پژوهش های مکانی - فضایی

کشور اسلامی ایران با داشتن اقوام، طوایف گوناگون ، تنوع اقلیمی و برخورداری از جاذبه های تاریخی، فرهنگی و طبیعی از هر نظر قابلیت توسعه صنعت گردشگری را دارا می باشد. دراین میان بخش مرکزی شهرستان بویراحمد از امتیازات و جاذبه های ویژه ای در جذب تورسیم در سطح ملی و حتی جهانی بهره مند است که می توان از آن به نفع رونق اقتصادی منطقه سود جست. هدف اصلی پژوهش بررسی نقش جاذبه ها و امکانات گردشگری بخش مرکزی شهرستان بویراحمد در جذب گردشگران است. در این تحقیق با استفاده از روش شناسی توصیفی و تحلیلی ضمن جمع آوری اطلاعات گردشگری شهرستان و تکمیل پرسشنامه و دسته بندی آن با استفاده از نرم افزارهای SPSS، Excelوآزمون های آماری خی دو، T- onesample تجزیه و تحلیل انجام شده است. نتایج تحقیق نشان داد که بین عوامل و امکانات اقامتی، تسهیلات، شبکه ارتباطی برونی و نحوه برخورد مردم در جذب گردشگر تأثیر داشته است و برعکس ناآشنایی مردم در برخورد با گردشگران و شبکه ارتباطی درون منطقه رابطه معناداری را نشان نمی دهد. همچنین مشاهده گردید بین جذب گردشگران و صنایع دستی و دسترسی آسان رابطه ای وجود ندارد اما برعکس عوامل طبیعی به غیر از ارتفاعات ارتباط معناداری را با جذب گردشگران به این منطقه داشته است.

شهر کرج با وسعت 17.5 کیلو متر مربع دارای 785 هکتار بافت فرسوده می باشد که در نقاط مختلف شهر قرار گرفته اند. بافتهای مسئله دار در شهر کرج ارتباطی با مسایل مختلف اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی دارد. این بافت ها به علت فرسودگی دارای مشکلات زیادی است از جمله: جمعیت بالا،ریز دانه بودن اراضی قطعات مسکونی،نبود شبکه کارآمد و رفت و آمددر سطح محله ها و ریز پهنه ها،ساختار اجتماعی و فرهنگی نیمه سنتی و در حال گذارو نارسایی در فضاهای کاربری ها به گونه ای که علاوه بر کمبود،برخی کاربریها مزاحم یکدیگر می باشند. رواج بیکاری و مشاغل کاذب و غیر رسمی، بار تکفل بالا نسبت به میانگین های قوی و ضعف مالی ساکنان برای مشکلات در ساماندهی از جمله مشکلات اقتصادی و ریزدانگی، ناهنجاری و بی دوامی ساخت و سازها، را از جمله مشکلات این بافتها بر شمرد که عدم رعایت حقوق مالکیتی و حق اشرافیت، فقر اقتصادی ،سواد پایین و ... مشکلات اجتماعی و فرهنگی همانند سرقت،اعتیاد،جرم و جنایت را در بین خانوارها تشدید می نماید،همچنین کاربری های مزاحم و عدم توزیع و جانمایی مناسب کاربریها نظیر مدارس،مراکز بهداشت ،واحدهای خدماتی نظیر نانوایی و ... از جمله مشکلاتی است که آسیب های اجتماعی و فرهنگی را تشدید نموده است. هدف اصلی پژوهش شناسایی عوامل موثر بر شکل گیری آسیب های اجتماعی در بافت فرسوده شهری می باشد. روش تحقیق در این مقاله با توجه به موضوع، اهداف و فرضیات تحقیق، به صورت توصیفی و تحلیلی می باشد. در این پژوهش، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 320 نفر برآورد و در انتخاب نمونه ها از روش نمونه-گیری تصادفی استفاده شده است. اطلاعات و داده ها با بهره گیری از نرم افزار Spss ,Excel در قالب آزمون های آماری ضریب همبستگی کای اسکوئر، فی -کرامر و پیرسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.نتایج نشان می دهد ویزگی های فردی و اجتماعی ساکنان و وضعیت کالبدی بافت فرسوده شهری با میزان آسیب های اجتماعی رابطه دارد. یافته های حاصل از تحقیق و آزمون فرضیه های مورد نظر نشان دهنده رابطه مستقیم و مثبت میان فرسودگی بافت شهری و میزان آسیب های اجتماعی در بافتهای فرسوده کرج می باشد. همچنین باتوجه به شناخت حاصل آمده در تحقیق باید گفت که فقر اقتصادی ساکنان در بافت فرسوده شهری کرج به عنوان عاملی است که در وقوع و میزان بالای آسیب های اجتماعی مؤثر می باشد.

مشارکت در توسعه روستایی شامل در گیر شدن مردم در فرایندهای تصمیم گیری، اجرای طرح ها از جمله طرح هادی، تسهیم آنها در فواید طرح های توسعه و درگیر شدن شان در تلاش های ارزشیابی این طرح ها می شود. و همچنین از یک فرایند فعال که طی آن گروههای بهره مند یا متقاضی با نیت بهبود بخشیدن به زندگیشان از لحاظ درامد، رشد شخصی، خوداتکایی یا دیگر ارزش های شان، بر جهت و نحوه اجرا پروژه توسعه تأثیر می گذارند. هدف از این پژوهش بررسی نگرش مشارکتی روستاییان در اجرایی شدن طرحهای هادی روستایی در دهستان کرخه می باشد. این پژوهش، بر مبنای هدف از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی است.که برای گردآوری اطلاعات در این مطالعه تلفیقی از روش های اسنادی و میدانی کمک گرفته شده و بر اساس آن با توجه به حجم جامعه آماری(887خانوار)، حجم نمونه ی خانوارهای مورد پرسشگری بر پایه ی فرمول کوکران برابر 268 خانوار بوده است. نتایج بدست آمده از پژوهش بیانگر آن است که بعضی شاخص های مشارکت از جمله فردگرایی(47/3)، مسئولیت پذیری(14/4)، آینده نگری(36/3) و قانون گرایی(32/3)، بالاترین سطح معناداری را به خود اختصاص دادند و همچنین در فرایند اجرای طرح هادی میانگین مربوط به متغیر مسکن روستایی (06/4) بهترین عملکرد را نسبت به متغیر های دیگر از دید جامعه نمونه داشته است.

رویکرد نوین توسعه پایدار توجه به انسان است و دستیابی به این مهم نگاه جدی تر به مقوله توسعه انسانی و آموزشی را می طلبد. پژوهش پیش رو تلاش دارد با بررسی توسعه آموزشی به عنوان موتور محرکه ی توسعه مناطق به شناخت میزان برخورداری و سطح بندی سکونتگاه ها از منظر آموزشی دست یابد . هدف پژوهش پیش رو، اولویت بندی و تعیین میزان نابرابری آموزشی بین شهرستانهای استان ایلام با مقایسه دو مدل تاپسیس و ویکور و ادغام نتایج با تکنیک های ادغام (روش میانگین رتبه، بردا و کپ لند) است . رویکرد پژوهش تحلیلی - توصیفی است و از نرم افزارهای spps, Excel و 17 شاخص آموزشی استفاده شده است . یافته های پژوهش: نتایج تکنیک ادغام به نتایج مدل ویکور نزدیک تر است که بیانگر ویژگی حل سازشی مدل ویکور و برتری نسبی مدل ویکور به مدل تاپسیس است . یافته های دیگر پژوهش بیانگر عدم تعادل توسعه آموزشی در سطح شهرستانهای استان ایلام است: شهرهای مهران،آبدانان و ایلام در چرخه توزیع امکانات آموزشی در موقعیت نسبتا محروم از توسعه آموزشی قرار دارند .درشهر ایلام به عنوان مرکز استان به علت مهاجرتهای بی رویه، و در یک فرآیند طولانی مدت، امکانات آموزشی به نسبت جمعیت تقلیل یافته و ساکنین شهر از سطح توسعه آموزشی در خور محروم مانده اند.

از ساده ترین روشهای رتبه بندی و مدل های اقتصادی-اجتماعی در برنامه ریزی ناحیه ای مدل اسکالوگرام است، که مشخص می کند کدام سکونت گاه در وضعیت بهتری قراردارند.از این رو در این پژوهش با هدف رتبه بندی، مقایسه و سنجش توسعه شهرستان های استان سمنان ابتدا با انتخاب 16شاخص موثر ازبخش های مختلف اقتصادی و اجتماعی و سپس تشکیل ماتریس و در نهایت به تجزیه تحلیل پرداخته شد. ازطرفی از روشهای مناسب و مکمل به منظور رفع اشکال مدل اسکالوگرام،استفاده از ضریب ویژگی(osd) می باشد.امتیاز این روش در این است که اعداد در رابطه با کل اعداد موجود در جدول در نظر گرفته می شوند که در این بررسی مشخص گردید شهرستان های استان سمنان از لحاظ رتبه بندی توزیع خدمات اجتماعی و اقتصادی همگن و متعادل نیستند. به طوری که شهرهای شاهرود و سمنان در مقام مقایسه در جایگاه اول و دوم ،وشهرستانهای گرمسار،دامغان و مهدیشهردر رتبه های بعدی قرار گرفته اند.

امروزه هدف نهایی برنامه ریزی ها بهبود کیفیت زندگی است، لذا مطالعه و سنجش آن اهمیت ویژه ای داشته و جزو ضرورتهای اساسی در فرایند توسعه پایدار روستایی قلمداد می شود. هدف مقاله حاضر سنجش کیفیت زندگی خانوارهای ساکن روستاهای دهستان حرم رود علیا شهرستان ملایر می باشد. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی مبتنی بر تکمیل پرسشنامه بوده و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 285 سرپرست خانوار روستایی از بین 16 روستای دهستان مشخص شد. شاخصهای کیفیت زندگی، در هفت متغیر آموزش، سلامت و امنیت، کیفیت محیط سکونت، زیرساخت روستا، اشتغال و درآمد، گذران اوقات فراغت و کیفیت محیط زیست مورد سنجش قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گیری از نرم افزارspss انجام شد و از میانگین رتبه متغیرها و آزمون های پارامتری t تک نمونه ای و رگرسیون گام به گام استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که از میان این هفت متفیر، دو متغیر آموزش و اشتغال و درآمد میانگین آنها پایین تر از حد متوسط بودند که نشان دهنده وضعیت نامطلوب این دو متغیر می باشد. همچنین مقدار بتای استاندارد نشان داد که زیر ساخت روستا بیشترین تأثیر و کیفیت آموزش کمترین تأثیر را بر کیفیت زندگی خانوارهای روستایی دارد.

یکی از مهمترین معیارها برای سنجش درجه توسعه یافتگی یک کشور، میزان اهمیت و اعتباری است که زنان در آن کشور دارند. اندیشمندان، انسان را محور توسعه می دانند و معتقدند که درجه توسعه یافتگی جوامع بستگی به استفاده بهینه از تمامی توان نیروی انسانی آنها دارد. بهبود اوضاع زندگی آدمیان و تحقق عدالت اجتماعی هم وسیله و هم هدف توسعه همه جانبه است. برای پیشرفت و بالندگی یک جامعه، باید از تمامی ظرفیتها و توانمندیها بهره جست و امکانات بالقوه را به بالفعل تبدیل کرد. توسعه پایدار به معنای تلفیق اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برای حداکثرسازی رفاه انسان فعلی بدون آسیب رساندن به توانایی نسلهای بعدی برای برآوردن نیازهای شان است. شکل گیری و رشد شهرهای ایران به طور کلی متکی به دو عامل رشد ارگانیک و رشد برنامه ریزی شده بوده است. می توان گفت دوعامل موثر در شکل گیری و توسعه شهرها طبیعت و مردها بوده اند. متاسفانه زنان به عنوان نیمی از شهروندان شهرها، نیازهایشان در طراحی شهر دیده نشده است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و نحوه انجام روش توصیفی- تحلیلی است و روش جمع آوری اطلاعات به روش اسنادی (کتابخانه ای) و میدانی و مراجعه به سازمانهای مربوطه می باشد . یافته های پژوهشی نشان می دهند که در سال های اخیر زنان و مردان فضای شهری را به صورتهای متفاوتی تجربه می کنند و زنان بطور یکسان با مردان از فضای شهری بهره مند نمی شوند. اگرچه فضاهای شهری بر اساس قانون به روی همه باز است، یکی از عوامل محرک این اقدام خود زنان به عنوان شهروند می باشد. آنان بهتر از همه بر معضلات حضورشان در محیط های شهری واقف هستند و در صورت مشارکت فعال با برنامه ریزان می توانند محیطی امن برای خود و خانواده شان فراهم آورند. دراین مقاله بر پایه رویکرد CPTED تحت یک پرسشنامه ای از خود زنان در مورد کاهش احساس امنیت در فضاهای شهری (مورد یک محور خیابان و پیاده راه در تهران)تحلیل انجام می شود. یافته ها در زمینه امنیت در فضاهای شهری یاد شده نشان می دهد در کشورهایی که ساختار فرهنگی و مذهبی عمیق تری وجود داشته باشد و طراحی شهرهای انها مرد محور بوده و باعث ایجاد احساس عدم امنیت و بروز زمینه های مشکلات اجتماعی ، فرهنگی و روانی می شود و همه اقشار جامعه را متاثر می کند. بایستی در ارتباط با این رویکرد معارهایی ریزتر و جزیی تری را در ارتباط با زنان و شاخص های طراحی محیط لحاظ کرد.

توسعه شهرهای امروزین در قالب شهرک ها و مجتمع ها صورت می گیرد. ساختار محلّه، هویت محلّه ای در انبوه برجها و بلند مرتبه های مدرن گم شده است. شهروند خود را منفک از محله می داند و محلّات، تهی از هویت و احساس تعلق شده اند. این گسست در کنار پیچیدگی زیاد موضوعات و مسائل بشریت باعث تهی و برهنه شدن معماری شده است. هدف این نوشته طراحی سرای محله کوهسار، با رویکرد رویکرد ارتقا حس تعلق در میان ساکنان محله می باشد. محله کوهسار به علت قرارگیری در بخش شمال و مجاور مناطق گردشگری تهران و فقدان سرای محله برای این منظور انتخاب شده است. در فرآیند انجام پژوهش در گام اول با انجام مطالعات اسنادی، مولفه های اصلی پژوهش استخراج و بر اساس آن پرسش نامه تدوین شد. پرسشنامه میان ساکنین محله توزیع و نتایج آن استخراج شد. نهایتاً مدلی از تحقیق با استفاده از نرم افزار spss و آزمون های T Student و Pearson استخراج شد که بیانگر آن است که میان میزان حس تعلق محله ای و مدت اقامت، علاقه مندی به تنوع عملکردی وعناصر طبیعی رابطه همبستگی برقرار است. با شناخت اهمیت ملاحظات محیطی و نتایج به دست آمده از پژوهش نظری، اسناد معماری و نقشه های لازم ارائه شده است. در این طرح تلاش شده تا فضاهای اصلی و جانبی با الهام از الگوهای کالبدی و هندسی درخور در کلیتی یکپارچه، انگاره ای معمارانه از مفاهیم مورد مطالعه را ارائه دهند.