مطالعات اجتماعی ایران

مطالعات اجتماعی ایران

مطالعات اجتماعی ایران سال یازدهم پاییز 1396 شماره 3 «دومین ویژه نامه جامعه شناسی خانواده» (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

مطالعة کیفی پدیده خشونت خانگی علیه زنان ( مورد مطالعه: زنان مراجعه کننده به مرکز خدمات اورژانس اجتماعی شهر ایلام )(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خشونت علیه زنان اورژانس اجتماعی روش کیفی نظریه مبنایی ساختار اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 670
پدیده خشونت خانگی علیه زنان ریشه بسیاری از آسیب های فردی و اجتماعی تلقی می شود و در تمامی کشورهای توسع یافته و در حال توسعه، و در همه طبقات اجتماعی و اقتصادی، گروه های سنی و شغلی متفاوت رخ می دهد. در مطالعه حاضر، با اتخاذ رویکرد کیفی و با استفاده از نظریه مبنایی، به مطالعه پدیده خشونت شوهران، از نظر زنان خشونت دیده پرداخته شده است. به منظور گردآوری اطلاعات با 35 نفر از زنان قربانی خشونت مراجعه کننده به مرکز اورژانس اجتماعی شهر ایلام، مصاحبه شده است. یافته های تحقیق در 29 مفهوم اولیه در کدگذاری باز دسته بندی شده، سپس از طریق کدگذاری محوری در 8 مقوله محوری و یک مقوله هسته ای «بازتاب ساختار فرهنگی، اجتماعی جامعه» دسته بندی شدند. نتایج حاکی از آن است که بیشترین میزان خشونت در بین زنان سنین30 تا40 سال تجربه شده است. در بین انواع خشونت، خشونت روانی- عاطفی و فیزیکی بیش از سایر اشکال آن در زنان تجربه می شود. بر اساس یافته های این مطالعه کیفی، علاوه بر عناصر عمومی پدیده خشونت شوهران علیه زنان از قبیل کم سوادی، بیکاری و فقر، وضعیت نامطلوب اقتصادی و نظایر آن، مقوله های خاصی نیز به دست داد این مقوله ها عبارتند از: وجود تفکر مردسالاری در خانواده، ازدواج اجباری، کاهش اعتماد بین شخصی، کاهش حمایت اجتماعی، تجربه و مشاهده خشونت در خانواده خاستگاه، کاهش قدرت زن در ساختار خانواده و کاهش همیاری و همکاری در خانواده.
۲.

گونه شناسی خانواده های تهرانی ازمنظر خطرپذیری طلاق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: خطر طلاق در خانواده تهدیدهای خانواده طلاق خانواده ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 227 تعداد دانلود : 559
طلاق یکی از آسیب های مهم در زندگی های خانوادگی است. اهمیت طلاق به حدی است که می توان سلامت خانواده و تغییراتی را که در پایداری آن پدید می آید، به واسطه شاخص های طلاق به دست آورد، اما به این موضوع کمتر توجه شده است که طلاق و وضعیت خانواده را نمی توان همواره سیاه یا سفید دید. وضعیت اغلب خانواده ها ازحیث سلامت و استحکام خاکستری است. به بیان دیگر، باید طیفی را در نظر گرفت که یک سوی آن خانوادة کاملاً سالم و پایداری قرار دارد که در آن احتمال و خطر طلاق نزدیک به صفر است، و در سوی دیگر، به هم ریختگی سامان خانواده و طلاق وجود دارد. تحقیق حاضر با نمونه ای 1200 نفری از زنان متأهل تهرانی انجام شده است. ابزار تحقیق پرسش نامه ای است که خجسته مهر و تکریمی برای زوج های طلاق گرفته اجرا کرده اند. متناسب با ابعاد متغیر خطر طلاق، نوعی گونه شناسی با توجه به تهدیدهای خانواده و خطر طلاق به دست آمده است. مهم ترین یافته تحقیق، ارایه گونه شناسی خطر طلاق در خانواده های عادی بوده است. در این تحقیق روشن شد که با ثابت نگاه داشتن متغیر قشر اجتماعی یا کنترل کردن آن، بین متغیرهای میزان تهدیدهای خانواده و خطر طلاق، هم بستگی بسیار ضعیفی برقرار می شود؛ بنابراین، ممکن است با خانواده هایی مواجه باشیم که با وجود سطح تهدید بالا، خطر طلاق در آنها اندک است یا برعکس.
۳.

رویکرد اجتماعی و جمعیت شناختی به مسائل خانوادة معاصر با تأکید بر سقط جنین در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خانواده امروز سقط جنین دین داری نگرش جنسیتی بعد ایده آل خانواده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 908 تعداد دانلود : 942
در پژوهش حاضر به یکی از مهم ترین مسائل خانواده امروز و برخی از مهم ترین الگوها و تعیین کننده های مرتبط با رویکرد جامعه به پدیدةسقط جنین پرداخته شده است. تحولات و مسایل خانواده امروزطیفی به مراتب گسترده تر را دربرمی گیرد که شامل تغییر نگرش ها به سقط جنین، بالارفتن سن ازدواج، کاهش بعد خانوار و تقلیل باروری، تغییر در ساختار خانوار مانند افزایش خانوارهای یک نفره، زندگی مشترک بدون ازدواج، افزایش طلاق و افزایش خانواده های تک والدی و تک فرزندی است. جمعیت این پژوهش را4267 نفر از مردان و زنان 15ساله و بالاتر ساکن در منقطه های شهری و روستایی شهرستانهای اسفراین، اهواز، بابلسر، بجنورد، خرم آباد، سقز، کامیاران، گنبدکاووس، محمودآباد و همدان تشکیل میدهند.به طورکلی، نتایج پژوهش نشان داده است که نزدیک به دوپنجمِ افراد بررسی شده به سقط جنین نگرش مثبت دارند. درعین حال، این الگوی کلی تحت تأثیر سه دسته متغیر تعیین کننده،شامل متغیرها و تعیین کننده های جمعیت شناختی پایه،مانند سن، جنس، وضعیت تأهل، محل سکونت، بعد ایده آل خانواده و سطح تحصیلات، متغیرهای مرتبط با مؤلفه های مذهبی و دینداری، و متغیرهای مرتبط با نگرش های جنسیتی است.
۴.

نوگرایی، انتظارات مادی معنوی و خشنودی زناشویی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خشنودی زناشویی انتظارات مادی معنوی مؤلفه های نوگرایی زنان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 408
در دوران متأخر، به دنبال رسوخ نوگرایی در تمام عرصه های زندگی، خشنودی، به مثابه سازه ای خانوادگی، در سطوح ذهنی، معنایی، ارزشی و انتظارات عمیقاً متحول شده است. تحقیق حاضر با هدف بررسی رابطه نوگرایی، انتظارات مادی معنوی و خشنودی زناشویی انجام شده است. در تدوین چارچوب نظری این پژوهش از نظریات روان شناختی و جامعه شناختی استفاده شده است. 384 نفر از زنان متأهل و دارای فرزند شهر جیرفت با روش نمونه گیری خوشه ای پرسش نامه تحقیق حاضر را تکمیل کردند. ابزار های پژوهش، مقیاس رضایت زناشویی اینریچ، انتظارات زناشویی امیدوار، نوگرایی شارما و انتظارات مادی محقق ساخته بود. نتایج تحقیق نشان داد که انتظارات مادی معنوی با خشنودی زناشویی رابطه دارد و تغییر در میزان نوگرایی، اشتغال، سطح تحصیلات و درآمد به تغییر میزان انتظارات مادی معنوی منتهی می شود. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که متغیر های انتظارات مادی، انتظارات معنوی، و نوگرایی به ترتیب با تأثیر مستقیم و غیرمستقیم 0/22 درصد واریانس میزان خشنودی زناشویی را پیش بینی می کند.
۵.

تحلیل ظرفیت های سیاست گذاری نهاد خانواده در ایران برای گسترش اشکال مشروع خانواده(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خانواده سیاست گذاری هم زیستی هم خانگی مشروعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 986 تعداد دانلود : 364
با توجه به تغییراتی که در سال های اخیر در حوزه خانواده و به ویژه درقالب شکل هایی از هم زیستی شاهد بوده ایم، و با درنظرگرفتن اولویتی که نظام جمهوری اسلامی برای تداوم و تقویت اشکال مشروع خانواده قائل است، پرداختن به موضوع منابع و موانع مشروعیت در صورت های سنتی خانواده و این زیست های نوظهور ضروری می نماید. در این مقاله کوشیده ایم با مرور نظریه های موجود در این حوزه و با استفاده از روش مصاحبه تخصصی با نخبگانی از طیف های فکری گوناگون، ازیک سو، و تحلیل نظرهای آنها در نسبت با مبانی نظری مرورشده، ازسوی دیگر، به درک بهتری از روند تغییرات حوزه خانواده، منابع و موانع مشروعیت اشکال متنوع خانواده، نسبت رویکردهای سیاست گذارانه و اشکال مشروعیت بخشی در شکل گیری ازدواج و نیز بدیل های حمایت از آتیه نهاد خانواده در ایران برسیم. نتایج این مطالعه حاکی از این واقعیت است که همچنان روزنه های امیدوارکننده ای برای گشایش های نظری، مفهومی و اعتقادی وجود دارد و می توان با فراهم کردن امکان گفت و گو میان سنت های نظری موجود، بر مقبولیت اقدام به تشکیل خانواده درمیان جوانان نسل حاضر افزود.
۶.

فراتحلیل مطالعات انجام شده دربارة نگرش به طلاق در سال های 1382-1394(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: طلاق نگرش به طلاق فراتحلیل فراتحلیل کیفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 707 تعداد دانلود : 602
نگرش به طلاق همچون آیینه ای است که اوضاع فرهنگی و اجتماعی جامعه را بازتاب می دهد. این موضوع می تواند در کاهش کیفیت زندگی زناشویی و احتمال بروز طلاق در زندگی همسران نقش مؤثری داشته باشد. هدف اصلی پژوهش حاضر، فراتحلیل مطالعات انجام شده دربارة نگرش به طلاق و نیز تبیین عوامل مؤثر بر این نگرش است. پژوهش حاضر از روش فراتحلیل کیفی بهره می جوید. بدین منظور، کلیه مطالعات انجام شده درقالب پایان نامه، مقاله علمی و طرح پژوهشی در طی سال های 1382 تا 1394، که درمجموع، پس از بررسی، چهارده اثر برآورد شد، با بیشترین ارتباط محتوایی با موضوع تحقیق انتخاب و به صورت تمام شماری مطالعه، فیش برداری و تحلیل شدند. یافته های این مطالعه نشان می دهد که سطح بالای تحصیلات، استفاده از اینترنت و داشتن ماهواره، طبقه اجتماعی سطح بالا، تفاوت های اجتماعی و فرهنگی همسران، تعارض در خانواده، کم رنگ شدن نقش اقتصادی مرد و کوچک شدن ابعاد خانواده، ازجمله عوامل مؤثر در نگرش مثبت به طلاق هستند. عواملی مثل پای بندی به مذهب، سنت گرایی، پرهیز جنسی، رضایت زناشویی، نبودنِ طلاق در خانواده، و سرمایه اجتماعی در ایجاد نگرش منفی به طلاق مؤثرند. نگرش مثبت به طلاق، روند نسبتاً فزاینده و روبه رشدی را نشان می دهد. این روند محصول تسلط فردگرایی و لیبرالیسم، کاهش کنترل های نهادی، غلبة ارزش های فوق مادی، سبک زندگی مدرن، ورود زنان به بازار کار و عدم تعادل هزینه فایده ازدواج است. درمجموع، به نظر نمی رسد میزان روبه رشد طلاق و نگرش مساعد به آن، نشان دهنده ناخرسندی عمیق از نفس ازدواج باشد، بلکه نشانه عزم راسخ تر برای تبدیل ازدواج به رابطه ای پرثمر و رضایت بخش است. چنین تحولی متعلق به عصری است که با بازاندیشی مشخص می شود؛ یعنی عصری که در آن کنش ها و باورهای ما دائماً بررسی می شود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۵۸