایلات و اقوام ایرانی، هویت و خلق و خوی ایرانی یافته اند و ویژگی های فرهنگی، رسوم ایرانی کهن و مؤلفه های هویت ایرانی در میان این طایفه دیده می شود. روش انجام این پژوهش توصیفی   تحلیلی، با تکیه بر منابع کتابخانه ای و نیز بررسی میدانی و انجام مصاحبه های شفاهی است.
۸.

جغرافیای تاریخی نصرت آباد (با تکیه برموقعیت اقتصادی، سیاسی و نظامی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جغرافیای تاریخی سیستان و بلوچستان اسپه نصرت آباد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 504 تعداد دانلود : 392
نصرت آباد در حال حاضر یکی از بخش های شهرستان زاهدان به شمار می آید. مرکز این بخش نیز با عنوان شهر نصرت آباد در حدود صد کیلومتری شمال غرب زاهدان بر سر راه بم قرار دارد. در آثار مورخان و جغرافی دانان قدیم از این شهر با عناوین مختلفی نظیر: اسبیذ، اسپه، اسفی، سپه و سنیج نام برده شده است. موقعیت جغرافیایی نصرت آباد به عنوان تنها آبادی میان کویر کرمان و سیستان موجب اهمیت آن شده است. وجود قنات و کشاورزی در مسافت طولانی کویر لوت، نصرت آباد را به عنوان مهم ترین منزل بین راه برای مسافران و کاروان های تجاری که از غرب به شرق و سیستان تا هندوستان به تجارت مشغول بودند، تبدیل نمود. آثار و بناهای بر جای مانده در این مکان از گذشته، نظیر مناره و کاروانسرا، نشانگر توجه حکام به آبادانی آن است؛ به گونه ای که تا دوره قاجار، علاوه بر اهمیت تجاری، بدلیل موقعیت سیاسی و نظامی نصرت آباد، توجه بیشتری از سوی پادشاهان قاجار به آن معطوف شد. این عوامل موجبات بنای قلاع و تجهیزات نظامی و زندان را در این منطقه فراهم نمود. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی جغرافیای تاریخی نصرت آباد (با تکیه بر موقعیت اقتصادی، سیاسی و نظامی) می پردازد.  
۹.

تأملی بر شورش منطقه طرهان در سال 1306ش. (شورش علی محمدخان غضنفری)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رضاشاه عشایر طرهان علی محمدخان شاه بختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 622 تعداد دانلود : 28
در سال 1306ش. در منطقه طرهان لرستان، شورشی برضد قوای رضاشاه به وقوع پیوست و سرتیپ شاه بختی فرمانده لشکر غرب، به محاصره بومیان آنجا درآمد. این رویداد که آخرین شورش ایلی لرستان بر ضد قوای دولتی بود، به رهبری علی محمد خان غضنفری (امیراعظم) فرزند نظرعلی خان، رخ داد. تلاش برای تأسیس دولت مطلقه، رفتار خشونت آمیز فرماندهان ارتش در اجرای برنامه های خلع سلاح و اسکان اجباری و بی توجهی به خلقیات عشایر لرستان، در بین ایلات مختلف آنجا موجی از ترس و تنفر نسبت به ارتش و دولت ایجاد کرد و به وقوع شورش هایی از جمله در منطقه طرهان منجر شد که بررسی آن، مسئله مقاله پیش رو است. هدف این مقاله، واکاوی زمینه ها و بسترهای بروز این شورش و تبعات آن بوده و درصدد پاسخ به این پرسش است که علل بروز، ماهیت و سرنوشت شورش طرهان چه بوده؟ نتایج پژوهش نشان می دهد برخورد تند فرماندهان ارتش با عشایر، ترس بومیان از ورود قوای دولتی، تلاش برای حفظ قدرت محلی و اختلاف خانوادگی بین حکام آنجا علل اصلی وقوع این شورش بوده و در نهایت، برتری عده و عُدّه قوای نظامی و اختلافات داخلی بین عشایر، منجر به شکست شورش، تسلیم امیراعظم و تصرف منطقه به دست ارتش شد.
۱۰.

تحلیلی پیرامون رویکرد اقتصادی زنان حاکمه قراختایی کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زنان حاکمه کرمان قراختاییان سیاست اقتصاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 791 تعداد دانلود : 176
با تأملی در تاریخ حکومت محلی قراختائیان کرمان (708-619ق) می توان دریافت که همزمان با حاکمیت این سلسله، برخی از بانوان قراختائی، با کاردانی و لیاقت، وارد عرصه های سیاسی شده و حتی می توانند بر تخت حکومت قراختائیان کرمان، تکیه بزنند. به رغم نقش بسیار تأثیرگذار این زنان حاکمه در رونق سیاسی، اجتماعی و به ویژه اقتصادی بخشی از سرزمین ایران طی قرون گذشته، در تحقیقات و پژوهش های امروزی، توجّه و عنایت کافی به جایگاه این زنان حاکمه، مبذول نشده و خدمات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی آنان مغفول مانده است. از همین رو پژوهش حاضر با کاربرد روش تحلیلی بر آن است تا ضمن معرفی این زمامداران زن، فعالیت های مستقیم و غیر مستقیم آنان در توسعه سیاست و اقتصاد سرزمین کرمان را مورد واکاوی قرار دهد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که برخی از زنان این حکومت همچون ترکان خاتون و پادشاه خاتون توانستند بر صدر حکومت کرمان دست یافته و با ایجاد ثبات سیاسی و گسترش قلمرو، زمینه را برای رونق اقتصادی کرمان فراهم آورند
۱۱.

نقش قومس در دولت اسماعیلیه نزاری ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسماعیلیه قومس گردکوه رودبار الموت قهستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 680 تعداد دانلود : 124
ایالت قومس، پس از رودبار الموت و قهستان، سومین ناحیه ای بود که پایگاه های نزاریان به صورت گسترده در آن ایجاد شد. استراتژی اسماعیلیان برای تسلط بر یک ناحیه، تصرف قلعه های آن ناحیه و پایگاه قرار دادن آن قلعه ها برای تصرف کل ناحیه بود. در راستای این استراتژی، نزاریان، به رهبری حسن صباح، در 489ق با بهره گیری از اختلافات داخلی میان سلجوقیان، توانستند دژ گردکوه و چندین قلعه دیگر را در ایالت قومس به دست آورند و به تدریج قومس را به قلمرو خود منضم کنند. این پژوهش با گردآوری اطلاعات از منابع تاریخی، با روش تحلیلی استنتاجی و نیز تکیه بر نتایج بررسی میدانی باستان شناختی قلعه های اسماعیلیه قومس، به دنبال یافتن پاسخ برای این پرسش است: دلایل اهمیت قومس برای اسماعیلیان و نقش آن در اقتداربخشی به دولت اسماعیلیه نزاری ایران چه بوده است؟ حاصل پژوهش نشان داد که این ایالت از دو جنبه برای نزاریان مهم بوده است: نخست، قرار گرفتن آن در میان دو مرکز استراتژیک آنها یعنی رودبار الموت و قهستان و عملکرد آن به عنوان پل ارتباطی میان این دو ناحیه؛ دو دیگر، گذر شاهراه تجاری و مواصلاتی خراسان از این ناحیه. این ویژگی ها از طرفی سبب یکپارچگی قلمرو اسماعیلیان شد و از طرف دیگر تسلط بر قلعه های این ناحیه، به ویژه گردکوه، تسلط بر شاهراهِ خراسان و شاخه های آن را به دنبال داشت و مجموع این موقعیت ها به وضوح بر قدرت سیاسی و اقتصادی نزاریان افزود
۱۲.

اهمیت و ارزش بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در معماری و هنرهای اسلامی(۶۵۰-۷۳۵ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اردبیل بقعه شیخ صفی صدرالدین چینی خانه گنبد الله الله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 199 تعداد دانلود : 95
بقعه شیخ صفی الدین از نظر معماری و هنرهای اسلامی دارای اهمیت و ارزش خاصی است. این بقعه از آثار قرن هفتم هجری بوده و به تدریج توسعه و گسترش یافته و به وضع فعلی درآمده است. بنای مذکور، ابتدا خانقاه و محل سکونت شیخ و کانون صوفیان و مریدان او بود. اما پس از او، شیخ صدرالدین آن را به صورت بقعه درآورد. این پژوهش در صدد پاسخ گویی به این پرسش است که بقعه مذکور از لحاظ هنری و معماری از چه جایگاهی در طول تاریخ برخوردار بوده است؟ نتیجه این پژوهش نشان می دهد که بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی از مهم ترین و با ارزش ترین آثار هنر و معماری اسلامی یادگار دوره صفویه است و با وجود اثر عوامل طبیعی مثل زلزله، سیل و ویرانی های ناشی از آن، باز هم از عنصرهای عالی ایران محسوب شده و به صورت عینی، تلاش های هنرمندان ایرانی و سبک معماری آذری و اسلامی مشهود بازتاب داده است. مقاله حاضر، با روشی میدانی و توصیفی  تحلیلی و با تکیه بر متون کتابخانه ای، به ارزیابی تاریخ ساخت، تغییر و توسعه بقعه و مجموعه هایش و همچنین بررسی اهمیت و ارزش معماری و هنری آن می پردازد.
۱۳.

تحولات تاریخ نگاری محلی ایران در دوره سلجوقی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران سلجوقیان تاریخ نگاری محلی ادیب مورخان زبان فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 851 تعداد دانلود : 444
تاریخ نگاری محلی در ایران، از قرن پنجم هجری و با شروع حکومت سلجوقیان (431ق)؛ وارد دوره جدیدی می شود. بررسی آثار به جا مانده از تاریخ نگاری محلی ایران در دوره سلجوقی با تکیه بر سؤال اصلی پژوهش مبنی بر ماهیت تحولات تاریخ نگاری محلی ایران در این عصر، نشان دهنده ظهور تغییراتی در پایگاه طبقاتی مورخان، روش های نگارش آثار، موضوعات تواریخ، زبان این آثار، انگیزه ها و اهداف مورخان و همچنین مخاطبان این تواریخ محلی می باشد. بر همین اساس؛ اقدام بعدی در جریان تحقیق، بعد از پی بردن به تغییر در روند نگارش تواریخ محلی، کنکاش در چرایی این تغییرات می باشد؛ که برای سهولت در این امر، تواریخ محلی دوره سلجوقی در سه دسته تواریخ شخصیت محور، سیاسی و ترکیبی دسته بندی شده است. بررسی تواریخ محلی این دوره در دسته بندی فوق، نشان می دهد که عامل اساسی در تغییر روند نگارش تواریخ محلی، به روی کار آمدن گسترده طبقه ادیب  مورخان برمی گردد. این مورخان، انگیزه ها و اهداف متفاوتی از نوشتن تواریخ محلی، نسبت به پیشینیان دارند و تفاوت در انگیزه های این مورخان باعث می شود تا در روش های مورد استفاده خود در نگارش تواریخ محلی نیز تجدیدنظر کنند. به روی کار آمدن این طبقه جدید از مورخان، موجب تغییر در پایگاه طبقاتی مخاطبان تواریخ محلی گشته و در نتیجه این امر، زبان فارسی جایگزین زبان عربی در نگارش تواریخ محلی می گردد. تحقیق اخیر از نوع تحقیقات تحلیلیِ تاریخی بوده و روش مورد استفاده در آن نیز روش تبیینی می باشد. اما در عین حال از اصول و مبانی جامعه شناسی معرفت نیز در بررسی منابع بهره برده شده است.
۱۴.

بررسی شاخصه های نوین تاریخ نگاری محلی در آثار اعتمادالسلطنه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ نگاری محلی در عرض قاجار تاریخ نگاری نوین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 205 تعداد دانلود : 292
تاریخ نگاری محلی، بازنمایی گذشته در مقیاس محلی و منطقه ای است. ویژگی پژوهش های این گونه، محدودیت به لحاظ موضوعی، زمانی و مکانی است و این امر زمینه جزئی نگری و پرداختن به تاریخ اجتماعی / تاریخ فرودستان را فراهم می آورد. امروزه محققان پیشینه این نوع تاریخ نگاری در ایران را حتی به تک نگاری های دوره جهانگشایی اعراب مسلمان می رسانند؛ اما بین تاریخ نگاری محلی سنتی و نوین تمایزاتی وجود دارد که در محلی نگاری های اعتمادالسلطنه نمود یافته است. در همین راستا، پرسش های اصلی پژوهش حاضر عبارتنداز: 1. اعتمادالسلطنه دارای چه شیوه های تاریخ نگاری محلی است؟ 2. شاخصه های نوین تاریخ نگاری محلی در عرض چگونه در آثار اعتمادالسلطنه نمود یافته است؟ 3. زندگانی عامه مردم در تاریخ نگاری محلی اعتمادالسلطنه چه جایگاهی دارد؟ بنابراین هدف پژوهش بررسی شاخصه های نوین تاریخ نگاری محلی اعتمادالسلطنه است. روش پژوهش از نوع توصیفی  تحلیلی است و نتایج و یافته های پژوهش نشان می دهد تاریخ نگاری محلی در بعد عرضی، از خصوصیات بارز تاریخ نگاری اعتمادالسلطنه بوده است. نگاه عرضی یعنی نگاه خردبین به تاریخ فرودستان، توجه به انواع فقر، گردآوری داده ها به روش مطالعه میدانی، مشاهده و مصاحبه
۱۵.

بررسی تاریخی فعالیت اقتصادی زنانِ ایران در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زنان فعالیت های اقتصادی عصر قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 621 تعداد دانلود : 293
مطالعه اهمیت و نقش مشارکت زنان در مناطق اقتصادی ایران که به تعیین هدف و سیاست گذاری در امور زنان منجر می شود، از جمله مهم ترین مسائل کشور است. بنابراین، در پژوهش حاضر، محققان، در چارچوب یک تحقیق تاریخی، درصددند توضیحی دقیق و کامل درباره وضعیت اقتصادی زنان در دوره قاجار، به عنوان یک دوره تاریخی، که در آن حضور زنان در جامعه به دلیل ظهور "جنبش مشروطیت " مطرح و برجسته شده بود، ارائه نمایند. بر این اساس، محققان، با بهره گیری از روش کتابخانه ای و تحقیق در اینترنت، اطلاعات به دست آمده از شواهد تاریخی و مطالعات پیشین را بررسی و تحلیل کردند. در تحقیق حاضر، حضور اقتصادی زنان در دوره های مورد نظر در قالب مشاغل روزمره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و سپس برمبنای روش جدید طبقه بندی شده است. با بهره گیری از طبقه بندی و برمبنای طبقات مختلف جامعه در طول این دوره، جنبه های مختلف فعالیت های زنان در زمینه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۱