پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت

پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت

پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت سال اول پاییز و زمستان 1390 شماره 2 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

مبانی فلسفی و روان شناختی تعلیم و تربیت: بررسی تطبیقی دیدگاه های سهروردی و هوسرل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: علم حضوری پدیدارشناسی روان شناسی اشراقی روان شناسی پدیدارشناسی مبانی تربیتی اشراقی پدیدارشناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 98 تعداد دانلود : 281
اصول و روش هایی که در تعلیم و تربیت مورد استفاده قرار می گیرند، از مبانی مختلفی سرچشمه می گیرند. هدف این مقاله آن است که مبانی فلسفی و روان شناختی تعلیم و تربیت، بر اساس دو دیدگاه مشابه در شرق و غرب مورد بررسی قرار گیرد: فلسفه اشراقی شهاب الدین سهروردی و فلسفه پدیدار شناختی ادموند هوسرل. سوال های پژوهش ناظر به تعیین مبانی فلسفی و روان شناختی تعلیم و تربیت از دیدگاه هر دو فیلسوف و مقایسه آنها از حیث مشابهت و تفاوت هاست. در مبنای فلسفی هوسرل، پدیدارشناسی جایگاه اساسی دارد و در آن دو گام اساسی مطرح است. در مرحله نخست، تاکید بر توصیف تجربه های آدمی و در مرحله دوم، نظر بر کاهش دادن تجربه های زیسته است. در مبنای روان شناختی، به جای درون بینی تاکید بر تأمل است. در مبنای فلسفی و معرفت شناختی سهروردی، علم حضوری جایگاه ویژه دارد. در مبنای روان شناختی، درون بینی از اهمیت به سزایی برخوردار است. در مقایسه سهروردی و هوسرل این نکته قابل توجه است که هر دو فیلسوف به نحو اساسی تحت تأثیر افلاطون قرار دارند و هر دو از عینیت گرایی دور می شوند. در خصوص تفاوت ها باید اشاره کرد که در معرفت شناسی، هوسرل در حیطه علم حصولی و سهروردی در عرصه علم حضوری سخن می گوید. در مبنای روان شناختی، هوسرل بر تأمل و سهروردی بر درون بینی تاکید می ورزند. چنین مبناهایی، تعلیم و تربیت در دیدگاه هر دو فیلسوف را به سوی نوعی شهودگرایی سوق خواهد داد.
۲.

ویگوتسکی و فریره در آموزش مبتنی بر گفت وگو(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فریره دیالکتیک تحول انسان ویگوتسکی آموزش انتقادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 540 تعداد دانلود : 364
هدف اصلی این پژوهش، شناسایی وجوه تشابه میان ویگوتسکی و فریره در آموزش مبتنی بر گفت و گو است. برای این منظور، مبانی نظری، مفاهیم مرتبط و نوع آموزش مورد نظر آنها به شیوه تحلیل تفسیری مورد بررسی قرار گرفت و سپس تفاوت ها و شباهت های آنها به ویژه در الگوهای آموزشی ارائه شده معرفی شد. بازشناسی وجوه زیربنایی و تبیین برخی مفاهیم مرتبط حاکی از آن است که هردو دیدگاه با تأکید بر ماهیت فعال انسان در ساخت واقعیت اجتماعی خود، کنش او را در بستر دیالکتیک اجتماعی بررسی نموده و به تبع آن با برگزیدن روش دیالکتیک در آموزش، مبنای مشترکی را برای کوشش عملی(آموزش) خود در جهت تحول انسان به کار می گیرند. ویگوتسکی این تحول را در فرایندهای درون ذهنی دنبال نموده و با تکیه بر نقش میانجی زبان در بستر تعاملات اجتماعی فرهنگی، گفت و گو را به عنوان بخشی از فرایند درونی سازی کنش اجتماعی در جهت شکل گیری تفکر و تحول شناختی نوع انسان تبیین می نماید و فریره آن را با تکیه برکنش معطوف به آگاهی، در الگویی از آموزش انتقادی مبتنی بر گفت و گو ارائه می کند.
۳.

جزم گرایی و شکاکیت:معضل نظامهای تربیتی - آموزشی در جوامع اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: شکاکیت جزم اندیشی جوامع اسلامی معضلات نظام تربیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 129 تعداد دانلود : 871
یکی از مشکلاتی که امروزه نظام های تربیتی موجود در جوامع اسلامی با آن موجه هستند، جزم گرایی و در نتیجه شکاکیت است. این جزم گرایی و شکاکیت می تواند جزم گرایی یا شکاکیت علمی، دینی و فلسفی را شامل شود. به واسطه این جزم گرایی و شکاکیت، نظام های تربیتی از یک سو به سمت انحصار گرایی در اهداف و برنامه های درسی مورد نظر خود سوق می یابند و از سوی دیگر به انکار و تردید در برنامه های دیگر نظام های تربیتی روی می آورند. در این مقاله، بعد از توصیف و تبیین معنی، مفهوم و نوع شناسی جزم گرایی و شکاکیت، اثرات جزم گرایی و شکاکیت در نظام های تربیتی جوامع اسلامی مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت بعضی شیوه ها و رویکردهای مربوط به حل این معضل پیشنهاد شده است.
۴.

سرمایه فرهنگی و موفقیت تحصیلی: ارزیابی تجربی مدل های نظری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: موفقیت تحصیلی سرمایه فرهنگی مدل بازتولید فرهنگی بوردیو مدل تحرک فرهنگی دیمجیو مدل همگرایی فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 661 تعداد دانلود : 565
در چند دهه گذشته، مفهوم سرمایه فرهنگی در جامعه شناسی آموزش و پرورش منشاء مطالعات علمی فراوانی در سراسر جهان شده است. این مطالعات که عمدتاً براساس دو مدل بازتولید فرهنگی بوردیو و تحرک فرهنگی دیمجیو صورت گرفته است، به نتایج متفاوتی دست یافته اند. این پژوهش با هدف ارزیابی تجربی این مدل ها انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق کلیه دانش آموزان دوره های راهنمایی و متوسطه شهرستان جوین در سال تحصیلی 90-89 بوده است. نمونه نهایی این تحقیق که با روش نمونه گیری طبقه ای نسبی انتخاب شدند، 369 نفر بود. نتایج تحقیق نشانگر آن است که سرمایه فرهنگی خانواده سهم قابل ملاحظه ای در موفقیت تحصیلی فرزندان دارد، ولی یافته های این تحقیق از ادعاهای اساسی این دو مدل یعنی، ارتباط این سرمایه با متغیرهای طبقه ای و اقتصادی حمایت نمی نماید.
۵.

مقایسه اثربخشی آموزش هوش هیجانی و راهبردهای یادگیری در کاهش اضطراب امتحان دانش آموزان(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی روانشناسی روانشناسی مرضی تحولی اختلالات اضطرابی
  2. حوزه‌های تخصصی روانشناسی هوش شیوه های پرورش هوش هیجانی
تعداد بازدید : 27 تعداد دانلود : 565
هدف پژوهش حاضر بررسی و مقایسه تاثیر آموزش هوش هیجانی و آموزش راهبردهای یادگیری بر اضطراب امتحان است. بدین منظور تعداد67 نفر از دانش آموزان پایه سوم راهنمایی شهر مشهد انتخاب شدند و به تصادف در گروههای سه گانه گواه، هوش هیجانی و راهبردهای یادگیری قرار گرفتند. آزمون اضطراب امتحان ابوالقاسمی و همکاران (1375) به عنوان ابزار گردآوری داده ها مورد استفاده قرار گرفت. آزمون یادشده قبل از آموزش، در هر سه گروه اجرا شد. سپس آموزش راهبردهای مطالعه و یادگیری و نیز آموزش مهارتهای هوش هیجانی، در گروههای مربوطه انجام شد. آنگاه آزمون اضطراب امتحان مجدد در سه گروه انجام شد. نتایج تحلیل کواریانس نشان داد که نمرات تبدیل شده سه گروه با هم تفاوت آماری معناداری دارند (F(2/62)=4/39, p
۶.

تبیین رویکردهای غالب روش شناختی پژوهش فلسفه تعلیم و تربیت در ایران و تحلیل روش شناختی رساله های دکتری(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 389 تعداد دانلود : 465
مقاله حاضر با عنوان ""تبیین رویکردهای غالب روش شناختی پژوهش در حوزه ی فلسفه ی تعلیم و تربیت، و نیز تحلیل روش شناختی رساله های دکتری در کشور ایران"" به تبیین رویکردهای غالب(رویکرد استنتاجی و رویکرد تحلیلی)از زوایای: الف) تعریف فلسفه ی تعلیم و تربیت، اهداف و وظایف آن از منظر هر رویکرد، ب) مراحل دستیابی به دانش، ج) ارائه ی شاخص هایی که معرِّف و نمایانگر این رویکردها باشد، و د)چگونگی مراحل مختلف تحقیق با توجه به رویکردهای مربوطه، به لحاظ روش شناختی پرداخته است. پس از بررسی رساله های فلسفة تعلیم و تربیت انجام شده در ایران، طی سال های 85-75، رویکرد تحلیلی و رویکرد استنتاجی به عنوان رویکردهای رایج و غالب روش شناختی پژوهش در این حوزه شناخته شد. بدین سان یک چارچوب نظری حاصل می شود که خود، زمینه ای جهت توصیف و تحلیل روش شناختی رساله های دکتری فلسفه ی تعلیم و تربیت انجام شده در ایران فراهم می نماید. بنابراین وضعیت موجود روش شناختی در حوزه مذکور به ترسیم و نقد کشیده می شود.
۷.

تاملی بر آراء و اندیشه های تربیتی برتراند راسل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شهروندی اصول تعلیم و تربیت مبانی فلسفی برتراند راسل اندیشه های تربیتی تربیت فردی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 940 تعداد دانلود : 163
بررسی آراء و اندیشه های تربیتی فیلسوفان، یکی از زمینه های پژوهشی متداول در حوزه فلسفه تعلیم و تربیت و مقدمه ای برای نقد آنها می باشد. در این مقاله، با روشی توصیفی – تحلیلی به معرفی اندیشه های فلسفی برتراند راسل و بررسی دیدگاه های تربیتی این فیلسوف و ریاضیدان برجسته قرن بیستم پرداخته شده است. بر اساس یافته های پژوهش، راسل توجه به امر تعلیم و تربیت را امری فراتر از تحقق حیات آزاد و خردمندانه می داند. به زعم راسل، عصر حاضر که پراضطراب ترین عصر تاریخ برای بشریت به حساب می آید، بیش از هر زمان دیگری خلأ یک جهان بینی صحیح و ایدئولوژی بخردانه را به انسان مدرن گوشزد می کند. رهایی از چنین تنگنایی تنها از طریق تعلیم و تربیت علمی و نوسازی اجتماع امکان پذیر است. از نظر راسل در بعد فردی، پرورش روح علمی و در بعد اجتماعی، تربیت شهروندان آزاد، هدف های اصلی تعلیم و تربیت را شکل می دهند. راسل با بیان آراء تربیتی خویش به دنبال تحقق آرمان تربیتی شهروندان آزاد جهان است؛ شهروندانی که آزاداندیشی، استقلال فکر، انضباطی درونی، توانایی نگریستن به نفع شخصی از نظرگاه عامه و در یک کلام خردورزی و آزادی از مهم ترین صفت های آنان به شمار می آید. در پایان، به برخی از انتقاد های قابل طرح در نظام تربیتی راسل اشاره می شود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۱