زبان و ادبیات فارسی (دوفصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی خوارزمی)

زبان و ادبیات فارسی (دوفصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی خوارزمی)

زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی) سال بیستم بهار و تابستان 1391 شماره 17 (پیاپی 72) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

ضرورت تصحیح مجدّد اشعار عربی خاقانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تصحیح تصحیف اشعار عربی خاقانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 366 تعداد دانلود : 332
بخشی از دیوان خاقانی شامل اشعار عربی اوست که اغلاط زیادی در آن راه یافته و تاکنون مورد بحث و بررسی قرار نگرفته است. این مقاله با یافتن بخشی از این اغلاط کوشیده است صورت صحیح آن ها را نشان دهد. نگارندگان مقاله این اشتباهات ناشی از تصحیف، تحریف و کتابت نادرست را بررسی کرده و با توجه به اشعار دیگر خاقانی و شاعران عرب، محور عمودی اشعار، سبک شعر خاقانی، آرایه های لفظی، نسخه بدل ها، معنا و... شکل صحیح را پیشنهاد داده اند. این اغلاط به حدی زیاد است که ضرورت دارد اشعار عربی این شاعر بزرگ مجدداً تصحیح شود. به دلیل عظمت و شکوه خاقانی و هنرنمایی ها و قدرت سخنوری وی در هر دو زبان فارسی و عربی لازم است سروده های عربی او عمیق تر و دقیق تر مورد بررسی قرار گیرد.
۲.

عنصر خطاب در غزل سعدی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حضور بلاغت خطاب شعر عاشقانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 339 تعداد دانلود : 877
سعدی استاد مسلم غزل سرایی در ادب فارسی است. دل نشینی و اثرگذاری کلام او نسبت به غزل شاعران دیگر به عوامل فراوان فرهنگی، زبانی، بیانی، تصویری و... وابسته است. هرچند ظرایف متعدّدی از اشعار سعدی توسط پژوهشگران و منتقدانی نظیر هانری ماسه، غلامحسین یوسفی، علی دشتی، محمود عبادیان، سعید حمیدیان، تقی پورنامداریان، ضیاء موحد و... کشف و ارائه شده، هنوز جزئیاتی از شگردهای سخن سرایی او به ویژه در غزل باقی مانده که توجه به آن ها در پی بردن به راز شیرینی سخن و انگیزش خارق العادة آن کمک می کند. مقالة حاضر به عنصر «خطاب» به عنوان عامل مؤثری در این خصوص پرداخته است. مهم ترین اثر و نتیجة القای حسّ «حضور» و «خطاب» در شعر برانگیختگی مخاطب است. این مقاله پس از ذکر مقدّماتی دربارة «عنصر خطاب» عوامل مؤثر در تقویت این احساس را در کلام سعدی برشمرده است. در انتها عناصر کلامی «خطاب» در غزل سعدی تحلیل شده است. در این پژوهش از روش اسنادی و تحلیل محتوا بهره برداری شده و در قسمت آخر آمار و داده هایی از میزان بروز و نحوة توزیع آن ها به صورت جداول و نمودارهایی ارائه شده است.
۳.

نقد شالوده شکنانة دو داستان از بیژن نجدی (روز اسب ریزی و شب سهراب کشان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شالوده شکنی نقدادبی داستان معاصر ایران بیژن نجدی ژاک دریدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 873 تعداد دانلود : 40
نجدی، داستان نویس صاحب سبک معاصر، ازجهات بسیار نویسندة قابل تأملی است. در داستان های او به دلیل رویکرد متفاوت به زندگی بشری و عناصر فرهنگ ایرانی نکات قابل بحث بسیاری می توان یافت. این مقاله سعی کرده است از دیدگاه نقد جدید شالوده شکنی به بررسی دو داستان از نجدی بپردازد. این دو داستان عبارت اند از: روز اسب ریزی و شب سهراب کشان. نقد شالوده شکنانه براساس نظریة دریدا شکل گرفت. ابتدا در فلسفه و بعد در نقدادبی به کار رفت. پایة نقد شالوده شکنانه بر یافتن تقابل های دوتایی و بحث برسر آن ها برای یافتن موارد تناقض و درنهایت رد پیش فرض های پذیرفته شده است. نتیجة این جستجوها معمولاً تردید در مبانی فرهنگی و باورهای پذیرفته شده ای است که پیشاپیش بدیهی دانسته می شود. تقابل ها در داستان های نجدی معمولاً برپایة تضاد بین انسان و حیوان؛ انسان و طبیعت؛ و انسان و تمدن است. در داستان روز اسب ریزی تقابل بین انسان/حیوان و آزادی/اسارت در درون مایة اصلی تناقض هایی ایجاد کرده است که از متن استخراج می شود. در داستان شب سهراب کشان تضاد بین دنیای خشن مردسالار و دنیای معصومانة کودکانه (تجربه/ناپختگی یا نقص/کمال) باعث ایجاد تضاد و تناقض می شود و در درون مایة داستان تردید ایجاد می کند.
۴.

ضرورت تصحیح مجدد ترجمة تفسیر طبری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ترجمة تفسیر طبری نسخة ایاصوفیه گونة ماوراءالنهری تصحیح علمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 75 تعداد دانلود : 372
ترجمه ها و ترجمه تفسیرهای کهن قرآن سرمایه های کمترشناخته شده ای از گنج خانة بزرگ زبان فارسی است که مشتمل بر واژگان گوناگونی از حوزه ها و دوره های مختلف این زبان است و می تواند گنجینه ای پرمایه برای توانمند سازی و گسترش زبان فارسی باشد. ترجمة تفسیر طبری یکی از کهن ترین و غنی ترین این ترجمه تفسیر هاست که برمبنای کتاب تفسیر طبری فراهم آمده است و هم از نظر تاریخ زبان فارسی و هم از لحاظ تاریخ متون دینی اهمیتی ویژه دارد. اما چاپی که از تصحیح این کتاب موجود است با توجه به قواعد فنّ تصحیح و شرایط گونه شناسی زبان فارسی اشکالاتی دارد که در این مقاله سعی شده است به مواردی از آن ها اشاره شود و ضرورت تصحیح مجدد این کتاب ارجمند بر اساس نسخه ای دیگر مورد بررسی قرار گیرد.
۶.

میوة ممنوعه در شعر معاصر (بیست شاعر برجسته از نیما به بعد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نماد قرآن تورات شعر معاصر داستان آدم و حوا میوة ممنوعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 126 تعداد دانلود : 694
داستان های قرآن همواره دستمایة شاعران ادب فارسی در خلق مضامین و تصاویر ناب و زیبا بوده است. یکی از این داستان ها قصة آدم و حوا و هبوط آن ها از بهشت به دلیل خوردن میوة ممنوعه است. در شعر گذشتة فارسی این میوه به تبعیت از اکثر تفاسیر اسلامی همواره گندم قلمداد شده است، در حالی که شاعران معاصر گاه به پیروی از روایات اسلامی این میوه را گندم دانسته اند و گاه مطابق با تفاسیر تورات، آن را سیب یا درخت معرفت نیک و بد نامیده اند و گاه نیز تلفیقی از روایات اسلامی و یهودی را به کار برده اند. برخی از شاعران معاصر نیز تفسیری نمادین از این داستان ارائه کرده اند. هدف این پژوهش بررسی کیفیت بازتاب این داستان در شعر معاصر فارسی است. در این مقاله نخست به پیشینة داستان شجرة ممنوعه در قرآن، تورات و تفاسیر آن ها اشاره کرده ایم و سپس به بررسی و تحلیل این موضوع در شعر بیست تن از شاعران برجستة معاصر (از نیما به بعد) و مقایسة آن ها با روایات قرآن و تورات پرداخته ایم. بررسی ها نشان می دهد شاعران سنت گرای معاصر اغلب به روایات اسلامی توجه داشته اند، درحالی که شاعران نوگرا غالباً به روایات تورات اشاره کرده اند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۵۲