مطالعات میان رشته ای در رسانه و فرهنگ

مطالعات میان رشته ای در رسانه و فرهنگ

مطالعات میان رشته ای در رسانه و فرهنگ سال دوم پاییز و زمستان 1391 شماره 2 (پیاپی 4) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

عوامل مؤثر در عناصر ارتباطی از دیدگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن کریم روش دلفی عنصر فرستنده عنصر پیام عنصر کانال عنصر گیرنده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 383 تعداد دانلود : 219
فهم ابعاد و زوایای پدیده ارتباطات و رسانه، به مثابه یکی از تجلیات دنیای جدید و به روایتی علت موجده تحولات تاریخی و اجتماعی و صورت بندی های فرهنگی، نیازمند مفهوم سازی و نظریه پردازی است. حضور و گستردگی وسایل ارتباط جمعی در سپهر عمومی و انباشت نشانه ها و تصاویر رسانه ای در همه عرصه های زندگی، چون اقتصاد و سیاست و فرهنگ و تولید و توزیع معانی، به رسانه ای شدن فرهنگ، سیاست، و اجتماع منتهی شده است. توجه به این نکته ضروری است که از مهم ترین مشخصه های تعیین کننده موفقیت در ارتباطاتْ شناخت عناصر ارتباطی و عوامل مؤثر بر این عناصر است. در این مقاله، که هدف آن «بررسی عوامل مؤثر بر عناصر ارتباطی از دیدگاه قرآن کریم» است، ابتدا، در چهارچوبی مفهومی و با هدف کسب شناختی نسبتاً مجمل، به معرفی هریک از عناصر خواهیم پرداخت و در ادامه، ضمن احصاء آیات مرتبط با این عناصر، با استفاده از روش «دلفی» عوامل مؤثر منتخب را به مثابه مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر عناصر ارتباطی از نظر قرآن کریم تبیین و درنهایت، الگوی هنجاری ارتباطات از نگاه قرآن کریم را بر این اساس ترسیم می کنیم. نتایج تحقیق، بر اساس الگوی هنجاری ارتباطات قرآن کریم، تأثیرپذیری «عنصر فرستنده» از چهار عامل اصل فطرت، تفاوت پیش زمینه ها، ویژگی های شخصیتی و پایگاه اجتماعی، «عنصر پیام» از عوامل تکرار پیام، تعدد پیام رسان، و قالب های پیام، «عنصر کانال» از عامل ابزارهای انتقال پیام، و «عنصر گیرنده»، علاوه بر چهار مورد تأثیر گذار بر عنصر فرستنده، از چهار عامل ظرفیت درونی، آزادی در انتخاب پیام، تنوع زیستی، و تعدد نیازها را، به منزله مهم ترین عوامل تأثیرگذار، تأیید کرد.
۲.

مروری انتقادی بر مهم ترین نظریه های تکنولوژی رسانه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جبرگرایی ابزارگرایی خودمختاری تکنولوژی ساخت گرایی اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 124 تعداد دانلود : 462
نقد و بررسی نظریه های مرتبط با تکنولوژی های رسانه ای، که در ادبیات فرا ارتباطی حاکم اند، می تواند درک درستی از ماهیت رسانه های مدرن را در اختیار محققان رسانه قرار دهد. از آن جمله رویکرد ابزارگرایی است، که به رغم منسوخ شدن در مطالعات معرفت شناختی رسانه، کماکان در نظریات ارتباطی نمود دارد. جبرگرایی اعم از خودمختاری تکنولوژیک، الزام تکنولوژیک، و تکامل گرایی تکنیکی، و تکنولوژی های رسانه ای را علت تمام تغییرات اجتماعی دانستنْ فقط در حد یک ادعا باقی مانده است؛ هرچند جبرگرایانی نیز وجود دارند که برای تکنولوژی های رسانه ای تا این اندازه اهمیت و تأثیر قائل نیستند و سهمی هم برای فضاهای رسانه ای در نظر می گیرند. ساخت گرایی اجتماعی، به مثابه آخرین نظریه پساجبرگرایی در صدد است که ابهامات و بعضاً گزافه گویی های مطرح شده از جانب هریک از حامیان ابزارگرایی و جبرگرایی طی قرن اخیر را رفع کند، و علاوه بر تصدیق تأثیرپذیری جامعه از تکنولوژی، تکنولوژی های رسانه ای را نیز برآمده از بستری تاریخی ـ اجتماعی بداند. در این مقاله دو پارادایم اصلی حاکم بر مطالعات ارتباطی نقدو بر ساخت گرایی اجتماعی در نقش نظریه جایگزین تأکید می شود.
۳.

بررسی رابطه میان نگرش سیاسی، اعتماد به رسانة ملی، مخاطبان فعال، و گرایش دانشجویان دانشگاه های تهران به شبکه های اجتماعی مجازی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شبکه های اجتماعی رسانه ملی اعتماد فیس بوک روش پیمایش دانشجویان دانشگاه های تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 613 تعداد دانلود : 159
«رسانه های اجتماعی» عنوانی است که چندین سال است به مجموعه سایت ها و ابزارهای ایجاد شده بر پایه رسانه های نوین و در فضای مجازی، از قبیل شبکه های ارتباطی و اینترنت و تلفن همراه، اطلاق می شود. در سال های اخیر شبکه های اجتماعی، نسبت به دیگر رسانه های اجتماعی، رشد چشم گیری داشته و توانسته اند مخاطبان انبوه و ناهمگونی را در سراسر جهان جذب کنند. شواهد در ایران نشان می دهد که، به رغم فیلتر بودن برخی از مهم ترین شبکه های اجتماعی، اقبال کاربران به این شبکه ها به شکلی تصاعدی رو به افزایش است. تمرکز اصلی این پژوهش بر «فیس بوک» به عنوان پرمخاطب ترین شبکه اجتماعی بوده و محقق با هدف تبیین عوامل مؤثر بر گرایش به این شبکه در میان دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر تهران، و ضمن استفاده از روش پیمایش و تدوین پرسش نامه، به بررسی فرضیه های پژوهش پرداخته است. نتایج تحلیل داده ها نشان داد که بین فعال بودن مخاطبان و اعتماد به رسانه های خبری داخلی و گرایش به فیس بوک رابطه وجود دارد. همچنین فرضیه «رابطه میان گرایش سیاسی و گرایش به فیس بوک» در این پژوهش تأیید نشد.
۴.

بررسی عوامل مؤثر در گرایش به ازدواج اینترنتی در بین دانشجویان (با رویکرد آسیب شناسانه به ازدواج اینترنتی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ازدواج اینترنت دانشجو ازدواج اینترنتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 792 تعداد دانلود : 391
در دهة اخیر رشد سریع اینترنت بر بسیاری از جنبه های زندگی بشر از جمله روش های ارتباطی آن ها تأثیر گذاشته است. یکی از مظاهر این تأثیر در گرایش جوانان به ازدواج از طریق اینترنت، در سال های اخیر، مشاهده می شود. در این مقاله علل گرایش به ازدواج اینترنتی در بین دانشجویان بررسی می شود. پژوهش حاضر توصیفی ـ پیمایشی است. جامعة آماری همة دانشجویان دانشگاه اصفهان که در سال تحصیلی 1391 - 1390 در رشته های فنی ـ مهندسی، علوم انسانی، و علوم پایه مشغول به تحصیل بودند، بوده است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 محاسبه شد که به صورت نمونه گیری تصادفی خوشه ای از سه دانشکدة فنی ـ مهندسی، علوم انسانی، و علوم پایه انتخاب شدند. با استفاده از روش پیمایشی و استخراج و تحلیل داده ها این نتیجه حاصل شد که عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی ـ فرهنگی، مذهبی، اقتصادی، و تکنولوژیکی با گرایش به ازدواج اینترنتی در بین دانشجویان مرتبط بوده است که عامل اجتماعی ـ فرهنگی بالاترین و اقتصادی کم ترین علل گرایش به ازدواج های اینترنتی در بین دانشجویان بوده است.
۵.

تلویزیون و فرهنگ همگرایی رسانه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تلویزیون فرهنگ مشارکتی مخاطب رسانه های جدید همگرایی رسانه ای فرهنگ همگرایی دیجیتالی شدن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 65 تعداد دانلود : 455
همگرایی رسانه ای، درهم آمیختن قالب های رسانه ای، و یک پارچه سازی آن ها در قالب های دیجیتال، تحول اصلی صنعت رسانه را به وجود آورده است. این مقاله پس از تعریف همگرایی از نگاه متخصصان رسانه، نظریة «فرهنگ همگرایی» را به عنوان نظریه ای در معرفی چیستی رسانه های جدید معرفی می کند. فرهنگ رسانه های جدید در سه مقولة تحرک، مشارکت، و هویت، مخاطبان را تغییر داده است. در این مطالعه با بررسی انواع فعالیت های جدید مخاطبان تلویزیون در عصر همگرایی، تلویزیون را، در این عصر، تلویزیون مشارکت معرفی می کند و به این سؤال پاسخ می دهد که آیا تلویزیون با این فرهنگ مصرف مخاطبان «رسانة جدید» است؟ در نتیجه بیان می شود که تلویزیون رسانه ای در حال تحول است که قالب های جدید آن را می توان رسانة جدید به حساب آورد. تلویزیون برای ادامة حیات و رشد خود در فضای همگرایی باید بتواند با رسانه های جدید مانند اینترنت و شبکه های اجتماعی به تعامل برخیزد و بدین واسطه کنترل مخاطب بر جریان رسانه ای را افزایش دهد.
۶.

ارتباط میان فرهنگ و فنّاوری اطلاعات و ارتباطات و آسیب های فرهنگی اینترنت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اینترنت فناوری اطلاعات فرهنگ ارزش های دینی فناوری های نوین ارتباطی آسیب های فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 528 تعداد دانلود : 548
فنّاوری اطلاعات توانسته است تمامی شیوه ها و مسیرهای انتقال، مبادله، نمایش، ذخیره سازی، و مدیریت اطلاعات را متحول و دگرگون سازد. امروزه، فنّاوری های نوین ارتباطی چنان سرعت و عمقی به تغییرات اجتماعی داده اند که حتی پابرجاترین عرصه حیات بشری یعنی فرهنگ را نیز درنوردیده و انسان را در میانه یک دگرگونی فرهنگی جدی قرار داده اند؛ چرا که سرعت انتقال جریان فرهنگ، به واسطة ارتباطات نوین، در حال افزایش است. از این رو، ترسیم چنان دورنمایی در حوزه فنّاوری اطلاعات منشأ تحولات مثبت خواهد بود که مبتنی بر جایگاه ها و راهکارهای مطلوب فرهنگی باشد. در این مقاله، ضمن تعریف مفاهیم فرهنگ و فنّاوری اطلاعات و بررسی ویژگی های آن ها، رابطه میان فرهنگ و فنّاوری اطلاعات با تأکید بر فنّاوری های نوین ارتباطی، که مهم ترین آن ها اینترنت است، مورد کنکاش قرار گرفته است. نگارنده در این بررسی دیدگاه های متفاوت درباره تأثیرات و کارکردهای اینترنت را به بحث کشیده و نشان داده است که با وجود همه ظرفیت ها، فرصت ها، و قابلیت های این فنّاوری نوین نباید مسائل و آسیب های به وجود آمده را از نظر دور داشت. در انتها به بررسی تأثیر اینترنت بر تغییر روند سنتی ارزش های دینی پرداخته شده است. در این پژوهش، که با روش توصیف، تبیین، و تحلیل اطلاعات گردآوری شده از منابع کتاب خانه ای تهیه شده است، مشخص می شود که اینترنت ممکن است باعث تضعیف برخی ارزش های دینی شود.
۷.

تجربة جهانی، مدل گذار از نظام انحصاری به نظام متکثر رادیو ـ تلویزیونی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انحصار منافع ملی متکثر نظام رادیو ـ تلویزیونی تجربه جهانی مالکیت رسانه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 548 تعداد دانلود : 435
در دو دهه اخیر، پس از پایان جنگ سرد و ظهور رسانه های نوین، ساختار رسانه ای در اکثر کشورهای جهان تغییرات چشمگیری را، که پیش تر در حوزه مطبوعات تحقق یافته بود، از سر گذراند. در قرن 21، این وضعیت به صورتی فراگیر به حوزه رسانه های دیداری و شنیداری نیز تعمیم یافت و نگاه نوینی به کارکرد و فرایند اثرگذاری رسانه ها پدید آمد. این مقاله، پس از بررسی نظریات گوناگون درباره نظام رسانه ای ، با تمرکز بر رادیو ـ تلویزیون، به مثابه اثرگذارترین رسانه، به بررسی تغییرات ساختار مالکیت رسانه ای در جهان پرداخته است. از این رو با اشاره به دو الگوی رایجِ، «رادیو ـ تلویزیون خدمت عمومی» و «رادیو ـ تلویزیون خصوصی»، به بیان مزایای افزون تر نظام خصوصی، که در اکثر کشورهای جهان جایگزین نظام انحصاری رادیو ـ تلویزیون دولتی گردیده است، نسبت به مدل انحصاری پرداخته ایم. درادامه، با بیان دیدگاه های نهادهای بین المللی، تجربه حدود 20 کشورجهان در گذار از نظام انحصاری رسانه ای به نظام متکثر بررسی و، با تمرکز بر کشورهایی که از نظر فرهنگی، سیاسی، و موقعیت جغرافیایی مشابهت هایی قابل توجه با ایران دارند، به صورتی گذرا چگونگی مواجهه این کشورها با چالش ها و ابهامات تغییر ساختار مطالعه شده است. درنهایت، گذار از هزینه های نظام انحصاری به فرصت های نظام متکثر در قالب مدل بیان شده و نظام متکثر رسانه ای به مثابه کارامد ترین ساختار رسانه ای از نظر تحقق اهداف، از جمله جلب رضایت مخاطب و توجیه پذیری اقتصادی و تأمین منافع ملی و مصالح اجتماعی، معرفی شده است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۵