جلوه هنر

جلوه هنر

جلوه هنر پاییز و زمستان 1392 شماره 10 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

نقش شکار در دوره عیلام نو (650-1000 ق. م) با نگرشی بر مهرهای استوانه ای و نقوش برجسته هم زمان در بین النهرین (آشور)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بین النهرین عیلام شکار نقش برجسته آشور مهر استوانه ای

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی هنرهای صناعی تزئینی وغیره جهان
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای زیبا هنرهای تجسمی طراحی، نقاشی ایران و اسلام سبک ها
تعداد بازدید : 524 تعداد دانلود : 810
در زمینه نقوش شکار در دوره عیلام نو و نمونه های هم زمانِ بین النهرینیِ آن همواره خلأ پژوهش وجود داشته است؛ به همین دلیل و با توجه به این ضرورت، مدارک و منابع موجود بررسی شد. این تحقیق دوره زمانی 650-1000 ق. م را دربر می گیرد و با نگرشی بر مهرهای استوانه ای و نقوش برجسته هم زمان در این مناطق انجام شده است. با مطالعه 29 مهر استوانه ای و 18 نقش برجسته به وجود اشتراک هایی در صحنه های حیوانات شکارشده، سبک شکار، ابزار شکار و جنس آثار پی می بریم. در این بررسی مشخص شد که در نقوش شکارِ دوره عیلام نو، علاوه بر جنبه معیشتی و مذهبی، جنبه تفنّنی را نیز می توان مشاهده کرد. تا کنون از دوره عیلام نو هیچ نقش برجسته سنگی با موضوع شکار به دست نیامده است. همچنین در هیچ یک از آثار دوره عیلام نو، پادشاه در هیچ یک از نقوش شکار دیده نمی شود. اما بر بسیاری از نقوش برجسته سنگی بین النهرین (650-1000 ق. م) صحنه شکارِ پادشاه به فراوانی مشاهده می شود. در این بررسی، نقوش شکار در دوره عیلام نو و نمونه های هم زمان بین النهرینی مورد مطالعه قرار گرفت. اما هنوز آثار این دو سرزمین به مطالعه و تحقیق بیشتری نیاز دارد.
۲.

فیروزه، نگین مساجد (با نگاهی به مسجدهای گوهرشاد مشهد و کبود تبریز در سده نهم هجری قمری/ پانزدهم میلادی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عرفان در رنگ رنگ فیروزه ای مسجد گوهرشاد مسجد کبود قرن نهم هجری قمری/ پانزدهم میلادی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی هنرهای صناعی تزئینی وغیره ایران و اسلام
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی معماری کاربردی ایران و اسلام
تعداد بازدید : 653 تعداد دانلود : 740
جهان بینی مذهبی و تفکّرات عرفانی ایرانیان که از دیرباز ریشه عمیقی در هنر و فرهنگ آنان داشته، در یکی از مهم ترین ابعاد هنری اسلام، یعنی معماری مسجدها، نمود یافته است. در چنین عرصه ای، هر عاملی که به کار گرفته می شود و هر فنّی که مایه زایش و آفرینش اثر هنری است، از جهان علوی نشان دارد و هر نقش و رنگ در مقام نماد و سمبل، بیانگر چیزی از همان عالم است. رنگ های به کار رفته در مسجدهای ایرانْ جنبه های نمادینی دارند که در به کار گیری آن ها به جز خصلت تزئینی، معنی های دیگری نیز منظور بوده است. علی رغم نگاه عرفانی در منابع متعدد به مفاهیم و ارزش های آرمانی متعالی در معماری مساجد، تا کنون در زمینه شناسایی و علل به کار گیری رنگ فیروزه ای در تزئینات مسجدْ پژوهش جامعی انجام نشده؛ لذا ضروری است با بهره گیری از منابع عرفانی، به سنخیت میان رنگ فیروزه ای و کاربرد آن در برخی از قسمت های مسجد از نگاه انسان اندیشمند و دل آگاه پرداخته شود. در این جستار سعی شده است با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای، مفاهیم نمادین رنگ فیروزه ای در مسجدها، از دیدگاه عرفانی و با رویکردی به مسجدهای گوهرشاد و کبود- که از نخستین مسجدهای برجسته سده نهم هـجری قمری/ پانزدهم میلادی به شمار می ورند- ارائه شود. به کار گیری رنگ فیروزه ای- که برخاسته از عمق اعتقاد و بینش اسلامی ماست- در برخی از اجزای مسجد، از مهم ترین نمادهای عرفانی جهان اسلام تلقی می شود. انگیزه اصلی حرکت در عرفان، رسیدن به حق، تعالی، از طریق شهود قلبی عارف یا هنرمندی است که احوالات درونی ش را از طریق نمادها بیان می کند. همچنین کوشیده ایم به این دو پرسش پاسخ دهیم که علل به کار گیری رنگ فیروزه ای در تزئین مسجدها چیست و بنیان های نظری فرهنگ اسلامی چه تأثیری در استفاده از رنگ فیروزه ای داشته است؟ هدف از انجام پژوهش نیز بررسی مفاهیم نمادین رنگ فیروزه ای در مسجدها و بررسی ارتباط بین رنگ و عرفان است.
۳.

تمبرهای بلوک یادگاری در ایران از ابتدا تا دوره معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران تصویرسازی گرافیک بلوک یادگاری تمبر

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری تاریخ هنر تاریخ هنر ایران
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی هنرهای صناعی تزئینی وغیره ایران و اسلام سفال، کاشی و ...
تعداد بازدید : 209 تعداد دانلود : 268
تمبر به منزله سفیری کوچک، وظیفه انتقال فرهنگ کشورها را به اقصا نقاط جهان به عهده دارد. در همه جای دنیا تمبرهای بسیاری با مقاصد گوناگون چاپ و منتشر می شود. تمبرهای بلوک یادگاری گروهی از تمبرهای پستی هستند که در یک ورق قرار گرفته، از زمان چاپ متصل می باشند. این تمبرها جزء گونه ای ویژه اند که وظیفه یادمان کردن یادبودها را برعهده دارند. از سوی دیگر، انتشار مجدد و رو به گسترش این تمبرها، بخشی از هنر گرافیک و تصویرسازی کشورمان را نشان می دهد. این مقاله ضمن تعریف بلوک یادگاری و تاریخچه و اهمیت انتشار آن در دوران معاصر، بلوک های یادگاری ایران را از ابتدا تا سال 1389، معرفی کرده و به طبقه بندی موضوعی آن ها پرداخته است. همچنین جنبه های تصویری و ویژگی های فنی این دسته از تمبرها بررسی شده، به برخی از اشکالات آن ها اشاره می شود. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی- تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای است.
۴.

چندسویگی معناییِ آتش در معراج نامه تیموری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نور آتش معراج نامه تیموری نظام تصویری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای زیبا هنرهای تجسمی طراحی، نقاشی ایران و اسلام
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری گروه های ویژه بررسی نمادها
تعداد بازدید : 718 تعداد دانلود : 526
معراج نامه تیموری، از نسخه های خطیِ ارزشمند و از منابع تصویریِ مهم برای فهم هنر دینیِ اسلامی است. عقاید، بینش و ایدئولوژیِ پدیدآورندگانِ این اثر به خوبی در آن متجلّی شده است. وفورِ شعله های آتشین در نظام های نشانه ایِ تصویریِ این معراج نامه و اطلاقِ آن ها به چندین مدلولِ متفاوت و حتی گاهی متقابل، نگاره های معراج نامه تیموری را بیش از پیش متمایز کرده است. این مقاله، با تطبیقِ این عناصر درون متنی، به مطالعه مفاهیم مختلف آتش و چگونگی تغییر کارکرد معناییِ آن در این معراج نامه پرداخته است و سعی دارد علاوه بر بررسیِ پیوند میان نار و نور در این نسخه، مراتب مختلف آتش در آن را نیز با بینش اسلامیِ نگارگر تیموری مطابقت دهد. همچنین معانیِ ضمنیِ متفاوتِ آتش در این نسخه خطیِ مصوّر، مسلماً نگارگر تیموری را وادار کرده است فرم و شکل آن را از نظر بصری تغییر بدهد. این پژوهش به مطالعه این مهمْ نیز خواهد پرداخت.
۵.

سبک شناسی نگاره های طوطی نامه با رویکرد نقد سنتی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نگارگری نقد سنتی طوطی نامه راجپوت کاندایانا کاراپنکاشیکا سبک هند و ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 643 تعداد دانلود : 373
در این مقاله ضمن مروری اجمالی بر مؤلفه های نقد سنتی، هفت نگاره یکی از نسخه های کمتر شناخته شده مصور دربار گورکانیان هند با نام طوطی نامه، محفوظ در موزه کلیولند نقد و بررسی می شود. جامعه آماری مورد بررسی از میان هفت نگاره، از نسخه مذکور انتخاب شده است. روش تحقیق، توصیف و تحلیل نگاره ها با رویکرد نقد سنتی است. هدف از این مقاله، شناسایی سبک های به کار گرفته شده در طوطی نامه، در موزه کلیولند و پاسخ به این سؤال است که نگارگری مغولی هند تحت تأثیر چه سبک هایی بوده و چگونه شکل گرفته است؟ فرضیه بیانگر آن است که در آثار مشاهده شده، شکل گیری سبک مغولی از چهار سبک دیگر کاملاً مشهود است. نتیجه حاصل از این تحقیق نشان می دهد، با توجه به وجود تنوع سبکی در هر یک از نگاره ها، به نظر می رسد، پنج سبک اصلی در مصورسازی این کتاب نقش داشته اند. این پنج سبک، حاصل تلفیق سه سبک بومی هند و یک سبک ایرانی بوده اند که در این اثر منجر به انسجام سبکی یک دست با عنوان سبک مغولی هند شده است و نقطه اوج آن را می توان در حمزه نامه دید. درواقع، طوطی نامه کلیولند در کتابخانه سلطنتی گورکانی، بستری تأثیرگذار در شکل گیری و تحول سبک مغولی هند بوده است.
۶.

معرفی و بررسی انواع روش های تهیه نقشه فرش در تبریز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تبریز بافت نقشة فرش رنگ و رنگ آمیزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 537 تعداد دانلود : 894
فرش تبریز بخش اصلی شهرت خود را مدیون طرح و رنگ خویش است. تولیدکنندگان فرش تبریز در پی توجه به سلیقه مصرف کنندگان خارجی همواره گونه های جدیدی از طرح و رنگ را در محصول های خود به نمایش می گذارند. بافت این فرش ها با استفاده از نقشه هایی صورت می گیرد که به شیوه های مختلف برای ارائه به بافندگان آماده می شوند. این شیوه ها در فرش تبریز به دو گروه نقشه های حقیقی و مجازی تقسیم شده است. در این پژوهش با انجام مطالعات میدانی با هدف معرفی هر یک از شیوه های رایج تهیه نقشه فرش در تبریز، به دلایل ظهور این شیوه ها نیز پرداخته است. روش انجام پژوهش از نوع توصیفی - تحلیلی بوده و نتایج آن نشان می دهد که گرایش به نوآوری در بافت و تولید در کنار وجود بافندگان ماهر و خلاق، دستیابی به تنوع حاضر در طرح، رنگ و حتی بافت فرش تبریز را فراهم کرده است. این میزان تنوع در تولید با شیوه های سنتی تهیه نقشه فرش امکانپذیر نبوده است و تولید کنندگان فرش تبریز ناگزیر به استفاده از روش های متنوع هستند.
۷.

بازتاب نگرش ذن و آیین چای در زیبایی شناسی راکو(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ذن هنر ژاپن آیین چای چانایو راکو

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی هنرهای صناعی تزئینی وغیره جهان
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری تاریخ هنر تاریخ هنر جهان هنر شرق آسیا هنر ژاپن
  3. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای زیبا هنرهای تجسمی طراحی، نقاشی جهان سبک ها
تعداد بازدید : 620 تعداد دانلود : 682
بررسی رابطه جلوه های زیبایی شناسی ظروف راکوی ژاپنی با نگرش های مکتب ذن و آیین چای، موضوع اصلی این نوشتار را به خود اختصاص داده است. ذن مکتب رفتار و اندیشه بر پایه سلوک زاهدانه و ادراک ساده ترین کارهای زندگی است و الهام بخش هنرهای گوناگون از جمله آیین چای بوده است. مطالعه این مکتب و آیین چای- که خواستگاه اصلی ظروف راکو به شمار می آید، می تواند رابطه و تأثیر اندیشه های ذن و اصول آیین چای را بر خصوصیات ظروف راکو آشکار کند. این نوشتار با استفاده از روش کتابخانه ای، به بررسی عینیت نگرش های مکتب ذن در مراسم چای، و درک ملموس اندیشه ها و اصول آن ها در رابطه با ویژگی های ظروف راکو می پردازد. استفاده از ارکانی چون وابی و سابی، هماهنگی و آرامش اندیشه هایی است که پشتوانه های اعتقادیِ ظروفِ راکو را دربر می گیرد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۳