مطالعات فرهنگ - ارتباطات (نامه پژوهش فرهنگی سابق)

مطالعات فرهنگ - ارتباطات (نامه پژوهش فرهنگی سابق)

مطالعات فرهنگ - ارتباطات (نامه پژوهش فرهنگی سابق) سال نهم بهار 1387 شماره 1

مقالات

۱.

جهانی شدن، فرصت ها و تهدیدهای فراروی ایران اسلامی (با تأکید بر راهبرد فرهنگی)

نویسنده:

کلید واژه ها: اسلام ایران فرهنگ جهانی شدن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی فرهنگی انسان شناسی جهانی شدن
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی ارتباطات مطالعات فضای مجازی، جهانی شدن و تکنولوژی های نوین ارتباطاتی مطالعات جهانی شدن
تعداد بازدید : 696 تعداد دانلود : 990
جهانی شدن مفهومی است که تمایل سیری نا پذیر به گسترش در ابعاد گوناگون دارد و در این راستا ابزارهای متعددی خصوصاً فنّاوری ها را به کار گرفته است. موضوع قابل تأمل اینکه امروزه پدیدة جهانی شدن، همة ما را در همة عالم فراگرفته است. موضوع توسعة سیاسی، اقتصادی، فناورانه و فرهنگی در قرن بیست ویکم، به هیچ گروه، ملت یا دولتی محدود نمی شود، بلکه موضوعی است که همگان به آن مرتبط و از آن متأثرند. چنین تحولی، حوزه و قلمرو فرهنگ کشور ها را نیز تحت تأثیر قرار داده است. فضای فرهنگی، تحت تأثیر جهانی شدن به معنای توسعة فرهنگ جهانی ای که به باز سازی تولیدات جدید در قلمرو های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی انجامیده است، معنای متفاوتی می یابد. شکل و نوع تأثیرپذیری از فرایند جهانی شدن، به موقعیت جهانی کشور ها و غنای فرهنگ دینی و بومی آن کشور ها بستگی دارد. عملکرد کشور هایی که غنای فرهنگی و تاریخ تمدن کهنی دارند و کشورهایی که غنای فرهنگی و تاریخ تمدن کهنی ندارند و یا در فرایند گذر از تحولات تاریخی مسخ یا دستخوش تغییر یا حادثه شده اند، متفاوت است. در این مقاله این حقیقت بررسی می شود که جهانی شدنی که همه را متأثر از خود کرده است، آیا ایران اسلامی را هم در حوزة فرهنگ تحت تأثیر قرار داده است؟ و اساساً مناسب ترین رویکرد و راهبرد در مواجهه با این پدیده برای کشور ما چیست؟ و این رویارویی و مواجهه، چه تهدیدها و یا چه فرصت هایی را فراروی ایران اسلامی قرار می دهد؟
۲.

بدن و دلالت های فرهنگی ـ اجتماعی آن

نویسنده:

کلید واژه ها: مصرف هویت اخلاق جامعه شناسی بدن سازه گرایی اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 851 تعداد دانلود : 420
اگرچه پیکر جسمانی انسان دلالت های فرهنگی ـ اجتماعی متعددی دارد، متقدمان جامعه شناسی به مطالعة آن چندان عنایتی نداشته اند. این نوشتار به منظور برجسته ساختن اهمیت مطالعة جامعه شناسانة بدن تدوین شده است. به این منظور نویسنده کوشیده است در چارچوب روش تحلیل نظری به اهداف زیر نزدیک شود: ـ معرفی جامعه شناسی بدن، ـ بررسی دلایل بی توجهی متقدمان جامعه شناسی به مطالعة بدن، ـ بررسی زمینه های رشد مطالعة جامعه شناسانة بدن در سال های اخیر، ـ بررسی دلالت های فرهنگی ـ اجتماعی بدن. دیدگاه های مطرح شده بر این واقعیت دلالت دارد که الزامات جامعه شناختی بدن به اندازه ای است که نمی توان آن را یک ماهیت صرفاً زیستی و جسمی محسوب کرد. مطالعة جامعه شناسانة بدن، از یک سو بینش ما را به تعامل میان فرد وجامعه قوت می بخشد، و از سوی دیگر با تقویت تعامل میان جامعه شناسی و برخی رشته های علمی دیگر به رشد درونی جامعه شناسی کمک می کند.
۳.

نقش جهانگردی در فرایند همگرایی و توسعه فرهنگی کشورهای اسلامی

نویسنده:

کلید واژه ها: جهانگردی کشورهای اسلامی توسعة فرهنگی همگرایی فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 461 تعداد دانلود : 125
این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی در پی آن است که آثار جهانگردی را در همگرایی و توسعه فرهنگی جوامع اسلامی تبیین کند. در این مقاله، عوامل گوناگون رکود جهانگردی بین کشورهای اسلامی در دو دستة، عوامل درونی و بیرونی بررسی و تحلیل می شود. با توجه به سابقة صنعت جهانگردی به ویژه جهانگردی زیارتی در جهان اسلام، جهانگردی به اشکال گوناگون از جمله تفریحی، تجاری، مذهبی، زیارتی و ورزشی، در فرایند همگرایی فرهنگی کشورهای اسلامی نقش دارد. نتایج این پژوهش، مشخص می کند صنعت گردشگری عاملی مؤثر برای توسعة فرهنگی در سطح محلی، منطقه ای و بین المللی است. با توجه به توسعة فنّاوری در هزارة سوم، با برنامه ریزی و مدیریت صحیح و مناسب برای جهانگردی، می توان به توسعة فرهنگی دست یافت. صنعت جهانگردی در تعاملات علمی، رشد تولیدات اقتصادی ـ اجتماعی، وحدت جوامع اسلامی، تحول و تکامل ارزش ها و آداب وسنن مؤثر است. به منظور تقویت و تحکیم صلح و دوستی و همگرایی فرهنگی کشورهای اسلامی، همکاری دولت ها در ایجاد و توسعة امنیت، توسعة زیرساخت ها، اعطای خدمات مناسب جهانگردی، نهادینه کردن قوانین جهانگردی، اطلاع رسانی و بهره گیری از فنّاوری اطلاعات برای تبلیغات و بازاریابی، آموزش نیروی انسانی و تحقیقات دربارة جهانگردی، از جمله راهکارهای توسعة جهانگردی است که باید عملیاتی و اجرایی شود.
۴.

بررسی مقایسة میزان تدین جوانان و ابعاد آن در سه پایگاه اجتماعی بالا، متوسط و پایین

نویسنده:

کلید واژه ها: جوانان تجربة دینی گرایش دینی پایگاه اجتماعی مناسک دینی تدین طبقة اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 803 تعداد دانلود : 437
در تحقیق حاضر، رابطة همبستگی پایگاه اجتماعی جوانان و تدین آنان بررسی می شود. ازاین رو پس از مروری بر دیدگاه های جامعه شناسان، دیدگاه ها، نتایج تحقیقات و یا فرضیاتی مطرح می شود، که به رابطة بین پایگاه اجتماعی و تدین اشاره دارند. سپس با استفاده از تحلیل عاملی داده ها، به تدین و ابعاد آن پرداخته می شود. گفتنی است که در تجزیه وتحلیل داده ها، به نتایج توصیفی و تبیینی آنها اشاره می شود. در بخش توصیفی داده ها، جوانان، گرایش و آگاهی دینی بالایی داشتند. از این رو، همبستگی پایگاه اجتماعی و تدین آنان مثبت ارزیابی شد. ولی جایگاه دین داری جوانان (مشابه با نتایج محقق دیگری) در بین سه پایگاه اجتماعی نشان می دهد که جوانان با پایگاه اجتماعی پایین و متوسط جامعه از جوانان با پایگاه اجتماعی بالای جامعه تدین قو ی تری دارند. لذا فرضیة وبلن، مبنی بر ضعف تدین طبقة متوسط در مقایسه با دیگر طبقات، بنا به دلایل مطرح شده، در این تحقیق تأیید نمی شود.
۵.

تأثیر نسبی فنّاوری های نوین ارتباطی و اطلاعاتی در توسعة اجتماعی

نویسنده:

کلید واژه ها: اینترنت توسعه توسعة اجتماعی آی.سی.تی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی ارتباطات ارتباطات و فرهنگ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی ارتباطات ارتباطات سیاسی، بین الملل و توسعه ارتباطات و توسعه
تعداد بازدید : 619 تعداد دانلود : 498
در مقالة حاضر تأثیر نسبی فناوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی به طور عام و اینترنت به طور خاص، در توسعة اجتماعی بررسی می شود. برای شناخت تأثیرات اینترنت در توسعه و به ویژه توسعة اجتماعی باید ابتدا شناخت نسبتاً کاملی از اینترنت و قابلیت های آن کسب کرد. در این نوشتار تلاش می شود که تأثیرات اینترنت، در حکم یکی از فناوری های ارتباطی ـ اطلاعاتی مؤثر در توسعة اجتماعی، در شاخص هایی نظیر درآمد و فقر، آموزش و پرورش ، بهداشت و سلامت، و دسترسی به فرصت های برابر بررسی و کنکاش شود.
۶.

دین و تمدن در گذار تاریخ (رویکردی راهبردی و تمدنی به مهدویت)

کلید واژه ها: مهدویت آخرالزمان راهبرد انقلاب اسلامی تاریخ ادی‍ان تاریخ تمدن نشانه های ظهور تاریخ انبیا

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی مهدویت
تعداد بازدید : 808 تعداد دانلود : 171
در جهان معاصر و در پی تجدید حیات اندیشة اسلامی، که یکی از دستاوردهای انقلاب مبارک اسلامی در ایران است، توجه به موضوع مهدویت در حکم عصارة کتاب خداوند و عترت پیامبر اکرم(ص) و قلة بعثت انبیای عظام(س) به طرز چشمگیری رو به افزایش است. این جریان به توجه به نشانه های ظهور در جامعة معاصر دامن زده است. تتبع در آیات و روایات مربوط به نشانه های ظهور و دورة آخرالزمان و تلاش برای استخراج راهبردهای اساسی شیعه در دوران غیبت و نزدیک به ظهور، رویکرد جدیدی را در مطالعات مربوط به مهدویت و آخرالزمان بنیان می نهد که می توان آن را «رویکرد راهبردی به مهدویت» نامید. با بررسی این گونه روایات و نشانه ها می توان شرایط آخرالزمان و دوران ظهور را این چنین تصویر کرد که حوادث در سطحی خرد و به شکل شورشی مقطعی یا انقلابی منطقه ای یا تغییر حکومتی سیاسی به وقوع نمی پیوندد. گسترة این اتفاقات جهانی است و عمق آن نیز به اندازه ای است که در تمام زوایای زندگی بشر نفوذ می کند و این معنا چیزی نیست جز یک زوال و انتقال تمدنی و برپایی یک تمدن جهانی الهی به دنبال آن. این رویکرد را در کنار رویکرد راهبردی می توان «رویکرد تمدنی به مهدویت» نامید. در گسترش این مفهوم و در بررسی متون و ادبیات تاریخ تمدن به این نکته برمی خوریم که هر کدام ایده ای را مفهوم محوری تحلیل تاریخ گرفته و تلاش کرده اند تا تاریخ تمدن های بشری را بر گرد آن تحلیل کنند. در این راستا و با رویکردی مهدوی می توان تلاش کرد تا ایدة «تقابل حق و باطل» در حکم مفهوم محوری، در نگرشی کاملاً متفاوت به تاریخ تمدن توضیح داده شود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۳