پژوهش های مکانی - فضایی

توسعه روستایی از پایه های مهم توسعه ملی هر کشور محسوب می شود. آگاهی از ظرفیت، منابع و توانایی های مناطق روستایی یک پیش نیاز مهم برای برنامه ریزی توسعه در این مناطق می باشد. ازاین رو، هدف تحقیق حاضر، تعیین ضریب عمران پذیری روستاهای شهرستان نیر استان اردبیل می باشد. روش تحقیق بر اساس هدف، شناختی و بر اساس روش، ارزیابی – تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق شامل 13 روستای بالای 300 نفر از میان 100 روستای شهرستان نیر و شاخص های مورداستفاده در تحقیق، مشتمل بر شاخص های اجتماعی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و ... می باشند. داده های موردنیاز با استفاده از سالنامه آماری سال 1390، مراجعه به ادارات و سازمان های ذی ربط و یافته های میدانی جمع آوری شده است. جهت تحلیل داده ها از مدل ضریب عمران پذیری روستاها استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان دهنده شکاف زیاد میان روستاهای شهرستان نیر می باشد، به طوری که روستاهای «قره شیران»، «ویرسق» و «بوسجین» نسبت به سایر روستاها توسعه یافته تر بوده و از ضریب عمران پذیری بالاتری برخوردار می باشند و سایر روستاها از ضریب عمران پذیری پایین تری برخوردار بوده و سرمایه گذاری در آن ها احتمالاً با شکست روبه رو خواهد شد. نتایج آزمون همبستگی پیرسون، در خصوص رابطه بین جمعیت و ضریب عمران پذیری از همبستگی بالایی حکایت دارد به طوری که هر چه جمعیت روستاها بیشتر باشد از ضریب عمران پذیری بالاتری برخوردارند. همچنین بررسی رابطه بین فاصله از مراکز شهری و ضریب عمران پذیری نیز، حاکی از وجود همبستگی نسبتاً ضعیفی بین این دو عامل می باشد به طوری که نزدیکی روستاها به مراکز شهری تا حد نسبتاً ضعیفی در توسعه یافتگی آن ها مؤثر می باشد.

کیفیت زندگی واژه ای است چند بعدی و چند مفهومی که از دهه 1960 وارد مباحث جغرافیا، مخصوصاً جغرافیای انسانی گردیده و امروزه هدف اصلی برنامه ریزی شهری؛ ارتقاء سطح کیفیت زندگی ساکنین شهر می باشد کیفیت زندگی از شاخص ها و زیر شاخص هایی تشکیل می شود که فرض ممکن بر این است که در هر مکان به یک میزان اهمیت و اولویت نداشته باشند مخصوصاً در دو نوع بافت فرسوده و جدید. هدف این تحقیق بررسی شاخص های کیفیت زندگی در بافت فرسوده و بافت جدید(نمونه موردی: محله فیض آباد و ظفر شهر کرمانشاه)می باشد و سعی برآن داردکه با توصیف و تبیین کیفیت زندگی و شناخت شاخص های تاثیرگذار، رتبه و سهم هرکدام از این شاخص ها و نحوه سنجش آنها را در محیط های شهری بررسی کند. مبنای سنجش سطح کیفیت در بافت فرسوده و جدید شاخص های اقتصادی اجتماعی، زیست محیطی، کالبدی می باشد، روش کار بر مبنای اطلاعات بدست آمده از طریق مطالعات اسنادی، مطالعات میدانی می باشد و از طریق ابزار پرسشنامه اطلاعات گردآوری شده و بر حسب طیف لیکرت امتیازبندی شده اند امتیاز این شاخص ها از یک تا5 (حالت بسیار بد تا بسیار خوب و یا بسیار کم تا بسیار زیاد)می باشد و میانگین این میزان عدد 3می باشد. داده ها در محیط spss با استفاده از آمار توصیفی و مدل رتبه بندی فرید من، مورد تحلیل قرار گرفته اند حجم نمونه از طریق فرمول کوکران بدست آمده و روش نمونه گیری برای مشخص کردن محله ها از نمونه گیری خوشه ای-فضایی بوده و در مراحل بعد برای انتخاب پرسش شوندگان از نمونه گیری تصادفی استفاده شده است نتایج تحقیق حاکی از این است نوع و رتبه شاخص های کیفیت زندگی در هر محله متفاوت می باشد بگونه ای که شاخص کالبدی در محله فرسوده فیض آباد بالاترین رتبه را به خود اختصاص داده و این وضعیت در محله جدید ظفر مربوط به شاخص اجتماعی می باشد.

آشکارساختن انواع تغییرات پوشش سطح زمین، به عنوان اطلاعات پایه برای برنامه ریزی های مختلف، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای اساسی در مدیریت و ارزیابی منابع طبیعی است. از آن جاکه تغییرات در کاربری اراضی در سطوح وسیع و گسترده صورت می گیرد، بنابراین تکنولوژی سنجش از راه دور و استفاده از تصاویر ماهواره ای ابزاری ضروری برای ارزیابی وسعت و میزان تغییرات پوشش اراضی است .این مطالعه به منظور بررسی تغییرات پوشش اراضی ناحیه لنجانات که شامل اراضی حاشیه زاینده رود در سه شهرستان لنجان، مبارکه و فلاورجان در استان اصفهان در طی 15 سال گذشته، با استفاده از تصاویر ماهواره ای انجام گرفته است. در این پژوهش، با استفاده از تصاویرماهواره ای لندست سال های2001 و 2016 و استفاده از روش طبقه بندی نظارت شده حداکثر احتمال، نقشه های پوشش اراضی تهیه گردید. در ادامه نیز با استفاده از روش مقایسه پس ازطبقه بندی به بررسی تغییرات ایجاد شده پرداخته شد. مقایسه نقشه های کاربری اراضی نشان داد که سطح پوشش سبز منطقه که شامل اراضی کشاورزی و فضای سبز شهری است، کاهش یافته است. درحالی که سطح اراضی شهری از 2/21432 هکتار در سال 2001 به 3/32148 هکتار در سال 2016 رسیده است. در طی این دوره زمانی، سطحی حدود 13978 هکتار (حدود 7/6درصد) از پوشش گیاهی، به اراضی شهری تغییر کاربری یافته اند. بدین ترتیب در 15سال گذشته بخش قابل توجهی از اراضی کشاورزی اطراف حاشیه ی زاینده رود به مناطق مسکونی و صنعتی تبدیل گردیده است.

امروزه ضرورت شناخت مولفه های تاثیر گذار بر کیفیت فضاهای شهری به منظور پاسخگویی به نیاز های شهروندان در راستای ارتقای حضور و سطح تعاملات اجتماعی آنها، بیش از پیش مهم جلوه می نماید. آشنا پنداری شهروند با محیط در فرآیندی از تجربه و آموزش ایجاد شده و تفاوت حس مکان در اشخاص و در شهرها و بافت های مختلف شهری نتیجه تفاوت تجربیات حاصل از فعالیت ها و فضاها است. با توسعه جوامع انسانی و تغییر شیوه سکونت و زندگی مردم، توجه معماران، طراحان و برنامه ریزان به کیفیت فضاها و محیط های ساخته شده افزایش یافته و نقش طراحی به عنوان ابزاری برای شکل دادن به محیط زندگی مطلوب و پاسخگویی به توقعات و نیازهای انسان اهمیت بیشتری یافته است. یکی از معانی مهم در ارتقاء کیفیت محیط های انسانی، حس تعلق به مکان می باشد. این حس که عامل مهم در شکل گیری پایه های ارتباطی استفاده کنندگان و محیط می باشد، نهایتاً منجر به ایجاد محیط های با کیفیت نیز خواهد گردید. حس مکان از جمله مفاهیمی است که شناخت بیشتر آن می تواند به محققان و برنامه ریزان در زمینه های گوناگون یاری رسانده و در نهایت منجر به توسعه محیط شود. ویژگی های کالبدی و محیطی شامل: چیدمان فضایی، تناسب، فرم، محصوریت و زیبایی های بصری و همچنین عواملی نظیر: عوامل محیطی و زیباشناحتی و موقعیت قرارگیری مکان است که خود عامل مهمی در ایجاد حس تعلق هستند و باید به خوبی مورد توجه طراحان و برنامه ریزان قرار گیرد. در واقع، برنامه ریزی برای بهبود عامل کالبدی و محیطی نیز بایستی در جهت افزایش امکان شکل گیری فعالیت های متنوع و نیز بهبود تصویر و سیمای محیط در ذهن کاربران فضا باشد تا موجب ارتقای میراث هویت و حس تعلق در فضاهای شهری گردد.

امروزه گردشگری از بخش های مهم در فعالیت های اقتصادی به شمار می رود و همواره از دیدگاههای گوناگون مورد توجه قرار می گیرد. اهمیت رو به رشدصنعت گردشگری در کشورهای در حال توسعه بیشتر مرتبط با نقشی است که این صنعت می تواند در دستیابی به اهداف توسعه هزاره سوم به خصوص به ایجاد فرصتهای شغلی و کاهش فقر، ترویج برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان و توجه به پایداری محیط زیست ایجاد کند. همچنین گردشگری با ایجاد درآمد و رشد اقتصادی میتواند منجر به بهبود سطح زندگی و کاهش فقر گردد. بسیاری از کشورها به طور فزاینده ای به این حقیقت پی برده اند که برای بهبود وضعیت اقتصادی خود باید ابتکار عمل به خرج دهند و درصدد یافتن راههای تازه ای برآیند. از این رو پژوهش حاضر به بررسی کارکرد گردشگری بر کاهش فقر در کشورهای در حال توسعه می پردازد بدین منظور این مقاله به تبیین نقش توسعهی گردشگری به عنوان یکی از صنایع نوپا و درآمدزا در کشور ایران(بعنوان یکی از کشورهای در حال توسعه در جهان) و تاثیر آن بر کاهش فقر بپردازد.

امروزه گردشگری بالاخص گردشگری روستایی به عنوان یکی از منابع مهم اقتصادی عاملی است موثر در توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع و اجتماعات انسانی. بر این مبنا استان چهار محال وبختیاری و به ویژه سکونتگاههای روستایی واقع در شهرستان کوهرنگ ، با داشتن جاذبه های بسیار و موقعیت جغرافیایی ممتاز می تواند به عنوان قطبی توانمند در زمینه ی جذب گردشگران داخلی و خارجی ایفای نقش نماید. یافته های مقاله ی حاضر که با هدف بررسی نقش گردشگری روستایی برارتقاء شاخصهای توسعه در یکی از شهرستانهای استان مذکور (نقاط روستایی شیخ علیخان و چمن گلی)در تابستان 1396به رشته ی تحریر درآمده است، یافته های تحقیق نشان می دهد که : توسعه صنعت گردشگری در قلمرو مورد مطالعه منجر به ارتقاء شاخصهای توسعه در ابعاد اقتصادی, اجتماعی, کالبدی و محیطی گردیده است.

صنعت گردشگری در عصر کنونی ، یکی از راهبردهای مهم و اصلی توسعه ، به ویژه برای کشورهای کمتر توسعه یافته یا به اصطلاح جهان سوم است . نقش و اهمیت این صنعت در ایجاد اشتغال، افزایش درآمد، و رشد و توسعه اقتصادی بر کسی پوشیده نیست. منطقه پایین دست حوضه زاینده رود از شرق اصفهان تا تالاب گاوخونی دارای سکونتگاه های متعدد روستایی با تاریخی کهن و سابقه ای درخشان است. با توجه به چالش های خشکسالی و بحران آب، توسعه گردشگری یکی از راهبردهای اصلی در جهت ایجاد اشتغال، افزایش درآمد و جلوگیری از مهاجرت گسترده مردم به شهرهای بزرگ در این منطقه است. مقاله حاضر ضمن بررسی قابلیت ها و موانع توسعه گردشگری روستایی در این منطقه، با بکارگیری مدل SWOT به تحلیل وضعیت گردشگری و رتبه بندی روستاها و جاذبه های گردشگری روستایی دراین منطقه پرداخته است. نتیجه این تحقیق ، شناسایی و معرفی جاذبه ها و روستاهای هدف گردشگری و ارائه راهبردهایی در راستای توسعه گردشگری روستایی در این منطقه است.

دهستان وردشت در شهرستان سمیرم به دلیل شرایط اقلیمی و جغرافیایی برای کشت محصولات باغی به ویژه سیب مناسب است. کشت سیب در این منطقه علاوه برافزایش درآمد کشاورزان باعث تغییر و تحولاتی در وضعیت کالبدی روستاهای منطقه از جمله باعث تغییر در مساکن روستایی این دهستان شده است .در این تحقیق در ابتدا به بررسی عوامل مؤثر در تولید سیب در منطقه پرداخته می شود، سپس به بررسی نحوه چگونگی تغییر در فضای واحدهای مسکونی، بررسی انواع مصالح ساختمانی در مساکن روستایی. روش مورد استفاده در این پژوهش جهت جمع آوری اطلاعات، استفاده از دو شیوه میدانی( مشاهده، مصاحبه با کشاورزان و مسئولان جهاد کشاورزی و مردم محلی ) و کتابخانه ای( کتاب ها، مقالات، پایان نامه ها) است. روش تجزیه و تحلیل به شیوه (کیفی)توصیفی- تحلیلی و کمی می باشد.یافته های تحقیق نشان می دهدکه مهمترین عوامل مؤثر در تولید سیب در این منطقه شرایط اقلیمی، خاک مناسب، کسب درآمد بیشتر می باشدو کشت سیب درختی باعث افزایش درآمدها و تغییر در نوع مصالح ساختمانی مورد استفاده و تغییر در فضای کاربری داخلی و بیرونی مساکن و تقلید از معماری سبک شهرها می شود و روستا از حالت سنتی خود خارج می شود.