علوم سیاسی

علوم سیاسی

علوم سیاسی (باقرالعلوم) سال هجدهم پاییز 1394 شماره 71 (مقاله پژوهشی حوزه)

مقالات

۱.

نظام سیاسی مطلوب و نامطلوب در قرآن بر اساس تفسیر سید ابوالفضل زنجانی(1279 1371ش)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: آگاهی آزادی حقوق بشر قانون گرایی نظام سیاسی مطلوب تفسیر قرآن شوراگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 353 تعداد دانلود : 888
در مقاله حاضر، شاخصه های نظام سیاسی مطلوب و نامطلوب در قرآن کریم با تأکید بر تفسیرهای سید ابوالفضل زنجانی مورد تأمل قرار گرفته است. شوراگرایی، آزادی، آگاهی، عدالت، حفظ حقوق بشر و قانونگرایی از ویژگی های نظام سیاسی مطلوب قرآن است و عدم امکان نقد و انتقاد، ظاهرگرایی، بی مبالاتی در هزینه بیت المال، اطاعت بدون آگاهی، اتهام زدن به مخالفان سیاسی و ایجاد تفرقه در بین مردم از شاخصه های نظام نامطلوب سیاسی محسوب می شود. در این پژوهش از روش تاریخ فکری استفاده شده است. از نظر زنجانی نظام سیاسی مطلوب قرآن با محتوای شورایی، در جامعه امروزی در ساختار نظام سیاسی پارلمانتاریسم قابل تحقق است.
۲.

اطلاق و تقیید حاکمیت سیاسی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: حکومت دولت اطاعت حاکمیت ولایت مطلقه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 761 تعداد دانلود : 913
حاکمیت عنصری اساسی و بی بدیل در مفهوم «دولت-کشور» است و برخی آن را در عرض سرزمین، مردم و حکومت در شکل گیری دولت در مفهوم عام آن شمرده اند و برخی برابر حکومت دیده اند؛ اما نوعا اطلاق حاکمیت را از مهم ترین ویژگی های این مفهوم شمرده اند. با این حال از نگاه منابع اسلامی و به ویژه منابع فقهی و بنابر تعریفی که از این مفهوم به دست داده می شود، باید دید حاکمیت سیاسی آیا امری مطلق و قید ناپذیر است؟ در این مقاله پس از اشاره به مفهوم لغوی و بخشی از تعاریف اصطلاحی «حاکمیت»، به بررسی اطلاق و تقیید حاکمیت از نگاه ادله و شواهدی که مورد توجه بوده یا باید به آن توجه شود پرداخته شده و نشان داده شده که دایره قدرت و اختیار حاکمیت هر اندازه گسترده باشد؛ اما مطلق نیست و در همین راستا نسبت تقیید حاکمیت با نظریه ولایت مطلقه نیز نشان داده شده است.
۳.

بررسی تحلیل های نظری در مطالعات اسلام گرایی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: بررسی انتقادی اسلام گرایی مطالعات اسلام گرایی تحلیل های نظری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 639 تعداد دانلود : 836
مسئله نوشتار حاضر بررسی تحلیلی رویکردهای مختلف در مطالعات اسلام گرایی است. رویکردهای مطالعات اسلام گرایی در دو دسته اصلی قابل طبقه بندی هستند: الف) مطالعات کلاسیک / مدرن؛ ب) مطالعات پسامدرن. مطالعات کلاسیک / مدرن بیشتر از منظرهای اندیشه شناختی، تاریخی و جامعه شناختی این مسئله را بررسی کرده اند؛ در مقابل، مطالعات پسامدرن بر اساس اصل سازنده گرایی اجتماعی، با اصالت دادن به شرایط اجتماعی شکل گیری پدیده ها، اسلام گرایی را عمدتاً محصول شرایط اجتماعی می دانند. در نقد و بررسی این رویکردهای مطالعاتی می توان گفت که غالب رویکردهای مطالعاتی کلاسیک / مدرن، به ویژه مطالعات جامعه شناختی، تحت تأثیر مبانی مدرن قرار دارند و در نتیجه جانبدارانه هستند، هرچند برخی از آنها، به ویژه رویکردهای اندیشه شناختی، قابل قبول اند. رویکردهای پسامدرن نیز به دلیل نسبی گرایی، به لحاظ مبنایی از درک اسلام گرایی و پیام آن باز می مانند.
۴.

نظام انتخاباتی کارآمد مجلس شورای اسلامی در پرتو نظام های انتخاباتی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: انتخابات حقوق انتخاباتی نظام انتخاباتی مجلس کارآمد کرسی نمایندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 512 تعداد دانلود : 451
نظام انتخاباتی شیوه و سازوکاری برای تبدیل آرای مردم به کرسی های نمایندگی است. گزینش نوع نظام انتخاباتی تأثیر بسزایی در تحقق انتخابات واقعی و اصیل، صیانت از حقوق انتخاباتی و تشکیل پارلمان کارآمد دارد. نظام انتخاباتی مجلس زمانی کارآمد خواهد بود که متناسب با ماهیت و ساختار نظام سیاسی کشور، اصول و قواعد انتخابات رقابتی و منصفانه و توزیع عادلانه و منصفانه کرسی های نمایندگی بین رقبا باشد. این مقاله ضمن مطالعه اصول و قواعد حاکم بر گزینش نظام انتخاباتی و تشریح و ارزیابی انواع نظام های انتخاباتی، در پی پاسخ دهی به این پرسش است که با در نظر گرفتن ماهیت نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران کدام نظام انتخاباتی می تواند اصل نمایندگی، مجلس کارآمد، مشارکت حداکثری عموم، حقوق کاندیداها، احزاب و مردم و انتخابات منصفانه و رقابتی را محقق کند. با درک این امر که قانون اساسی بر اصول برابری، آزادی، عدم تبعیض، حق مشارکت سیاسی عام، اصل نمایندگی ملی، استقلال و وحدت تأکید کرده است، این مقاله نظام انتخاباتیِ ترکیبیِ «اکثریتی تناسبی» را به عنوان نظامی مطلوب و کارآمد برای تحقق این ارزش ها و غایات، موجه سازی و پیشنهاد می کند.
۵.

اعتدال گرایی سیاسی در پرتو اندیشه علوی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: حکومت جامعه سیاسی اعتدال امام علی(ع) نظام سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 167 تعداد دانلود : 976
اعتدال یک سلوک سیاسی است که ضمن سنجش ظرفیت نهادهای مدنی، گروه های اجتماعی و گفتمان حاکمیت، تلاش می کند آنها را به هم نزدیک کند تا اداره جامعه با کمترین تنش بین نیروهای سیاسی و اجتماعی میسر شود. این مفهوم یکی از مهم ترین راهبردهای اندیشه سیاسی علوی در حکومت و یک عامل نگه دارنده کنش ها و واکنش های زمامدار از افراط و تفریط است. اعتدال یک کنترل درونی و الهام گرفته از عقل سلیم است که علاوه بر آنکه همه زمامداران و حاکمان باید پای بند به آن باشند، همه افراد جامعه نیز باید در افعال، گفتار و سکنات خود این کنترل را لحاظ کنند تا از مسیر و هدف تعیین شده باز نمانند. نوشتار پیش رو تلاش کرده است با مراجعه به سیره و کلام امیرالمؤمنین(ع) مؤلفه های سیاست اعتدال گرای علوی را در عرصه های مختلف واکاوی و بازشناسی کند.
۶.

بیداری اسلامی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: فرصت ها، تهدیدها و راهبردها(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: سیاست خارجی بازنگری بازدارندگی کشورهای عربی بیداری اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 673 تعداد دانلود : 785
بیداری اسلامی که با انقلاب در کشورهای عربی در سال 2011 وارد مرحله جدیدی شد، پیامدهای گسترده ای را به همراه داشت. امید آن می رفت که با موج فزاینده انقلاب های مردمی، نظمی جدید، منطقه ای و درون زا شکل گیرد؛ اما با ناتمام ماندن انقلاب و انحراف در بیداری اسلامی، وضعیت تضاد، دشمنی و جنگ داخلی در برخی کشورهای منطقه حاکم و سرنوشت ملل منطقه با چالش هایی خطرناک مواجه شد. مطالعه زمینه ها و عوامل مؤثر در این روند، در قالب فرصت ها و تهدیدهای بیداری اسلامی، می تواند گام مهمی در شناخت وضع موجود و ترسیم راهبردهای ممکن در سیاست خارجی ایران برای بهره گیری از فرصت ها و کنترل تهدیدات باشد. در این مقاله تلاش می شود با استفاده از مدل سوات ( SWOT)، فرصت ها و تهدیدهای بیداری اسلامی مطالعه و راهبردهای ممکن ارائه شود. مهم ترین راهبردهای ممکن عبارت اند از: راهبرد پیشگامی یا توسعه، راهبرد بازدارندگی یا تمرکز، راهبرد بازنگری یا تنوع و راهبرد دفاعی یا حفظ بقا.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۰۱