علوم اجتماعی (علامه طباطبایی)

علوم اجتماعی (علامه طباطبایی)

علوم اجتماعی (علامه طباطبایی) تابستان 1395 شماره 73 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

فهم خانه داری در بستر نقشهای جنسیتی : مطالعه کیفی در شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کیفیت زندگی روش کیفی زنان خانه دار تجربه زیسته

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی مطالعات زنان زن، اجتماع و خانواده زن در خانواده
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی خانواده زنان
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی جنسیت
تعداد بازدید : 854 تعداد دانلود : 178
مقاله حاضر بر اساس پژوهشی کیفی است که در آن تلاش شده، تا با انجام مصاحبه های عمیق کیفی با 26 زن خانه دار 23 تا 58 سال تهرانی، کیفیت زندگی زنان خانه دار بنا به روایت و تجربه زیسته ی آنان مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. نتایج این تحقیق نشان می دهد، چگونه خانه داری در پروسه ها و زمینه های اجتماعی حک شده است و صرفاً با توجه به زمینه های اجتماعی قابل تفسیر است. آنچه در این پژوهش اهمیت می یابد آن است که دریابیم خانه داری چگونه توسط زنان، تعریف، تفسیر و ارزیابی می شود و در این صورت است که امکان صورت بندی نظری و مفهوم سازی میسر می گردد. چنانچه تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق نشان می دهد، میان رضایت از زندگی زناشویی و درک زنان نسبت به ارزیابی مثبت و یا منفی از خانه داری ارتباط وجود دارد و یا زنانی که بیشتر تحت تاثیر ایدئولوژی همسری و مادری قرار دارند، کمتر نسبت به خانه داری انتقاد می کنند. در حالی که زنان مسن تر خانه داری را جنبه ایی از کارهای زنانه در ازدواج می دانند، زنان جوان بر این باورند که کارهای خانه علی رغم ساخت نیافتگی، باید به عنوان کار تعریف شود.
۲.

الگوهای مختلف ارائه پیام های سلامت سنجش نگرش مخاطبان درباره تأثیر الگوهای مختلف ارائه پیام های سلامت تلویزیون ...- هادی خانیکی - حبیب راثی تهرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تغییر رفتار تلویزیون ارتباطات سلامت پیام سلامت الگوهای ارائه پیام

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی ارتباطات گروه های ویژه بررسی مخاطب
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی ارتباطات مطالعات مطبوعاتی‏، رادیویی و تلویزیونی تلویزیون
تعداد بازدید : 699 تعداد دانلود : 828
طراحی پیام های سلامت مقوله ای میان رشته ای است که از حوزه ارتباطات سلامت سرچشمه گرفته است. آنچه در این مقاله بدان پرداخته ایم، سنجش میزان تأثیر الگوهای مختلف ارائه پیام های سلامت بر مخاطبان تلویزیون است. پرسش مهم مقاله این است که چگونه رسانه ای مانند تلویزیون از طریق الگوهای متفاوت ساختاری تولید و پخش پیام ها و اطلاعات سلامت محور، منجر به تغییر رفتار در فرد می شود؟ پیام های سلامت در این پژوهش به پیام هایی اطلاق می شوند که به بحث سلامت فردی و اجتماعی می پردازند. الگوهای ارائه پیام نیز شامل پیام های یک و دوطرفه و همچنین الگوهای سلبی و ایجابی ارائه پیام می شود. برای سنجش تأثیر این دسته از پیام ها بر مخاطبان، نمونه آماری با حجم 600 نفر از میان شهروندان بالای 15 سال تهرانی انتخاب شده است. روش این پژوهش پیمایش است. از مهم ترین یافته های پژوهش این است که برنامه های مستند و گزارش های تصویری، بیشترین نقش را ازنظر میزان جلب توجه مخاطبان کسب کرده اند. همچنین منبعی که بیشترین تأثیر را ازنظر مخاطبان دارد، متخصصان، کارشناسان، صاحب نظران و استادان باتجربه گزارش شده است، که می توان نتیجه گرفت که بهترین الگو برای ارائه پیام های سلامت در تلویزیون، برنامه هایی در قالب مستند و گزارش های تصویری و با حضور، متخصصان، کارشناسان، صاحب نظران و استادان باتجربه است.
۳.

فضاهای فراغتی شهری و زنانگی های جدید- محمد سعید ذکایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: زنانگی های جدید فضاهای فراغتی سیاست جنسیت اجتماعی شدن فضایی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی مطالعات زنان زن، تفریحات و سلامت اوقات فراغت
  2. حوزه‌های تخصصی مطالعات زنان زن، اجتماع و خانواده مشارکت زن در اجتماع
تعداد بازدید : 387 تعداد دانلود : 183
فراغتی شدن و مصرفی شدن فزاینده زندگی در کلان شهرها آثار گسترده ای را بر هویت های جنسیتی وارد می سازد. ترکیبی از شرایط محلی و جهانی در کنار ویژگی های کالبدی شهر، تنوع و سیالیت در الگوهای رفتار جنسیتی را دامن می زنند. مقاله حاضر در سنت مطالعات فرهنگی با مرور تجارب زنان و دختران جوان از مواجهه با میدان های فراغتی عمومی شهری به دنبال نشان دادن آثار متفاوت فضاهای فراغتی و مصرفی بر هویت یابی های زنانه است. نتایج مطالعه نشان می دهد که نمایش های جنسیتی دختران در شهر تغییرپذیر و منطبق با الگویی است که امتداد آن از عاملیت و انتخاب گری بیشتر در مصرف فضا تا انفعال و احتیاط در مواجهه با آن نوسان دارد. تفکیک اجتماعی و تغییرات ساختاری و کالبدی شهر در کنار تغییرات ارزشی و سبک های زندگی جدید، مروج قالب های رفتاری جدید در شهر است که می توان آن ها را زنانگی های رقیق نامید. زنانگی های رقیق که الگویی هم سطح بینانه و چالش گرانه را در مشارکت های فضایی جستجو می کنند، مسیر تحول ارزش های زنانگی در کلان شهر بشمار می آیند و دلالت های مهمی در درک زنان از زیست شهری و حق به شهر دارند.
۴.

رابطه سرمایه ی اجتماعی و امید به آینده در بین دانشجویان دانشگاه یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دانشجویان اعتماد اجتماعی شبکه اجتماعی سرمایه ی اجتماعی امید به آینده

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی مفاهیم علوم اجتماعی (هویت، سرمایه اجتماعی و ...)
تعداد بازدید : 792 تعداد دانلود : 857
امید به آینده بویژه در بین نسل جوان از اهمیت شایانی برخوردار است و سرمایه اجتماعی از جمله متغیرهایی است که نقش مهمی در افزایش امید به آینده دارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه سرمایه اجتماعی و امید به آینده در بین دانشجویان انجام شده است. پژوهش حاضر با روش پیمایشی و به صورت مقطعی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق، کلیه دانشجویان دانشگاه یزد در سال تحصیلی 94-93 بودند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 374 نفر تعیین گردید. نمونه ها با روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده پرسشنامه بود که اعتبار ابزار با روش اعتبار محتوایی محرز گردید و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به دست آمد. داده ها با کمک نرم افزارهای SPSS و Amos مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد بین سن و امید به آینده رابطه ی مثبت و معناداری وجود دارد. بین امید به آینده زنان و مردان تفاوت معنی داری وجود نداشت. همچنین بین امید به آینده بر حسب متغیرهای رشته تحصیلی و مقطع تحصیلی تفاوت معنی داری وجود نداشت ولی بین سرمایه اجتماعی و امید به آینده در دانشجویان رابطه مستقیم و معنی داری وجود داشت. همچنین بین ابعاد سرمایه اجتماعی (اعتماد اجتماعی، هنجارهای اجتماعی و شبکه اجتماعی) و امید به آینده رابطه مثبت و معنی داری وجود داشت.
۵.

بررسی تطبیقی رابطه ی رانتیریسم و الگوی حکمرانی خوب: مطالعه ی شش کشور ایران، کویت، آذربایجان، اندونزی، مالزی و ترکیه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حکمرانی خوب رانت رانتیریسم مطالعه ی تاریخی تطبیقی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی سیاسی و انقلاب و جنگ جامعه شناسی سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی توسعه جامعه شناسی توسعه
تعداد بازدید : 302 تعداد دانلود : 823
حکومت های متکی بر درآمدهایِ رانتی، که قسمت عمده ای از درآمدهایشان نه از محل مالیات ها بلکه از محل فروش منابع طبیعی استخراج شده تأمین می شود، همواره با مشکلاتِ اقتصادی و سیاسیِ فراوانی روبه رو بوده اند. به نحوی که نظریاتِ خاصی برای مطالعه ی اقتصاد سیاسیِ آنها به وجود آمده است. این نظریات که به نظریاتِ رانتیریسم مشهورند بر پیامدها و آثارِ زیانبارِ رانتیریسم تأکید دارند. این اثار و پیامدها به حوزه های مختلفِ اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مربوط اند و از نوساناتِ بازارِ جهانی که اقتصاد ملی رانتیرها را متزلزل می کند تا قدرت یابیِ غیرعادیِ دولت/حکومت را در بر می گیرند و بسیاری از پژوهش ها دریاره ی پیامدهای غیردموکراتیکِ رانتیریسم متفق القول هستند. در این پژوهش ابعادِ رانتیریسم به عنوان نقطه ی مقابلِ ابعادِ حکمرانیِ خوب شناسایی شد و الگوی حکمرانیِ خوب به مثابه بدیلِ دموکراتیکِ رانتیریسم مطرح گشت. سپس نحوه ی حکمرانی در شش کشور که به میزان متفاوتی بر رانت اتکا دارند بررسی شد. این پژوهش با روش تاریخی- تطبیقی و بر اساس داده های بانک جهانی انجام گرفته است. نتایج نشان داد که نظریاتِ رانتیریسم دارایِ محدودیت هایی جدی است، زیرا یک حکومت بیشتررانتیر لزوماً غیردموکراتیک و با حکمرانیِ نامناسب عمل نمی کند؛ و برعکس یک حکومتِ کمتررانتیر، حکمرانیِ مناسب تری ندارد. درنهایت، پیشنهادهایی را برای توسعه ی نظریات رانتیریسم ارائه شده است.
۶.

انواع گرایشات دینی و تمایلات (Trends) اسلامی در اسلام معاصر نقد دو تیپولوژی مطرح شده توسط عبدالله سعید و طارق رمضان در زمینه انواع دینداری های اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گونه شناسی های دینداری دینداری اسلامی عبدالله سعید طارق رمضان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 505 تعداد دانلود : 108
تا کنون نوع شناسی های بسیاری در مورد گرایشات اسلامی صورت گرفته است بخش عمده ای از این نوع شناسی ها مربوط به نویسندگان غربی است که سعی نموده اند اندیشه های اسلامی را به جناح بندی های چپ و راست غربی ربط دهند و لذا موفق به تفکیک درست گرایشات اسلامی از نگرش های غربی نشده اند. آنها از برچسب ها و عناوینی استفاده کرده اند که با نگرش اسلامی بیگانه است. در حالیکه دو نویسندة مسلمان یعنی عبداله سعید و طارق رمضان از شیوه ای متفاوت برای بیان انواع دینداری های اسلامی استفاده نموده و سعی کرده اند تا با اصلاح نواقص نوع شناسی های غربی، تعریف صحیحی از نگرش های اسلامی ارائه دهند. این مقاله ضمن بیان نوع شناسی این دو نویسنده تلاش دارد با مقایسه آن ها و ارائه مثالها ، مصادیق و دلائل لازم، آنها را در معرض نقد قرار دهد. روش این مقاله مقایسه ای تطبیقی است بدین شکل که براساس معیارها و ویژگی های یک نوع شناسی موفق و سودمند، نوع شناسی های عبدالله سعید و طارق رمضان، با آن مقایسه و با تطابق معیارها و ویژگی های نوع شناسی آن ها با معیارها و ویژگی های یک نوع شناسی مطلوب، خطاها و کاستی ها و تعمیم ها و کلی نگری های اشتباه موجود در آن ها نشان داده خواهد شد. عدم تطبیق مصادیق اغلب گونه شناسی ها با واقعیت های موجود در کشور های اسلامی مخاطب را سردرگم می کند و این در حالیست که سعید و رمضان در گونه شناسی خود این جناح بندی ها را رها کرده و یا به طور قابل قبولی از دینداری اسلامی تفکیک کرده آند.
۷.

رفتارها و باورهای ایرانیان: تحلیلی جامعه شناختی از چهار دهه دینداری در جامعه ایران -- احمد غیاثوند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: باورها و رفتارهای دینی تحلیل ثانویه کارکرد دین جامعه ایران سکولار شدن عملکرد دین

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ مطالعات فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین
تعداد بازدید : 999 تعداد دانلود : 280
دین در جامعه ایرانی با توجه به شرایط تاریخی، اجتماعی و سیاسی آن، از جایگاه بالایی برخوردار است. پژوهش در حوزه ارزش ها و رفتار دینی مردم، در جهت درک تحولات و از سویی پیش بینی تغییرات آن، متضمن انجام مطالعات مستمر در طی سال های مختلف می باشد. مطالعه حاضر به روش تحلیل ثانویه انجام پذیرفته و سعی دارد یافته های حاصل از پیمایش های ملی مختلف طی سال های 1353 تا 1390 را مورد تحلیل قرار دهد. بنابراین با عنایت به داده های پژوهش های قبلی موجود، دو بعد رفتار و باور دینی در چهار سطح فردی، جمعی، سیاسی و اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه برای تحلیل رفتار و باور مردم ایران از دو رویکرد سکولار شدن جامعه با تکیه بر نظرات «پیتر برگر» و نیز تعبیر کارکردی و عملکردی دین از نظریه «لوهمان» استفاده شده است. در مجموع یافته های حاصل نشان می دهد که چندان تفاوتی مبنی بر افزایش یا کاهش چشمگیر در رفتارها و احساسات دینی فردی مردم ایران مشاهده نمی گردد. به عبارتی، جامعه دچار نوعی «تثبیت کارکردی» شده و از این حیث افراد جامعه همان قدر مذهبی اند که در گذشته بوده اند. بنابراین تلقی سکولارشدن جامعه، قضاوتی ناصحیح است. البته تفاوت در میزان دینداری جوانان با بزرگسالان و مسن ترها را می توان ناشی از اقتضائات سنی آن ها دانست. در سطح باورها و رفتارهای جمعی، عیلرغم عدم وجود داده هایی مبنی بر مقایسه آن با دهه های گذشته، ولی در مقایسه با آنچه در اوایل انقلاب و دوران بعد از آن ملاحظه می گردد، نوعی «تغییر کارکردی در حوزه رفتارها و باورهای دینی جمعی» را می توان استنباط نمود. در واقع کاهش در رفتارهای دینی جمعی آن هم از نوع رسمی بیشتر بازتاب تغییرات دوران و کارکردهای خاص خود، به ویژه در زمان انقلاب و دوران جنگ است که نوعی نمونه آرمانی «دین دوران» را بر اذهان و آرمان های مذهبی به یاد می آورد. در نهایت مقایسه رفتارها و باورهای دینی سیاسی و اجتماعی نوعی «قطبی شدن عملکرد دین» را در دو حوزه سیاسی و اجتماعی نشان می دهد. به عبارتی نوعی «سیاست زدایی از دین» یا «سیاسی شدن دین» و نیز «اخلاق زدایی دینی» یا «اخلاقی کردن دینی» را شاهدیم. ازاین رو، تعبیر سکولارشدن در این دو حوزه برداشتی دوگانه است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۸۷