مطالعات برنامه درسی آموزش عالی

این پژوهش با هدف شناسایی مسائل موجود در روابط استادان و دانشجویان در نظام آموزش عالی ایران صورت گرفت. بدین ترتیب تلاش شد تا جنبه های مختلف این مسائل با توجه به بافت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی حاکم بر نهاد دانشگاه در ایران واکاوی و بازنمایی شود. پژوهش حاضر در چارچوب رویکرد کیفی و با استفاده از روش تحقیق نظریه مبنائی (با نگاه سیستمی اشتراوس و کوربین) صورت گرفته است. برای جمع آوری داده ها از اطلاع رسان ها، مصاحبه های عمیق و غیررسمی مورد استفاده قرار گرفت و انتخاب اطلاع رسان های پژوهش به صورت هدفمند و با استفاده از راهبردهای نمونه گیری با حداکثر تنوع و نمونه گیری نظریه ای صورت پذیرفت. اطلاع رسان های پژوهش شامل 45 دانشجوی کارشناسی، کارشناسی ارشد، و دکتری و همچنین 12 استاد دانشگاه بودند. تحلیل داده های حاصل در سه مرحله کدگذاری باز، محوری، و گزینشی صورت پذیرفت و نظریه نهایی حول مقوله محوری "استثمار آکادمیک" شکل گرفت. نظریه تولید شده در چند مرحله از طریق راهبردهای بازبینی اعضاء، تحلیل موارد منفی و چندسویه سازی منابع از حیث باورپذیری مورد تعدیل قرار گرفت. همچنین به منظور تامین معیار اعتمادپذیری، فرایند تحلیل داده ها تا شکل گیری نظریه تا حد ممکن توصیف شد. برای تحقق معیار انتقال پذیری نیز بافت پژوهش از حیث شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به تصویر کشیده شد. بر اساس یافته ها، استثمار آکادمیک در نظام آموزش عالی ایران دارای ابعاد مالی، روانی، جنسی، پژوهشی، و آموزشی می باشد. این پدیده به دلیل شرایط ساختاری، فرهنگی، اقتصادی، و آکادمیک ظهور یافته و منجر به واکنش هایی چون انقیاد ظاهری، اعتراض پنهان، و البته پذیرش و همدستی شده است. این واکنش ها تحت تاثیر باور رایج (شرایط مداخله گر) و جایگاه استثمارگر استثمار شونده (شرایط زمینه ای) بروز پیدا کرده و منجر به بازتولید استثمار، تقلب پروری، و افول نهاد علم در جامعه شده اند.

:هدف این پژوهش، بررسی طراحی مدل مدیریت آموزش از دور برای نظام آموزش عالی ایران (دانشگاه پیام نور) است. روش تحقیق ترکیبی (کمی، کیفی) است. جامعه آماری 4250 نفر که شامل مدیران، استادان و دانشجویان دکتری برنامه ریزی آموزش از دور  می باشد. در مرحله کیفی از روش نمونه گیری هدفمند و در فاز کمی از روش نمونه گیری طبقه ای متناسب و برای گردآوری اطلاعات از روش میدانی (مصاحبه، دلفی،پرسشنامه محقق ساخته) استفاده شده است.پاسخ های جمع آوری شده  با استفاده از فنون آمار توصیفی(از فراوانی، درصد، میانگین، انحراف استاندارد)  و استنباطی (تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی و تی گروه های مستقل)با استفاده نرم افزار SPSS و Lisrelمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها نشان داد که مولفه های اصلی مدیریت آموزش از دور شامل، عامل محیطی، مشتری مداری، فناوری، رهبری و بصیرت است . همچنین نتایج نشان داد که بین نظرات سطوح نهادی و عملیاتی در رتبه بندی عامل های مدیریت آموزش از دور، تفاوت وجود دارد و عامل محیطی نقش بسزایی در مدیریت آموزش از دور دارد و مدیران دانشگاه پیام نور باید،به ترتیب به عوامل محیطی، مشتری مداری،امکانات فن آورانه وبصیرت رهبری توجه بیشتری نمایند؛تا اثر بخشی و کارایی در مدیریت دانشگاه پیام نور محقق گردد.هم چنین، نتیجه به دست آمده، با استفاده از تحلیل عاملی نشان دهنده مناسب بودن شاخص های برازندگی(23/2CMIN/DF=)، (066/0RMSEA=)، (98/0ACFI=) و (981/0IGFI=) (97/0CFI=)،) و (993/0NFI=) می باشد.

این پژوهش با هدف تحلیل رویکرد هستی شناسانه و معرفت شناسانه اساتید دانشگاه در فرایند تدریس انجام شده است.با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی هدفمند  32 عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران انتخاب گردیدند. داده ها با استفاده از مقیاس چهار ربعی شراو و اولافسون و مصاحبه نیمه ساختار یافته جمع آوری شد و با بکارگیری کدگذاری موضوعی تحلیل شدند؛ بنابراین روش پژوهش کیفی بوده است. نتایج پژوهش حاکی از آن بود، بیش تر اساتید جایگاه نسبی گرایی هستی شناسانه و معرفت شناسانه را اتخاذ کردند. بیش تر اساتید در تطبیق رویکردهستی شناسانه و معرفت شناسانه نسبی گرای خود با روش های آموزشی شان در کلاس درس، با موانع سازمانی، فرهنگی و انسانی روبرو بودند که مانع از برگردان کامل رویکردنسبی گرای آنها در آموزش کلاس درس دانشگاهی بوده است. همچنین اساتید اظهار داشتند ویژگی های شخصیتی، تجربیات دوران تحصیل و همچنین تجربیات دوران تدریس در مسیر تکوین و همچنین تغییر رویکردآنها سهم اساسی داشته است. به نظر می رسد در دستیابی به باورهای پیچیده تر و رویکرد هستی شناسانه و معرفت شناسانه نسبی گرا آموزش عالی باید در برنامه ریزی های آموزشی و امکانات خود بازبینی جدی داشته باشد.

هدف از نوشتار حاضر معرفی برنامه درسی دانشجو است. این مطالعه از نوع بنیادین بوده و از روش استدلال استقرایی استفاده شده است. این نوشتار شرحی است از روند طرح این برنامه درسی که مجموعه ای است از مشاهدات و تاملات در طول چندین سال، جستجوهای کتابخانه ای و اسنادی؛ سوالاتی که مطرح شده اند و پاسخ هایی که تا این مرحله از بررسی و تبیین این برنامه درسی بدست آمده اند. این سوالات عبارتند از: مولفه های اساسی این برنامه درسی چه میباشند؟ که جهت پاسخگویی به آن پایان نامه ای در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران انجام شد. این برنامه درسی شامل چه مفاهیمی است؟که در این بخش مفاهیم فراشناخت، انگیزش، درگیری تحصیلی و دانشجو_محوری مورد بحث قرارگرفته اند؛ بر چه مبانی نظری استوار است؟که به بررسی چهار نظریه ساختنگرایی، الگزیستانسیالیسم، نظریه اسنادی و نظریه اهداف پیشرفت پرداخته شده است. متدولوژی مناسب یا متدهای پیشنهادی در این برنامه درسی چه می توانند باشند؟ که در این بخش نیز روش پژوهش پدیدارشناختی مورد بحث قرار گرفته است.

پژوهش حاضر باهدف بررسی تدریس اثربخش بر اساس تجارب حرفه ای استادان دانشگاه شهید مدنی آذربایجان و ارتباط آن با تدریس خود-گزارشیآنان در سال تحصیلی95-1394 انجام گرفتهاست.روش تحقیق، توصیفیاز نوع همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه استادان دانشگاه شهید مدنی آذربایجآن که با استفاده از نمونه گیری طبقه ای نسبتیو بر اساس جدول مورگان،144 نفر به عنوان نمونه آماری جهت مطالعهانتخاب و پرسشنامه های پژوهش بین آن ها توزیع گردید.ابزار جمع آوری اطلاعات شامل پرسش نامه محقق ساخته تدریس اثربخش و پرسش نامه تدریس خود-گزارشی که بر اساس مقیاس پنج درجه ای لیکرت تدوین شده بود. پایایی این ابزارهابر اساسمحاسبه ضریب آلفای کرون باخ، برای پرسش نامه تدریس اثربخش 76% و پرسش نامه تدریس خود-گزارشی 85%به دست آمد. داده های تحقیق پس از جمع آوری در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس یک راهه، تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر) تحلیل شد. نتایج به دست آمده گویای آن است کهاستادان این دانشگاه به ترتیبدر تدریس خود بیشتر به مؤلفه های حرفه ای، فنی و ارتباطی در تدریس توجه می کنند و از طرف دیگر بین تدریس اثربخش و تدریس خود-گزارشی از دیدگاه آنان رابطه وجود دارد. همچنین بین میزان توجه استادان به هر یک از مؤلفه های تدریس اثربخش به تفکیک رشته های دانشگاه تفاوت وجود دارد. همچنین سه مؤلفه حرفه ای، فنی و ارتباطی به ترتیب از بیشترین به کمترین، میزان توجه استادان را به خود جلب کرده است.

هدف مقالة حاضر بررسی شرایط و زمینه های شکل گیری مشاغل و انجام فعالیت های حرفه ای در حوزة برنامة درسی است. روش پژوهش کیفی از نوع گروه کانونی و چارچوب شکل دهندة آن مدل مفهومی O’Net است. مشارکت کنندگان در پژوهش به صورت هدفمند و به تعداد 8 نفر انتخاب شدند. تحلیل نتایج با استفاده از روش تحلیل محتوای موضوعی انجام شده است. یافته ها به صورت کلی نشان داد در حوزة برنامة درسی ظرفیت های لازم برای شکل گیری مشاغل متعدد وجود دارد. مقایسة وضع موجود این حوزه در کشورمان با مدل محتوایی شبکة اطلاعات مشاغل با شاخص های چهارگانه اصلی شامل مشخصات افراد شاغل(توانایی، علائق شغلی، ارزش ها و روش های کاری)، شرایط لازم برای شاغل(شامل مهارت های پایه، مهارت های عمل متقابل، دانش و آموزش) ، تجارب لازم برای شاغل(شامل تجربه و کارآموزی، مهارت های لازم برای ورود به شغل، مهارت های عمل متقابل و گواهینامه ها)، اطلاعات خاص شغل(شامل عنوان شغل، توصیف شغل، عناوین جایگزین، وظایف و ابزار و فناوری)، ویژگی های نیروی کار(شامل اطلاعات بازار کار و دورنمای شغلی)، شرایط شغل(شامل فعالیت های کلی، فعالیت های میانی و فعالیت های خرد و جزئی، محیط سازمانی و محیط کار) نشان می دهد در اکثر موارد با شاخص های مدل مفهومی O’Net مطابقت ندارد به عبارت دیگر حوزة برنامه درسی در ایران با تبدیل شدن به مشاغل تخصصی فاصله قابل توجهی دارد. بر این اساس حرفه ای شدن فعالیت های شغلی و شکل گیری طبقات مشاغل تخصصی از ضرورت های کم کردن این فاصله است.

هدف پژوهش حاضر بررسی فرآیند یادگیری در کلاس معکوس بود که بر اساس روش کیفی و با استفاده از روش پژوهش نظریة داده بنیاد از نوع سیستماتیک انجام شد. واحد تحلیل شامل 17 نفر از دانشجویان کارشناسی رشته علوم تربیتی در سال تحصیلی 1396-1395 در یک کلاس درس دانشگاهی بود که طی 12 جلسه تحت آموزش قرار گرفتند. ابزار اصلی پژوهش مصاحبه نیمه ساختاریافته بوده که داده های گردآوری شده از طریق روش کدگذاری اشترواس و کوربین تحلیل و برای اعتباریابی یافته ها از معیارهای کرسول و میلر استفاده شد. یافته ها نشان داد محور اصلی فرآیند یادگیری دانشجویان در کلاس معکوس یادگیری فعال می باشد که این یادگیری تحت تاثیری عواملی از جمله شرایط علّی )انگیزه های بیرونی و درونی(؛ راهبردهای فرآیند یادگیری(مشارکتی، اکتشافی، مستقل و عمیق)؛ زمینه )مدیریت زمان، مواد آموزشی و طرح درس( و شرایط مداخله گر )عوامل فردی، آموزشی، سازمانی و فرهنگی) قرار دارد که در نهایت منجر به بهبود پیامدهای (فردی و تحصیلی) دانشجویان می شود