تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی (پیام کتابخانه سابق)

تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی (پیام کتابخانه سابق)

تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی دوره 21 بهار 1394 شماره 80 (مقاله علمی وزارت علوم)

یادداشت ها

۱.

سخن سردبیر: این حوزه برای بقا به تخصص نیاز دارد

مقالات

۱.

مدل دو مرحله ای شکاف- گلچین برای نمایه سازی خودکار متون فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زبان فارسی نمایه سازی خودکار مدل شکاف – گلچین.

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 735 تعداد دانلود : 272
هدف: به علت خاص بودن برخی از مسائل زبانی، لازم است که مدل های بومی نمایه سازی خودکار را با توجه به ویژگی های هر زبان طراحی کرد. این مدل ها باید به گونه ای طراحی شود که جامعیت و مانعیت نمایه سازی مورد توجه باشد. هدف این مقاله معرفی و سنجش توانمندی مدل دو مرحله ای شکاف – گلچین برای نمایه سازی خودکار مقالات فارسی است. ابتدا الگوریتم کار به تفصیل توضیح داده می شود و سپس همخوانی نتایج حاصل از این الگوریتم با کلیدواژه های نویسنده سنجیده خواهد شد. روش: مدل نمایه سازی خودکار فارسی به همراه توضیح مراحل و مسائل مرتبط با آن معرفی خواهد شد. ارزیابی مدل از طریق شاخص دربردارندگی انجام می شود که برای تعیین درصد همخوانی بین نمایه سازان مورد استفاده قرار می گیرد. برای این کار، میزان همخوانی اصطلاحات نمایه ای که از پیاده سازی الگوریتم این مدل حاصل شده اند، با کلیدواژه های نویسندگان مقالات بررسی می گردد. یافته ها: یافته ها نشان داد که در 90 درصد از موارد، اصطلاحی که این مدل در یک مقاله به عنوان پروزن ترین اصطلاح تشخیص داده است، مشابه اولین کلیدواژه نویسنده آن مقاله است. در کل، بین نتایج این مدل و کلیدواژه های نویسندگان 76 درصد همخوانی وجود داشت که در مقایسه با کارهای قبلی، قابل قبول به نظر می رسد. اصالت/ارزش: ارزش اولیه این کار پرداختن به نمایه سازی خودکار با توجه به ویژگی های زبان فارسی است. برای پیاده سازی مدل ارائه شده، فرض بر استفاده از زبان عبارات الگودار است که توسط بسیاری از زبان های برنامه نویسی پشتیبانی می شود و نیاز به نصب و استفاده از جدول های بانک اطلاعاتی را برای پردازش متن کاهش می دهد. همچنین، مشکل تعیین آستانه بالایی اصطلاحات اصلی را حل می کند. علاوه بر آن، با الگوریتمی خاص، حد پایینی را نیز تعیین می کند؛ به گونه ای که دیگر تعداد اصطلاحات گلچین شده به طول متن بستگی ندارد. این امکان، جامعیت و مانعیت نمایه سازی را تضمین می کند.
۲.

تخصیص بهینه فضای کتابخانه به انواع کتاب با استفاده از الگوریتم فاخته(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بهینه سازی الگوریتم های فرا ابتکاری تخصیص فضا فضای کتابخانه الگوریتم فاخته.

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 645 تعداد دانلود : 84
هدف: هدف اصلی این مقاله آن است که مدلی طراحی کند که طی آن، کتاب ها طوری در قفسه های کتابخانه چیده شود که با توجه به شباهت موضوعی کتاب ها و فاصله قفسه ی کتاب ها از هم، حرکت کلیه مراجعان در مجموعه کتابخانه کمینه شود و محدودیت های مربوط به تعداد هر نوع کتاب و حجم قفسه ها لحاظ گردد. روش: مسأله چیدمان کتاب یک موضوع بهینه سازی مکانی با فضای جستجوی وسیع است که به دلیل تنوع بسیار بالای حالات چیدمان امکان حل آن توسط روش های قطعی و ریاضی وجود ندارد. موضوع این تحقیق، حل این مسأله با استفاده از الگوریتم بهینه سازی فاخته است. یافته ها: الگوریتم فاخته برای این مسأله ۳۵۰ بار اجرا شده است. با توجه به صحت و دقت بالای الگوریتم، جواب های قابل قبولی به دست آمده است. نتایج محاسبات نشان می دهد که الگوریتم مناسبی برای مسأله تخصیص بهینه فضای کتابخانه به انواع کتاب است. اصالت/ارزش: مسأله چیدمان کتاب ها در یک کتابخانه موضوعی پیچیده است و تأثیر زیادی در دسترسی و راحتی استفاده از کتاب ها را دارد. ارزش این مقاله در ارائه روشی برای بهینه سازی چیدمان است.
۳.

بکارگیری تلفیق فناوری RFID و موبایل در سیستم کتابخانه های نابینایان(RFMB),مطالعه موردی کتابخانه نابینایان شهر شیراز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تلفن همراه خدمات کتابخانه ای کتابخانه های عمومی فن آوری RFID کتابخانه نابینایان گروه های خاص.

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری موضوعات خاص و کتابخانه ها و کتابداری
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی اطلاعات (به طور عام) فن آوری اطلاعات
  3. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها(به طور عام) انواع کتابخانه ها تخصصی
تعداد بازدید : 886 تعداد دانلود : 330
هدف: این تحقیق برآن است با توجه به روش های موجود، با به کارگیری فن آوری RFID و تلفن همراه، الگویی را برای مرتفع نمودن یکی از مشکلات اساسی نابینایان جهت جست وجوی کتاب بدون نیاز به راهنمایی کتابدار معرفی نماید. همچنین امکان استفاده از این فن آوری در سیستم قفسه باز کتابخانه را مورد بررسی قرار داده و با توجه به الگوی موجود، مدل پیشنهادی برای اجرا و پیاده سازی درکتابخانه های نابینایان (به صورت نمونه در کتابخانه نابینایان شیراز) ارائه می دهد. روش: این تحقیق با رویکرد مدل سازی انجام گرفته و ابزار گردآوری اطلاعات با استفاده از تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری مرتبط، مطالعات کتابخانه ای، بانک های اطلاعاتی داخلی و خارجی و... می باشد که با کمک روش های عملی و شبیه سازی، مدل پیشنهادی ایجاد و مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: در این مدل، سخت افزار قرائتگر پس ارتباط با برچسب های RFID و خواندن شناسه آن، اطلاعات را از طریق کابل USB به تلفن همراه انتقال می دهد. نرم افزار رابط به کمک سیستم عامل اطلاعات را دریافت و پس از پردازش و کدگشایی به حافظه جانبی منتقل می کند. در آنجا، این اطلاعات با چکیده ای از مشخصات هر کتاب که به صورت فایل صوتی است و هم شماره با شناسه برچسب RFID می باشد منطبق می شود و سپس، از طریق رابط سیستم عامل، برنامه پلیر را فراخوانی کرده و در نهایت داده مورد نظر از طریق هِدفن برای فرد نابینا پخش می شود. اصالت/ارزش: براساس ماده 9 کنوانسیون بین المللی حمایت از حقوق معلولان و ویرایش 1994 بیانیه یونسکو در مورد کتابخانه های عمومی و معلولان، و با توجه به تحقیقات نگارندگان، الگوی مشابهی در زمینه تلفیق فن آوری RFID و تلفن همراه درکشور وجود ندارد و این مدل پیشنهادی با فن آوری های به کارگرفته شده و هزینه نسبتاً پائین، می تواند کمک شایان توجه ای به قشر نابینا در بر داشته باشد.
۴.

امنیت اطلاعات سامانه های تحت وب نهاد کتابخانه های عمومی کشور(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امنیت اطلاعات استاندارد ISO/IEC 27002 سامانه های تحت وب نهاد کتابخانه های عمومی کشور.

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی شبکه های اطلاعاتی و کامپیوتری
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها(به طور عام) انواع کتابخانه ها عمومی
  3. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی امنیت اطلاعات
تعداد بازدید : 389 تعداد دانلود : 1000
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت امنیت اطلاعات در سامانه های تحت وب نهاد کتابخانه های عمومی کشور انجام شده است. روش: روش پژوهش پیمایشی- تحلیلی و ابزار گردآوری داده ها، سیاهه وارسی است که بر مبنای استاندارد ISO/IEC 27002 تهیه شده و با 11 شاخص و 79 زیرشاخص، امنیت اطلاعات را مورد سنجش قرار می دهد. شاخص های ارزیابی شامل خط مشی امنیت اطلاعات؛ سازماندهی امنیت اطلاعات؛ مدیریت دارایی ها؛ امنیت منابع انسانی؛ امنیت فیزیکی و محیطی؛ مدیریت ارتباطات و عملیات؛ کنترل دسترسی؛ تهیه، توسعه و نگهداری سیستم های اطلاعاتی؛ مدیریت حوادث؛ امنیت اطلاعات؛ مدیریت تداوم کسب وکار؛ و انطباق است. چهار سامانه تحت وب شامل «سامانه شبکه کتابخوانان حرفه ای»، «سامانه طرح کتاب من»، «سامانه پیام مشرق» و «سامانه آماری فرزین» نهاد کتابخانه های عمومی کشور جامعه پژوهش را تشکیل دادند. یافته ها: بر اساس دیدگاه مدیران سامانه ها، از نظر امنیت، دو «سامانه شبکه کتابخوانان حرفه ای» و «سامانه طرح کتاب من» با میانگین 68/. در حد خوب و دو «سامانه پیام مشرق» و «سامانه آماری فرزین» با میانگین های 60/. و 53/. در حد متوسطی قرار دارند. از دیدگاه کارشناسان فن آوری اطلاعات ادارات کل کتابخانه های عمومی کشور، هر چهار سامانه از لحاظ شاخص های امنیت اطلاعات در حد متوسطی قرار دارند و تفاوت معنی داری بین این چهار سامانه وجود ندارد. همچنین دو شاخص «مدیریت تداوم کسب وکار» و «تهیه، توسعه و نگهداری سیستم های اطلاعاتی» قوی ترین نقاط و«خط مشی امنیت اطلاعات» و «سازماندهی امنیت اطلاعات» آسیب پذیرترین نقاط امنیت اطلاعات سامانه های نهاد کتابخانه های عمومی به شمار می روند و تفاوت معنی داری بین 11 شاخص اصلی امنیت اطلاعات در این چهار سامانه وجود دارد. اصالت/ارزش: با عرضه اولین استاندارد مدیریت امنیت اطلاعات، نگرش سیستماتیک به مقوله ایمن سازی فضای تبادل اطلاعات شکل گرفت. این مقاله بر اساس یکی از استانداردهای پذیرفته شده امنیت اطلاعات، سامانه های تحت وب نهاد کتابخانه های عمومی کشور را ارزیابی و نقاط قوت و آسیب پذیر این سامانه ها را مشخص کرده است و پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت امنیت این سامانه ها ارائه داده است
۵.

رابطه فرایندهای مدیریت دانش و حاکمیت فناوری اطلاعات در سازمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدیریت دانش خلق دانش انتقال دانش به کارگیری دانش ذخیره سازی دانش حاکمیت فن آوری اطلاعات چارچوب کوبیت.

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی اطلاعات (به طور عام) فن آوری اطلاعات
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی خدمات اطلاع رسانی مدیریت دانش
تعداد بازدید : 926 تعداد دانلود : 801
هدف: این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر و تأثرات میان حاکمیت فن آوری اطلاعات و فرایند های مدیریت دانش در سازمان انجام شده است. روش: پژوهش از نوع پیمایشی- تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش شامل مدیران و کارکنان شرکت های فعال در حوزه فن آوری اطلاعات ایران است. تعداد 21 سازمان به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب و تعداد 357 نفر از کارکنان و مدیران عالی و میانی به عنوان نمونه آماری پژوهش برگزیده شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه بود و جهت شناسایی شاخص های پژوهش از مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان استفاده شد. در ادامه، حاکمیت فن آوری اطلاعات بر اساس چارچوب کوبیت مورد ارزیابی قرار گرفت. ارتباط بلوغ فرایند های مدیریت دانش یعنی خلق، ذخیره سازی، انتقال و به کارگیری دانش با حاکمیت فن آوری اطلاعات در قالب فرضیه های پژوهش تدوین گردید و با استفاده از آزمون گرانجری و آزمون خود رگرسیون برداری تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: از جمله نتایج این پژوهش می توان به رابطه یک طرفه بین حاکمیت فن آوری اطلاعات با فرایندهای خلق، انتقال، ذخیره سازی و به کارگیری دانش اشاره کرد. بدین مفهوم که با ارتقای حاکمیت فن آوری اطلاعات در یک سازمان می توان به بهبود فرایندهای مدیریت دانش کمک کرد. اصالت/ارزش: تا کنون رابطه بین حاکمیت فن آوری اطلاعات و فرایند های مدیریت دانش در پژوهشی ارزیابی نشده است. نتایج مقاله حاضر جهت استقرار و پیاده سازی و ارزیابی مدیریت دانش در یک سازمان مفید می باشد.
۶.

بررسی شبکه هم تالیفی مجلات علمی پژوهشی فارسی حوزه ی علم اطلاعات و دانش شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نویسندگی هم تألیفی علم اطلاعات و دانش شناسی مجلات پژوهشی فارسی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها مجموعه های کتابخانه ای و منابع کتابخانه ای و اطلاعاتی انواع منابع اطلاعاتی نشریات
تعداد بازدید : 33 تعداد دانلود : 899
هدف: هدف از انجام این پژوهش، ترسیم شبکه هم تألیفی نویسندگان فصلنامه های علمی و پژوهشی (781 مقاله) حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی، شناسایی مهم ترین نویسندگان، و بررسی انسجام شبکه ای است. روش: پژوهش حاضر از نوع علم سنجی است و با رویکرد تحلیل شبکه اجتماعی انجام شده است. در این پژوهش از شاخص های تحلیل شبکه اجتماعی نظیر درجه همکاری، شاخص همکاری، اندازه گره، مرکزیت درجه ای، مرکزیت بینابینی، مرکزیت بردار ویژه، و نظایر آن استفاده شده و به منظور تحلیل داده های گرد آمده، نرم افزار NodXL به کار رفته است. مقالات بررسی شده مربوط به سال 1387 تا تابستان 1392 است. یافته ها: در میان چهار مجله مورد بررسی بالاترین شاخص همکاری به فصلنامه پردازش و مدیریت اطلاعات و بالاترین درجه همکاری نیز به طور مشترک به فصلنامه پردازش و مدیریت اطلاعات و فصلنامه تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی اختصاص دارد. غلامرضا فدائی، محمد حسن زاده، و فریبرز درودی به ترتیب دارای بیشترین تألیفات در این مدت زمانی بوده اند. الگوی هم تألیفی نویسندگان، دو نویسنده بوده است. در مجموع با بررسی چگالی به دست آمده از شبکه و پایین بودن آن می توان گفت که روابط هم تألیفی زیاد و انسجام قابل توجهی بین نویسندگان حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی وجود ندارد. اصالت/ارزش: بیشتر پژوهش هایی که در حوزه علم سنجی و هم تألیفی انجام شده اند، به بررسی مقالات منتشر شده ایرانیان در بانک اطلاعاتی وب آوساینس پرداخته است. بررسی شبکه هم تألیفی نویسندگان حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی می تواند الگوی پیشرفت علمی آینده را ترسیم، و برجسته ترین و کلیدی ترین نویسندگان این حوزه را به منظور انجام پژوهش های مرتبط شناسایی کند.
۷.

بررسی کیفیت وب گاه های استانی نهاد کتابخانه های عمومی ایران با استفاده از ابزار WQET و ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت آنها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کتابخانه های عمومی WQET ابزار سنجش کیفیت وبگاه وبسنجی.

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی شبکه های اطلاعاتی و کامپیوتری
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی شبکه های اطلاعاتی و کامپیوتری وب
  3. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی سایت های کتابداری و اطلاعاتی وب سنجی
  4. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها(به طور عام) انواع کتابخانه ها عمومی
تعداد بازدید : 382 تعداد دانلود : 452
هدف: هدف از این پژوهش بررسی وضعیت کیفی وبگاه های استانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور با استفاده از ابزار WQET و ارائه راهکارهایی برای ارتقای کیفیت وبگاه هاست. روش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی است و به روش پیمایشی- توصیفی انجام پذیرفته است. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش 31 وبگاه متعلق به ادارات کل کتابخانه های عمومی وابسته به نهاد کتابخانه های عمومی است. برای ارزیابی وبگاه ها از یک سیاهه وارسی که بر اساس مدل WQET شکل گرفته، استفاده شده است. روایی سیاهه وارسی استفاده شده در پژوهش حاضر به تأیید صاحب نظران و متخصصان حوزه رسیده است. پایایی آن نیز با آلفای کرونباخ 92 درصد تأیید شده است. داده ها توسط نرم افزار مایکروسافت اکسل 2007 تجزیه و تحلیل شده و یافته ها بر اساس آن شکل گرفته است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که کیفیت وبگاه استان اصفهان (56 درصد) نسبت به سایر استان ها در وضعیت مناسب تری قرار دارد؛ وبگاه استان کردستان (23 درصد) حداقل امتیاز در سنجش کیفیت را به دست آورده است. در مؤلفه های عملکرد، گرافیک، دامنه و ساختار تما می وبگاه ها پایین تر از حد متوسط قرار دارند و در سایر معیارها نیز وبگاه اغلب استان ها از وضعیت نامناسبی برخوردارند. اصالت/ارزش: تا کنون پژوهش مستقل و جامعی که به ارزیابی کیفیت وبگاه های ادارات کل نهاد کتابخانه های عمومی بپردازد، صورت نگرفته است. تعیین وضعیت موجود وبگاه ادارات کل کتابخانه های عمومی منجر به شناسایی نقاط ضعف و قوت آنها شده و می توانند راه گشای حضوری مفیدتر در وب و دنیای مجازی باشد.
۸.

هزینه کرد تحقیق و توسعه و رتبه علمی:آیا کشورهای با هزینه کرد بیشتر در تحقیق و توسعه، در رتبه های علمی بهتری قرار دارند؟(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحقیق و توسعه علم سنجی رتبه علمی شاخص های رتبه بندی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری موضوعات خاص و کتابخانه ها و کتابداری
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی خدمات اطلاع رسانی مدیریت دانش
تعداد بازدید : 547 تعداد دانلود : 405
هدف: هدف این پژوهش، تحلیل پیوندهای میان شاخص های هزینه کرد تحقیق و توسعه و شاخص های رتبه علمی است. روش: پژوهش حاضر با روش علم سنجی انجام شده است و جامعه آماری آن مشتمل بر 37 کشوری است که بر اساس اطلاعات مربوط به دوره 15 ساله 1996 تا 2010 در پایگاه سایمَگو در سه خوشه مورد بررسی قرار گرفته اند. داده های آماری این پژوهش از پایگاه های اطلاعاتی وب آو ساینس، سایمَگو، نظام رتبه بندی کیو اِس، نظام رتبه بندی شانگهای و نظام رتبه بندی تایمز استخراج شده اند. از آزمون های آماری همبستگی پیرسون و اسپیرمن برای تحلیل داده ها استفاده گردید. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که همبستگی مثبتی بین دو دسته شاخص های هزینه کرد تحقیق و توسعه و همچنین تعیین رتبه علمی کشورها وجود دارد. بنابراین، با سرمایه گذاری در بخش اول، می توان امیدوار بود که رتبه علمی کشور افزایش یابد. اصالت/ارزش: در این پژوهش اثر شاخص های هزینه کرد تحقیق و توسعه روی رتبه علمی بررسی شده است و می توان با تکیه بر یافته های این پژوهش، با اطمینان زیادی پس از هزینه کرد در شاخص های تحقیق و توسعه، منتظر افزایش رتبه علمی بود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۸۵