پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت

پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت

پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت سال پنجم پاییز و زمستان 1394 شماره 2 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

نقد تعلیم و تربیت مدرن با بازخوانی اندیشه های تربیتی هنا آرنت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: هنا آرنت تعلیم و تربیت مدرن نقد تربیت مدرنیته

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 617 تعداد دانلود : 548
هدف اصلی این پژوهش، نقد تربیت مدرن در پرتو اندیشه های تربیتی هانا آرنت می باشد. برای دستیابی به این هدف، از روش توصیفی-تحلیلی بهره گرفته شد. به صورتی که نخست، ضمن گذری بر اندیشه هانا آرنت، مفهوم و جایگاه تربیت در اندیشه او بررسی شده، سپس، در پرتو اندیشه های تربیتی ایشان به نقد تربیت مدرن پرداخته شده و در آخر مؤلفه های تربیتی مطلوب آرنت مورد تحلیل و بررسی واقع شده است. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که تعلیم و تربیت دارای جایگاهی مهم و مرتبط با سایر عناصر اندیشه فلسفی آرنت می باشد. علاوه بر این، از منظر هانا آرنت تربیت مدرن با چالش هایی همچون گسست نسلی، تقلیل مفهومی، حذف سندیت، رشد ناقص و سیاست زدگی مواجهه است. در برابر این وضعیت، آرنت گونه ای مطلوب از تعلیم و تربیت را ارائه می کند که دربردارنده مؤلفه هایی نظیر بین الذهانی بودن، اقتدار مداری، معطوف به رشد بودن، داشتن جنبه مراقبتی و غیرسیاسی بودن می باشد
۲.

جایگاه نظارت و راهنمایی تعلیماتی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نظارت و راهنمایی تعلیماتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 184 تعداد دانلود : 680
هدف اصلی این پژوهش بررسی و نقد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش از بعد نظارت و راهنمایی می باشد. برای دست یابی به این هدف از روش پژوهش تحلیل محتوا بهره گرفته شد. برای این منظور با رجوع به ادبیات نظری، مؤلفه های اصلی و زیر مولفه های نظارت و راهنمایی تعلیماتی شناسایی شدند، سپس برمبنای آن متن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مورد تحلیل قرار گرفت. به طورکلی، یافته های حاصل از تحلیل سند حاکی از عدم توجه همه جانبه به تمامی مؤلفه های نظارت و راهنمایی تعلیماتی می باشد. با وجود اشاره مستقیم و غیرمستقیم به برخی از مؤلفه ها مانند هدف، روش، معلم، محتوا، برنامه درسی و مسئولان و ناظران آموزشی در مبانی نظری و گزاره های سند، به نظر می رسد مؤلفه های دیگر نظارت و راهنمایی تعلیماتی مانند فرایند نظارت، ویژگی های لازم ناظران، جو مدرسه و محیط آموزشی، اصول و مبانی نظارت و نقش ها و وظایف ناظران مورد توجه قرار نگرفته است.
۳.

تحلیل تاریخی Currere به معنای گذر زندگی نامه ای در آثار نوفهم گرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: برنامه درسی تحلیل گفتمان گذر زندگینامه ای نوفهم گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 897 تعداد دانلود : 306
هدف اصلی این پژوهش، مطالعه تاریخی معنای Currere در آثار نوفهم گرایی می باشد. برای دستیابی به این هدف از روش پژوهش تحلیل گفتمان بهره گرفته شد. واحد تحلیل گفتمان جمله و سطح تحلیل گفتمان در سطح تفسیر تعیین شد. با توجه به سؤال های پژوهش، داده ها در چهار سطح معانی Currere، روش های Currere، مراحل Currere و بار سیاسی- اجتماعی Currere در آثار نوفهم گرایی طبقه بندی شدند. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که Currere در آثار نوفهم گرایی با معانی مختلفی مانند «گذر شخصی» یا «گذر زندگی نامه ای»، برنامه درسی به عنوان عمل سیاسی، درگیری فرارونده در جهان، شکلی از تجربه زیست شده، تفکر درباره گذشته و نگاه به آینده، الگوی پژوهش برنامه درسی، کارآگاهانه با خود و دیگران، فهم پیچیده یا درک پیچیده درباره راستی آزمایی احتمال ها در برنامه های درسی حول محور جنسیت، فرهنگ، نژاد و قوم، در پرانتز و قلاب گذاشتن تجربه معلم و دانش، نائل آمدن به تجربه خود و دوباره نگریستن به تجربه مدرسه ای به کاررفته است. همچنین، داستان خود، خود پویشی و مطالعه خود ازجمله روش های درک برنامه درسی از دیدگاه نوفهم گرایان تبه شمار می روند. بار سیاسی و اجتماعی Currere در آثار نوفهم گرایی هم به معنای بازسازی فردی و هم بازسازی اجتماعی به کاررفته است.
۴.

بررسی مبانی نظری تربیت اخلاقی در حلقه کندوکاو اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: رشد اخلاقی تفکر خلاقانه تفکر نقادانه حلقه کندوکاو اخلاقی برنامه فلسفه برای کودکان تفکر مراقبتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 586 تعداد دانلود : 780
هدف اصلی این پژوهش، تبیین مبانی نظری تربیت اخلاقی در حلقه کندوکاو اخلاقی می باشد. با این توضیح که حلقه کندوکاو اخلاقی به مثابه رویکرد خاص برنامه فلسفه برای کودکان در حوزه تربیت اخلاقی چگونه ممکن است موجب رشد اخلاقی کودکان و نوجوانان شود. برای دست یابی به این هدف از روش پژوهش تحلیل محتوا و روش تحلیل و استنتاج منطقی بهره گرفته شد. بنابراین، با نظر به مؤلفه های عقلانیت و خودپیروی، تفکر نقادانه و پیامد آن سازگاری منطقی، تفکر خلاقانه و پیامد آن تخیل اخلاقی، تفکر مراقبتی، ملکه شدن فضائل اخلاقی، موقعیت نگری و غور در مفاهیم اخلاقی بررسی شد که نخست، هر یک از این مؤلفه ها در حلقه کندوکاو اخلاقی چه جایگاهی دارند. دوم، این مفاهیم در حلقه کندوکاو اخلاقی چه معنایی می یابند و چه تفاوت هایی میان مفهوم آن ها در این جا و رویکردهای دیگری که بر این مفاهیم تأکید می کنند وجود دارد. سوم، حلقه کندوکاو اخلاقی چگونه می تواند در عین حال موجب رشد و بهبود مهارت های کودکان در همه این مؤلفه ها شود. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که حلقه کندوکاو اخلاقی، رویکردی نوین در تربیت اخلاقی است که قابل فروکاستن به هیچ یک از رویکردهای پیشین نیست و مهم ترین ویژگی آن، جامعیت در پوشش دادن همه مؤلفه های مهم در تربیت اخلاقی است.
۵.

نقد و بررسی رویکرد سواد اخلاقی از منظر عاملیت انسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: اخلاق سواد استدلال عاملیت حساسیت اخلاقی تخیل اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 658 تعداد دانلود : 70
هدف اصلی این پژوهش، بررسی و نقادی مفهومی جدید در عرصه تربیت اخلاقی به نام سواد اخلاقی است. در سالهای اخیر مفهومی با نام «سواد اخلاقی» مطرح شده و متناظر با آن رویکردی در تربیت اخلاقی شکل گرفته که تلاش دارد با تعریف اخلاق در قالب مفهوم سواد، آن را به مدرسه بازگرداند. نوشتار حاضر در نظر دارد تا با تحلیل منطقی و نیز تحلیل زبانی این ترکیب، برخی زوایا، افق ها و چالش های پیش روی آن را نشان دهد. تحلیل منطقی این ترکیب مفهومی نشان می دهد که در این ترکیب، مؤلفه هایی چون صلاحیت، دانش و اکتساب باید هم نشین مؤلفه هایی چون قاعده، ارزش و کنش انسانی باشند. از سوی دیگر، تحلیل زبان فنی-رسمی این حوزه نشان از حضور سه مؤلفه حساسیت اخلاقی، استدلال ورزی اخلاقی و تخیل اخلاقی در مقام مؤلفه های سازنده آن دارد. درنهایت، ارزیابی این دو نوع تحلیل در کنار الزامات عاملیت انسانی، چالش هایی را پیش روی این رویکرد قرار می دهد. این چالش ها عبارت اند از: کاهش گرایی در تفسیر از اخلاق در قالب سواد، تعارض های مفهومی مفاهیم زیرساز سواد اخلاقی، همپوشی مفهومی عناصر زیرساز سواد اخلاقی و تردید در کفایت سواد اخلاقی برای تحقق انسان اخلاقی.
۶.

روش شناسی ابن خلدون: رهیافتی تاریخی- اجتماعی برای مطالعات تطبیقی در حوزه آموزش و پرورش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: روش شناسی ابن خلدون آموزش و پرورش آموزش و پرورش تطبیقی روش تطبیق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 330 تعداد دانلود : 249
هدف اصلی این پژوهش، بررسی روش شناسی ابن خلدون در مطالعه واقعیت های تاریخی و استنتاج دلالت هایی برای آموزش و پرورش تطبیقی می باشد. برای دستیابی به این هدف از روش پژوهش تحلیلی-استنتاجی بهره گرفته شد. ابن خلدون به عنوان یک تاریخ نویس مسلمان توانست با بهره گیری از روش شناسی خاص، روش بدیعی را برای بیان تاریخ ارائه کند تا جایی که برخی او را بنیان گذار «فلسفه تاریخ» دانسته اند. او در کتاب اصلی خودش یعنی «مقدمه»، روش شناسی خود را بیان می کند. روش تطبیقی پایه اساسی کتاب مقدمه است. به طورکلی می توان گفت او با استفاده از جامع نگری و تفکر سیستمی، وقایع و رویدادهای منفک و مستقل را در ارتباط با هم مورد بررسی قرار داده است تا بتواند آنها را در بستر فرهنگی، سیاسی و اجتماعی تفسیر و سرانجام اصولی را استنتاج کند. در آموزش و پرورش تطبیقی، سه روش از کار ابن خلدون شامل روش مشاهده ای، مقایسه ای و تاریخی استخراج و توضیح داده شده است.
۷.

تبیین و مقایسه رویکرد انتزاعی کانت و رویکرد انضمامی علامه جعفری (ره) به تربیت زیبایی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: هنر زیبایی تربیت زیبایی شناختی کانت، علامه جعفری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 278 تعداد دانلود : 166
هدف اصلی این پژوهش، تبیین چیستی زیبایی و متناظر با آن استنتاج دلالت هایی در باب تربیت زیبایی شناختی از منظر کانت و علامه جعفری (ره) هست. برای دستیابی به این هدف از روش تحلیل محتوا و روش تحلیل و استنتاج منطقی بهره گرفته شد. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که کانت با تعریف زیبایی به عنوان «رضایت همگانی، ضروری و فارغ از مفهوم، علاقه و غایت» از طرفداران نظریه ذهنیت گرایی، و علامه جعفری (ره) با تعریف زیبایی به منزله «نمود نگارین و شفاف کشیده شده بر روی کمال که وابسته به دو قطب درون ذات (ذهن) و برون ذات (عین) است.» در شمار طرفداران نظریه رابطه ای محسوب می شوند. بر اساس تلقی کانت از امر زیبا، تربیت زیبایی شناختی از نوع سکولار مترصد پرورش نگرش زیبایی شناختی، فاقد کارکرد شناختی و معطوف به فرم هست. این در حالی است که طبق برداشت علامه جعفری (ره) از زیبایی، تربیت زیبایی شناختی از نوع دینی، مترصد کمال، واجد کارکرد شناختی و معطوف به حیات معقول است. هر یک از رویکردهای تربیت زیبایی شناختی مذکور در معرض نقدهایی واقع شده اند که از آن جمله می توان به مخاطب محوری و اصالت بخشی به ویژگی های فرمی دیدگاه کانت و ماهیت هنجاری، فردی، غیرقابل آموزش و دشواری تحقق دیدگاه جعفری اشاره کرد.
۸.

تأملی در باب شأن الگو در قلمرو طراحی برنامه درسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: برنامه درسی طراحی الگو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 100 تعداد دانلود : 412
هدف اصلی این پژوهش پاسخ به این سؤال است که تا چه حد عنوان ها و ارزش گذاری ارائه شده برای الگوهای برنامه درسی در مقاله «واکاوی الگوی مفهومی در حوزه برنامه درسی: نقدی بر پژوهش های انجام شده با رویکرد طراحی الگو در برنامه درسی»، با ماهیت موضوع های حوزه معرفتی برنامه درسی منطبق می-باشد؟ و آنگاه با توجه به منابع موجود، امکان تعیین ملاکی برای وجه تمایز الگو در حوزه طراحی رشته برنامه درسی، بررسی شد. برای دستیابی به این هدف از روش پژوهش تحلیلی- اسنادی بهره گرفته شد. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که الگوها در حوزه طراحی برنامه درسی، از دو منظر ساختار و موضوع دارای دسته بندی های متفاوتی می باشند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۱