مطالعات اسلام و روانشناسی

به منظور بررسی رابطه «هویت دینی»، «نگرش مذهبی» و «سرسختی روان شناختی» با «سلامت روان» معتکفان شهر رشت، تعداد 96 نفر از معتکفان مرد، در مسجد قدس و زن در مسجد امام رضا(ع) در شهر رشت به شیوه تصادفی ساده برای تحقیق انتخاب شدند، معتکفان، پرسشنامه های هویت دینی، نگرش مذهبی، سرسختی روان شناختی و سلامت روانی را به همراه پرسشنامه جمعیت شناختی تکمیل کردند. داده های استخراج شده با آزمون t یک گروهی و دو گروهی، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه به شیوه گام به گام مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که آزمودنی های تحقیق از لحاظ هویت دینی، نگرش مذهبی، سرسختی روان شناختی و سلامت روانی از وضعیتی مناسب تر از جمعیت عادی برخوردارند و در حد مطلوب قرار دارند. بین مؤلفه های هویت دینی، نگرش مذهبی و سرسختی روان شناختی با سلامت روان رابطه معنا دار وجود دارد. از بین متغیرهای تحقیق، متغیر هویت دینی توانسته است سلامت روانی آزمودنی های مورد مطالعه را پیش بینی کند. پژوهش حاضر همگام با تحقیقات زیادی که با محوریت دین انجام گرفته نشان می دهد که معتکفان از لحاظ ویژگی های مورد مطالعه در وضعیت مطلوب هستند؛ بنابراین حمایت و برنامه ریزی بیشتر برای اعتکاف جوانان پیشنهاد می شود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه جهت گیری مذهبی و التزام عملی به اعتقادات اسلامی با سلامت روان دانشجویان انجام شد. طرح تحقیق از نوع کمی و روش همبستگی است. جامعه آماری، دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز وگروه نمونه،340 نفر از دانشجویان بوده که به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب گردیدند. ابزارهای پژوهش؛ «سلامت روانی» (28سوالی)، «التزام عملی به اعتقادات اسلامی» و«جهت گیری مذهبی» بوده است. درابزار «سلامت روانی» هرچه فرد نمره کمتری به دست آوَرد نشان دهنده سلامتی بیشتر اوست. جهت انجام تحلیل های آماری ازروش های همبستگی و رگرسیون گام به گام استفاده شد. نتایج نشان داد که بین «جهت گیری درونی» با «سلامت روان» رابطه منفی و معناداری (44/0- = r و 001/0 = p) وجود دارد. بین «جهت گیری بیرونی اجتماعی» با «سلامت روان» رابطه منفی و معناداری (40/0- = r و 001/0 = p) وجود دارد. بین «جهت گیری بیرونی فردی» با «سلامت روان» رابطه منفی و معناداری (37/0- = r و 001/0 = p) وجود دارد. بین «التزام عملی به اعتقادات اسلامی» با «سلامت روان» رابطه منفی و معناداری (50/0- = r و 001/0 = p) وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که «التزام عملی به اعتقادات اسلامی» و «جهت گیری درونی»، 26/0 از واریانس مشترک سلامت روانی را پیش بینی نموده اند و این تبیین در سطح 001/0 معنادار بوده است.

هدف این پژوهش، بررسی «اثربخشی آموزش شناختی با رویکرد اسلامی» بر «رضایت از زندگی» دانشجویان با دو فرضیة زیر است: «آموزش شناختی با رویکرد اسلامی» بر «رضایت از زندگی» دانشجویان در مرحله «پس آزمون» و «پیگیری» مؤثر می باشد. ابزار پژوهش، «پرسشنامه رضایت از زندگی» دینر و همکاران (1985) بود که توسط بیانی و همکاران(1386) اعتباریابی شده است (آلفای کرونباخ83/0). روش پژوهش، طرح آزمایشی پیش آزمون ‐ پس آزمون ‐ پیگیری، با گروه کنترل است و جامعه آماری آن کلیه دانشجویان مراجعه کننده به مرکز مشاوره دانشگاه اصفهان در سال تحصیلی 89-88 می باشند که30 نفر به صورت تصادفی ساده انتخاب و به صورت تصادفی ساده به دو گروه 15 نفره آزمایش و کنترل، تقسیم شدند. چون در گروه آزمایش 3 نفر ریزش وجود داشت به طور تصادفی 3 نفر هم از گروه کنترل خارج شد. روش «آموزش شناختی با رویکرد اسلامی»، طی 9جلسه 45 دقیقه ای، هر هفته دو جلسه برگزار شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل کوواریانس استفاده شد. در این پژوهش سطح معناداری 05/0 p< در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که «آموزش شناختی با رویکرد اسلامی» باعث افزایش «رضایتمندی از زندگی» در دانشجویان مراجعه کننده به مرکز مشاوره دانشگاه، در مرحله پس آزمون و پیگیری شد.

تحقیق حاضر به منظور شناسایی میزان تاثیر دیانت (دانش، نگرش و رفتار دینی) بر شادی دانش آموزان مدارس دخترانه مقاطع راهنمایی و دبیرستان ناحیه 2 شهر کرمان صورت گرفته است. روش تحقیق، توصیفی از نوع علّی ‐ مقایسه ای و ابزار جمع آوری اطلاعات، «پرسشنامه دانش، نگرش و رفتار دینی» و «پرسشنامه سنجش شادی» آکسفورد بود. با روش نمونه گیری تصادفی تعداد 159 نفر از دانش آموزان دبیرستان و 104 نفر از دانش آموزان راهنمایی جهت پاسخگویی به سؤالات پرسشنامه انتخاب گردیدند و تجزیه و تحلیل داده ها، به وسیله نرم افزار Spss انجام گرفت و نتایج زیر حاصل گردید: 1. «دانش دینی» دانش آموزان پایین، «نگرش دینی» دانش آموزان مثبت و «رفتار دینی» آنها تاحدی مناسب به دست آمد؛ 2. میزان شادی دانش آموزان نسبتاً زیاد است؛ 3. دانش دینی بر شادی دانش آموزان موثر نیست؛ 4. نگرش و رفتار دینی دانش آموزان بر شادی آنها تاثیر دارد؛ 5. «مقطع تحصیلی» بر «دانش دینی»، «معدل» بر «دانش دینی، رفتار دینی و شادی» «پایه تحصیلی و سن» بر «رفتار دینی» تأثیر دارد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه «جهت گیری مذهبی» با «ویژگی های شخصیتی» دانشجویان دختر و پسر دانشگاه محقق اردبیلی می باشد. به این منظور از ابزارهای «مقیاس جهت گیری مذهبی» و «مقیاس شخصیتی NEOPI-R» استفاده شد. روش این پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری در مطالعه حاضر شامل کلیه دانشجویان دختر و پسر دانشگاه محقق اردبیلی است که در سال تحصیلی 89‐88 در این دانشگاه به تحصیل اشتغال داشته اند. حجم نمونه،120 نفر از دانشجویان (60 دختر و 60 پسر) می باشد که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. به منظور تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون، آزمونt ، دو گروه مستقلو تحلیل واریانس استفاده شد. براساس یافته ها معلوم شد جهت گیری مذهبی با متغیرهای شخصیتی رابطه مثبت و معنادار دارد ( 01/0 ≥ P). همچنین بین دانشجویان دختر و پسر از نظر جهت گیری مذهبی و از نظر ویژگی های شخصیتی تفاوت معنادار به دست آمد (05/0 > P).

«ذکر»، به معنی در دل و زبان به یاد خدا بودن است. ذکر توحیدی که موجب آرامش و اطمینان قلب می شود، فرایند روانشناختی مهمی است که تاکنون از دیدگاه روانشناسی مورد بررسی قرار نگرفته است. بنابراین هدف، ساخت و اعتباریابی پرسشنامه گرایش به ذکر بود. پس از ساخت و بررسی اعتبار صوری، پرسشنامه در مورد 47 نفر پسر و 82 نفر دختر از دانشجویان دانشگاه اصفهان اجرا شد. ضریب آلفای کرانباخ، به عنوان ملاک همسانی درونی پرسشنامه، 87/0 به دست آمد. طبق نتایج به دست آمده، از نظر دانشجویان رایج ترین زمان برای ذکر، بعد از نماز و هنگام گرفتاری ها و مشکلات می باشد و رایج ترین مکان، هر مکانی و در درجه دوم مسجد ذکر شده است. رایج ترین ذکرها در دانشجویان، به ترتیب عبارت بودند از: صلوات، تسبیحات حضرت زهرا(س)، اسامی خداوند، آیه های معروف قرآن و سایر ذکرهای رایج. همچنین میزان گرایش به ذکر توحیدی، به طور معناداری در دختران، بیشتر از پسران بود (01/0>P).

فعالیت های عبادی با سلامت و بهزیستی افراد رابطه دارند. دین علاوه بر نگرش، ایمان و محبت، دارای جنبه عملی و عبادی نیز هست و حج عمره یکی از این وجوه عبادی است. جامعه آماری این تحقیق کلیه کاروان­های دانشجویی زیارت حج عمره در تیرماه سال 1383 شهر تهران بوده­اند. نمونه آماری این پژوهش 234 دانشجو بوده­اند که به روش نمونه­گیری خوشه­ای از بین دو کاروان دانشجویی زیارت عمره انتخاب شدند. یکی مربوط به دختران دانشجو با 123 نفر و میانگین سنی 5/21 سال (3 SD=) و دیگری مربوط به پسران دانشجو با 111 نفر و میانگین سنی 5/22 (5 =SD) بوده اند. ابزارهای مورد استفاده در پژوهش، پرسشنامه عمل به باورهای دینی (معبد)، پرسشنامه شادکامی آکسفورد و پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ-28) بوده­اند. نتایج پژوهش نشان می­دهد که شرکت در حج عمره دانشجویی موجب افزایش شادکامی و کاهش اختلال در سلامت روانی، نشانه­های بدنی، اضطراب، اختلال کنش­وری اجتماعی و افسردگی وخیم گردیده ­است.