جامعه شناسی ایران

جامعه شناسی ایران

جامعه شناسی ایران سال هجدهم تابستان 1396 شماره 2 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

تبارشناسی نظم تهرانِ امروز با محوریت نقش نهاد کمیسیون ماده پنج(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تهران شهرداری تراکم کمیسیون ماده پنج شهرسازی غیررسمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 13 تعداد دانلود : 962
تهران شهری است که به طور مستمر تولید (یا بازتولید) می شود، در این معنا، تهرانِ معاصر از زمانی آغاز می شود که منطق جدیدی بر این فرآیند تولید حاکم شده است. در این جا به مطالعه تاریخ تهران از منظری تبارشناختی پرداخته شده است تا با درک منطق های پیشین تولید شهر، نظم نوین تهران و چرایی و چگونگی ممکن شدن آن صورت بندی شود. از سال 1368 با تغییر رویکردهای اقتصادی دولت و به تَبَع آن تحول در مدیریت شهری، امکان شکل گیری رابطه ای فراهم شده است که در آن فضا و شهر به کالا تبدیل شده و به قصد ساخت و ساز مورد معامله قرار می گیرند. شکل گیری و تداوم این رابطة سرمایه دارانه منوط به امکان تعلیق قواعد و مقررات است. این فرم جدید از شهرسازی غیررسمی، به کمک طرح های شهری و اختیارات نهادهای مدیریتی، خصوصاً کمیسیون ماده پنج میسر می شود. در این تحقیق با کمک دو نظریة شهری شدن سرمایه هاروی و شهرسازی غیررسمی روی و الصید، به تحلیل منطق جدید تولید تهران و عوامل و نیروهای دخیل پرداخته شده است.
۲.

بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتارهای بهداشتی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رفتار بهداشتی فرصت های فرهنگی فرصت های اجتماعی فرصت های سیاسی فرصت های مادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 37 تعداد دانلود : 659
پژوهش حاضر کوشش می نماید ضمن مرور رویکردهای مختلف، با استعانت از الگوی نظری «ابرتابع رفتار»، تأثیر آرایش منابع (فرصت ها)ی چهارگانه جامعه (در ابعاد مادی، سیاسی، اجتماعی، و فرهنگی) را بر رفتار بهداشتی افراد مورد بررسی قرار دهد. داده ها از افراد ساکن در محله های مختلف شهر تهران (بر اساس سطوح توسعه) به تعداد مساوی با روش پیمایش جمع آوری شد. تحلیل داده ها با استفاده از الگوسازی معادلات ساختاری انجام شد. نتایج نشان می دهند که ساکنین محله های توسعه یافته، به میزان بیش تری رفتارهای بهداشتی را رعایت می کنند. هم چنین از بین مجموعه منابع موجود در جامعه، فرصت های اجتماعی (رابطه ای) و فرصت های فرهنگی (آگاهی بهداشتی)، بیش ترین تأثیر را بر رفتار بهداشتی شهروندان دارند. به علاوه فرصت های سیاسی و فرصت های مادی نیز به طور مستقیم و غیر مستقیم سلامت و رفتار بهداشتی افراد را تحت الشعاع قرار می دهند.
۳.

داغ ننگ، کیفیت روابط اعضاء خانواده و سلامت روان خانواده زندانیان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خانواده زندانیان کیفیت روابط اعضاء خانواده داغ ننگ سلامت روان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 492 تعداد دانلود : 537
با توجه به اهمیت حفظ و ارتقاء روابط اعضاء خانواده طی دوران حبس، مقاله حاضر با استفاده از روش پیمایش، به بررسی روابط بین داغ ننگ(متغیر مستقل)، کیفیت روابط اعضاء خانواده(متغیر واسط)، و عدم سلامت روان اعضاء خانواده (متغیر پیامد) می پردازد. در این تحقیق داغ ننگ در دو بعد تعاملی و جنسیتی، کیفیت روابط اعضاء خانواده در سه بعد روابط زن- شوهر، روابط فرزند-مادر، و روابط فرزند-پدر، و عدم سلامت روان در سه بعد افسردگی، و اضطراب زن سرپرست خانوار و اختلال سلوک فرزندان عملیاتی شده است. نمونه گیری پیمایش از نوع سیستماتیک و شامل 222 نفر از زنان سرپرست خانوارِ تحت حمایت انجمن حمایت از زندانیان مرکز (تهران) است. مبتنی بر یافته ها در دامنه 1 تا 6، میانگین کیفیت روابط اعضاء خانواده 6/3، و در حد متوسط بود. افزایش داغ ننگ با کاهش کیفیت روابط اعضای خانواده همبستگی داشت. همچنین افزایش داغ ننگ، افزایش میزان عدم سلامت روان خانواده را همراه داشت. کاهش کیفیت روابط اعضای خانواده نیز با افزایش میزان عدم سلامت رابطه داشت. مطابق یافته های تحلیل چندمتغیره، 15 درصد از تغییرات واریانس افسردگی زنان با ورود متغیرهای کیفیت روابط زن- شوهر، و کیفیت روابط فرزند- مادر، 14 درصد از تغییرات واریانس اضطراب زنان با ورود متغیرهای کیفیت روابط فرزند- مادر، و تعداد افراد تحت تکفل مادر، و 23/4 درصد از واریانس اختلال سلوک فرزندان با ورود متغیرهای کیفیت رابطه فرزند- پدر، کیفیت رابطه فرزند- مادر و سرانه درآمدی خانوار به معادله رگرسیونی تبیین شد.
۴.

تحلیل جامعه شناختی تاریخیِ شکل گیری حوزه عمومی دینی در عصر صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حوزه عمومی دینی مرشد کامل خصوصیت مبتنی بر نمایندگی میدان مدارس دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 762 تعداد دانلود : 954
هدف اصلی این مقاله تحلیل جامعه شناختی چگونگی شکل گیری و دگرگونی حوزه عمومی دینی در عصر صفویه است. چارچوب نظری تحقیق، نظریه حوزه عمومی هابرماس است. روش این مطالعه جامعه شناختی تاریخی و شیوه جمع آوری اطلاعات مطالعه کتابخانه ای است. نتایج این مطالعه نشان می دهند: حوزه عمومی دینی با بازنمایی جایگاه مرشد کامل (شاه) در میدان های شهرها در دوران شاه طهماسب شکل گرفت و در عصر شاه عباس به اوج رونق خود رسید. «عمومیت مبتنی بر نمایندگی» با تبلیغ سیادت و انتساب صفات خداگونه به مرشد کامل در حکایتها و داستانها در اذهان عمومی نهادینه شد و با سازوکارهایی مانند حضور در مراسم و مناسک مذهبی، جشن ها، مکانهای عمومی، زیارت اماکن متبرکه، اعطای القاب و توزیع غذای پس مانده مرشد کامل بین خانوده ها بازنمایی شد. از دوره شاه عباس به بعد به دلایلی مانند کاهش اعتبار الوهی مرشد کامل، غیرشخصی شدن دولت، تشکیل دولت مدرن، تشکیل ارتش دائمی و ... «عمومیت مبتنی بر نمایندگی» که در انحصار مرشد کامل بود به تدریج جایش را به علمای دینی به مثابه نمایندگان عموم داد.
۵.

بررسی جامعه شناختی رابطه مصرف شبکه های اجتماعی مجازی و ظهور تحولات در روابط زناشویی زوجین منطقه 1 شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: شبکه های اجتماعی مجازی ظهور تحولات تحولات در روابط زناشویی زوجین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 906 تعداد دانلود : 144
خانواده در دهه های اخیر با تغییر و تحولات گسترده ای مواجه است. این تغییرات با ورود عناصر مدرن سرعت بیشتری به خود گرفته و مسائلی را در برابر خانواده قرار داده است. این پژوهش با رویکردی جامعه شناختی به بررسی رابطه مصرف شبکه های اجتماعی مجازی و ظهور تحولات در روابط زناشویی زوجین منطقه 1 شهر تهرانپرداخته است. در این تحقیق از روش پیمایشی استفاده شده و ابزار تحقیق پرسش نامه بوده است. جامعه آماری، زوجین ساکن در منطقه 1 شهر تهران است که از میان آن ها به صورت نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، جمعیت نمونه انتخاب شده است. از طریق پرسش نامه هدایت شده اطلاعات مورد نیاز جمع آوری و با استعانت از نرم افزار (spss) پردازش گردید. یافته های تحقیق نشان می دهند که بین گرایش به شبکه های اجتماعی مجازی (متغیر مستقل) و ظهور طلاق عاطفی، ناسازگاری هویتی، اباحه گری عملی، نارضایتی از زندگی زناشویی و ظهور خانواده های کم/ بدون فرزند رابطه معناداری وجود دارد. نیکویی برازش مدل نظری بر اساس تحلیل رگرسیون چند گانه و تحلیل مسیر، نشانگر آن است که بر حسب ارزش بتا (β)، در مجموع 59% تحولات در روابط زناشویی زوجین (R 2 = 0/59)، بستگی به مصرف شبکه های اجتماعی مجازی دارد.
۶.

مطالعه تاثیر کاربری در فیسبوک بر محرومیت نسبی و رضایت از زندگی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رضایت از زندگی کاربری در فیسبوک کاربران فعال کابران غیرفعال محرومیت نسبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 800 تعداد دانلود : 475
مساله ای که این مقاله به آن می پردازد به تاثیر کاربری در فیسبوک بر "محرومیت نسبی" و "رضایت از زندگی" کاربران فعال و غیرفعال فیسبوک مربوط می شود. داده های تحقیق در دو مرحله و با روش ترکیبی جمع آوری شده اند. در مرحله اول با روش پیمایشی و در حجم 2437 نفر داده ها جمع آوری شدند و تاثیر کاربری در فیسبوک بر محرومیت نسبی کاربران فعال و غیرفعال فیسبوک سنجیده شد. در مرحله دوم برای تکمیل نتایج تحقیق در حجم 288 نفر و در بین دانشجویان پیام نور با روش پیمایشی به جمع آوری داده ها پرداختیم و تاثیر کاربری در فیسبوک را بر رضایت از زندگی کاربران فعال و غیرفعال فیسبوک ارزیابی کردیم. همچنین با روش مشاهده مشارکتی و مستقیم به ارزیابی اظهارنظر کاربران فیسبوک پرداخته ایم تا بهتر بتوانیم نتایج تحقیق را تحلیل کنیم. نتایج تحقیق نشان داد که کاربری در فیسبوک بر کاربران فعال و غیرفعال فیسبوک تاثیری متفاوت دارد. بدین معنی که کاربری در فیسبوک حس محرومیت نسبی کاربران غیرفعال فیسبوک را افزایش می دهد. این در حالی است که کاربری در فیسبوک نه تنها بر میزان حس محرومیت نسبی کاربران فعال تاثیری ندارد، بلکه میزان رضایت از زندگی آن ها را نیز افزایش می دهد. همچنین نتایج مشاهده مشارکتی و مستقیم در فیسبوک نشان داد که تعداد زیاد دوستان فیسبوکی، برای کاربر، اعتبار و تعداد زیاد لایک های نوشته های کاربر بر صفحه های فیسبوکش برای او محبوبیت به همراه می آورد و به نظر می رسد تفاوت تاثیر کاربری در فیسبوک بر کاربران فعال و غیرفعال فیسبوک، به میزان اعتبار و محبوبیت آن ها در فیسبوک مربوط می شود.

معرفی کتاب ها

۱.

مرور کتاب: جهت گیری های آینده توسعه اجتماعی (گردآوری و تدوین: جیمز میجلی و مانوهار پاوار)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 327 تعداد دانلود : 783
آیا می توان ادعا کرد که توسعه اجتماعی در مواجهه با مسائل اجتماعی کشورهای درحال توسعه عملکرد درخوری داشته است؟ تفاوت های بین المللی شگرف در زمینه مراقبت بهداشتی، آموزش و مسکن در کنار دسترسیِ کاملاً نابرابر به خدمات اجتماعی در داخل کشورها را چگونه می توان توجیه کرد؟ اگرچه توسعه اقتصادی و بهزیستیِ اجتماعی پیوند نزدیکی با هم دارند، عقب نشینی دولت ها از مداخلات رفاهی، توسعه ای ازشکل افتاده را در بسیاری از کشورها به دنبال داشته که در آن مزایای رشد، اساساً به گروه های خاصی از اهالی سیاست و تجارت می رسد. این کتاب توسط دو پژوهشگر و صاحب نظر حوزه توسعه اجتماعی در سه بخش و سیزده فصل نوشته و گردآوری شده[2] و مسائل پیش گفته را با عطف توجه به روندها و تحولات توسعه اجتماعی در سال های گذشته و خط سیر احتمالی آن در آینده به بحث گذاشته است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۷۰