مطالعات جامعه شناختی شهری

مطالعات جامعه شناختی شهری

مطالعات شهری سال دوم پاییز 1391 شماره 4 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بازاندیشی درباره الگوی مهاجرت روستا- شهری در ایران بر اساس پارادایم پیوند کارگزاری/ ساختار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عادت واره سرمایه میدان خاستگاه مهاجرت روستا- شهری کوچگاه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 777 تعداد دانلود : 96
مهاجرت به خودی خود یک «مسألة اجتماعی» نیست، بلکه رفتاری است که در یک فضای اجتماعی صورت می­گیرد و چنانچه پیامد دردسرآفرین داشته باشد، ناشی از شرایطی است که این عمل اجتماعی در آن فضا شکل و جهت می­گیرد و یا به عبارتی متأثر از ناهماهنگی بین کردار اجتماعی و فضای اجتماعی است. در این پژوهش روند مهاجرت داخلی در ایران طی چند دهة گذشته بررسی و واکاوی می­شود. چارچوب نظری این تحقیق پارادایم پیوند کارگزاری/ ساختار است و با کمک گرفتن از رویکرد بوردیو دربارة رابطة میان ساختار یا میدان و کارگزاری یا عادت­واره، به ارزیابی روند برون- کوچی روستاییان از خاستگاه و زادگاه خودشان و پیامدهای مسأله­دار آن در فضاهای روستایی و شهری پرداخته­ایم. البته در پایان به این نتیجه رسیده­ایم که هرچند رویکرد بوردیو، چارچوب مناسبی برای چنین پژوهشی است ولی برای تکمیل بحث لازم است از دیدگاه های دیگر نیز کمک گرفته شود.
۲.

بررسی میزان آگاهی و نگرش دانشجویان نسبت به حقوق شهروندی در تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحصیلات آگاهی از حقوق شهروندی نگرش نسبت به حقوق شهروندی محل تولد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 80 تعداد دانلود : 464
هدف این تحقیق پاسخ گویی به این سؤال است که دانشجویان تا چه میزان از حقوق شهروندی خود و دیگر اعضای جامعه، آگاهی دارند. هدف دیگر تحقیق بررسی وضع موجود رعایت حقوق شهروندی و بررسی نگرش دانشجویان نسبت به حقوق شهروندی است که در این راستا، شش فرضیه طراحی گردید.چارچوب نظری تحقیق بر مبنای نظریات پتمن، تی. اچ. مارشال، برایان. اِس. ترنر و کارل کوهن استوار است. روش تحقیق پیمایشی و تکنیک جمع­آوری اطلاعات پرسش نامه است. جامعة آماری شامل کلیة دانشجویان مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای دانشکدة فنی و مهندسی و دانشکدة علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران است.یافته های تحقیق نشان داد که متغیرهای مستقل، میزان تحصیلات و رشتة تحصیلی هم بر متغیر وابستة آگاهی از حقوق شهروندی و هم بر متغیر وابستة نگرش نسبت به حقوق شهروندی دانشجویان تأثیر داشته و هرچه میزان تحصیلات بالاتر باشد، آگاهی بیشتر و نگرش به حقوق شهروندی بهتر می­شود. بین متغیر مستقل محل تولد و سکونت و میزان آگاهی دانشجویان از حقوق شهروندی رابطة معناداری وجود دارد یعنی بین کسانی که از ابتدا در تهران متولد شده و زندگی می کنند، با افرادی که در شهرهای کوچک به دنیا آمده و برای ادامة تحصیل به تهران آمده اند در میزان آگاهی از حقوق شهروندی تفاوت وجود دارد.بین متغیرهای مستقل جنسیت و پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی دانشجویان و متغیر وابستة آگاهی از حقوق شهروندی و نیز متغیر وابستة نگرش نسبت به حقوق شهروندی رابطة ضعیفی وجود دارد.
۳.

بررسی ابعاد اجتماعی مسأله کنترل ترافیک شهری (مورد مطالعه: مشهد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رفتار ترافیکی ترافیک،جامعه شناسی ترافیک مسألة ترافیکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 690 تعداد دانلود : 246
مطالعه دربارة چگونگی توزیع فعالیتهای اجتماعی در بستر مکان و زمان برای تحلیل برخوردهای متقابل انسانی و نیز برای درک جنبه­های اساسی زندگی اجتماعی دارای اهمیتی بنیادی است. هرکنش متقابل دارای موقعیت مشخصی است، یعنی درجای خاصی رخ می­دهد ودورة زمانی ویژه­ای دارد. رفتارها وفعالیت­های یک روز را می­توان براساس دو متغیر زمان و مکان دسته­بندی نمود. پراکنش این فعالیتها خود بیانگر تحرک وجابجایی­پذیری انسانها می­باشد. مقالة حاضـر با مد نظـر قرار دادن برداشت­ها و تفسیرهای جامعه­شناختی از مشکل ترافیک می­کوشد ابعاد اجتماعی این مسألة اجتماعی را مورد بازکاوی قرار دهد. دراین راستا ابتدا به جهات و سویه­های اجتماعی مسألة ترافیک توجه شده و پس از آن و از رهگذر یک مطالعة پیمایشی، دیدگاه مردم به مسألة ترافیک در یکی ازکلان­شهرهای ایران یعنی مشهد مورد بررسی قرار گرفته است. حجم نمونه براساس ضریب اطمینان ۹۵% و کران خطای d=./004 و ۶۰۰ نفر در نظر و نمونه گیری به روش تصادفی صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد که افراد مورد مطالعه از مشکلات ترافیکی آگاهند، تبعات گستردة آن را به عنوان یک مسألة عام می­دانند و معتقدند که ترافیک به یک مسألة اجتماعی در شهر تبدیل شده است و از این رو حاضرند برای کاهش این خسارات، هزینه هایی را نیز بپردازند. افراد مورد مطالعه، از میان اجزای سه­گانة انسان، تکنولوژی و طبیعت در مسألة ترافیک، مهمترین مشکل را در بعد انسانی (رفتار رانندگان و عابرین) و اجزای محیط و تکنولوژی را در مراتب بعدی می­دانند.
۴.

رابطه ویژگی های اجتماعی و فردی زنان بر احساس امنیت آنان در اماکن عمومی شهر بندرعباس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اماکن عمومی احساس امنیت زنان اعتماد عام اعتماد نهادینه فضای کالبدی شهر تجربه قربانی شدن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 326 تعداد دانلود : 321
هدف این تحقیق، بررسی تأثیر برخی متغیرهای اجتماعی و فردی زنان بر میزان احساس امنیت آنان در اماکن عمومی شهر بندرعباس است. جامعة آماری پژوهش شامل تمامی زنان شهر بندرعباس که در فاصلة سنی (۱۵-۶۵) قرار دارند می شود. چارچوب نظری پژوهش بر اساس دیدگاه کارکردگرایی است. روش تحقیق از نوع توصیفی ـ پیمایشی و ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه با طیف لیکرت (شاخصهای پنج قسمتی از خیلی کم تا خیلی زیاد) است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، ۳۸۴ نفر به دست آمد. تجزیه و تحلیل داده ها با آزمونهای تحلیل دومتغیره، ضریب همبستگی پیرسون، و تحلیل رگرسیون انجام گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که بین متغیرهای آگاهی از حوادث و جرائم (۴۰/۰=R2). اعتماد نهادینه (۳۳/۰=R2)، نگرش نسبت به عملکرد پلیس (۳۶/۰=R2)، نوع پوشش زنان (۳۸/۰=R2)، و فضای کالبدی شهر (۴۰/۰=R2) با میزان احساس امنیت رابطة معناداری وجود دارد ولی بین اعتماد عام (۲۹/۰=R2) و تجربه قربانی شدن (۴۰/۰=R2) با میزان احساس امنیت رابطة معناداری وجود ندارد. به طور کلی ۴۲ درصد تغییرات میزان احساس امنیت زنان (متغیر وابسته) به وسیلة متغیرهای مستقل تبیین می شود.
۵.

طراحی و ارائه مدل سنجش توسعه فرهنگی شهری بر اساس رویکردهای تفکر هوشمند و ظرفیت سازی فرهنگی (مطالعه موردی شهر اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توسعه توسعه فرهنگی سرمایه فرهنگی حقوق فرهنگی کارآفرینی فرهنگی توسعه فرهنگی شهری مشارکت فرهنگی مسئولیت فرهنگی ظرفیت سازی فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 896 تعداد دانلود : 704
توسعة فرهنگی یکی از ابعاد اصلی فرایند توسعه محسوب می شود به گونه ای که زمینه و بستر مناسب را برای توسعه فراهم می سازد. توسعة فرهنگی هم علت توسعه و هم معلول آن بوده و محوری ترین هدف در توسعة فرهنگی، کمال انسانیت است. امروزه یکی از بحث انگیزترین مباحث بویژه در جوامع در حال توسعه، موضوع فرهنگ و توسعة شهری بوده و در چنین فضایی، توسعه به عنوان فرایندی چند بعدی، تلاش برای بهبود زندگی مادی و معنوی انسانی تلقی شده و فرهنگ به منزلة بنیان زندگی فکری و معرفتی جامعه محسوب می شود. ارتباط متقابل این دو، امکان رشد توانایی های انسان را فراهم می آورد. در این مقاله ضمن تبیین نظریه ها و رویکردهای مختلف توسعة فرهنگی، توسعة فرهنگی شهری به تفصیل بررسی شده و نهایتاً مدل بومی بر اساس آمیختة دو رویکرد تفکر هوشمند و ظرفیت سازی فرهنگی برای توسعة فرهنگی شهری ارائه می گردد.
۶.

تحلیل عوامل مؤثر بر بهسازی شهری (مطالعه موردی منطقه چهارده شهر اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توانمندسازی مشارکت اجتماعی اسکان غیررسمی بهسازی شهری منطقه چهارده شهر اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 72 تعداد دانلود : 380
از میان تحوّلاتی که در دهه های اخیر در ایران روی داده است، شهرنشینی پویشـی برجسته-تر و نمایان تر است. تحوّلات سریع اقتصادی- اجتماعی و به دنبال آن، شهرنشینی سریع، نظام شهری کشور را دچار تغییرات فراوانی کرد و مهاجرتهای بی رویه به سمت شهرها شروع شد که به دنبال این جریانها و ناتوانی شهرهای مقصد در پاسخ به این تقاضاها و نیازهای روزافزون و افزون بر ظرفیت، مهاجران و مساکن ارزان قیمت، بویژه مناطق حاشیه ای شهرها ساکن مناطق دارای زمین شدند و شکلی از ساخت و سازهای غیر اصولی و نامنطبق بر اصول شهرسازی را ایجاد کردند که این روند تا به امروز نیز ادامه یافته است و گونه های متفاوتی از اسکان غیررسمی را ایجاد کرده است؛ مناطقی که از شرایط مناسب برای تأمین رفاه انسانی و حتی در بعضی موارد برآورده نمودن نیازهای اولیة زندگی، برخوردار نیستند. بدین ترتیب باید به دنبال راهکارهایی برای ساماندهی مناطق مذکور بود تا ضمن فراهم نمودن موجبات رفاه ساکنان آنها، گرفتاریهای ناشی از وجود این بافتها برای مادرشهرها کاهش یافته و از گسترش آنها نیز جلوگیری شود. از آنجا که شهر اصفهان نیز به عنوان سومین کلانشهر کشور با مسائل یاد شده روبروست، در این پژوهش به بررسی راهکارهای بهسازی شهری در منطقة چهارده این شهر به عنوان محدوده ای که بخش قابل توجهی از بافتهای فرسوده را در خود جای داده است، پرداخته شده است. در پژوهش حاضر که از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش تحقیق، کتابخانه ای- میدانی (توزیع ۳۵۰ پرسشنامه بر اساس روش کوکران) و توصیفی- تحلیلی است، هدف، بررسی عوامل مؤثر بر وضعیت شهرسازی و یافتن راهکارهایی به منظور بهسازی شهری در منطقة چهارده شهر اصفهان است. اطلاعات جمـع آوری شـده نیـز با استفـاده از نـرم افزارهای Excel و SPSS مورد پردازش، آزمون و تحلیل قرار گرفتند و برای ترسیم نقشه ها نیز از نرم افزار Arc view GIS استفاده شده است. بر اساس نتایج تحقیق، بین وضعیت دسترسی ساکنان به امکانات و خدمات گوناگون و تمایل آنها به انجام اقدامات بهسازی و همچنین میان انجام اقدامات توانمندسازی در منطقه و مشارکت شهروندان در بهسازی شهری، رابطة معناداری وجود دارد؛ بدین نحو که برخوردار نبودن منطقه از امکانات و خدمات گوناگون، زمینه ساز تمایل مردم به انجام اقدامات بهسازی بوده (با ۶۰۱/۰- همبستگی) و سطح پایین انجام اقدامات توانمندسازی در منطقه بر تمایل کم شهروندان به مشارکت در اقدامات بهسازی منطقه مؤثر بوده است (با ۶۹/۰ درصد همبستگی).
۷.

بررسی عوامل اجتماعی رعایت قوانین شهروندی در بین شهروندان اردبیلی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آسیب اجتماعی شهروندی کجروی بی هنجاری قانون پذیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 432 تعداد دانلود : 939
هدف کلی این تحقیق بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با رعایت قوانین شهروندی (قانون پذیری) در بین شهروندان اردبیلی است. در این تحقیق با استفاده از نظریات مرتن، لویتدکه و شوایتزر، ساترلند و کرسی، والتر رکلس و تئوری نیازها به تنظیم فرضیه و پرسشنامه مبادرت گردیده است. روش تحقیق از نوع همبستگی بوده و اطلاعات با یک پرسشنامة ۳۱ سؤالی و به طریق نمونه گیری چند مرحله ای (ابتدا طبقه بندی شده و سپس تصادفی) تکمیل گردیده است. متغیرهای مستقل تحقیق عبارتند از : سن، جنس، تحصیلات، پایگاه اجتماعی افراد، فردگرایی، تأمین نیازهای مادی افراد، نظارت اجتماعی، معاشرت با افراد کج رو (قانون گریز) و تشویق (پاداش). متغیر وابسته، رعایت قوانین شهروندی است که عبارت است از رعایت آگاهانه، داوطلبانه و ارادی افراد از قوانین و مقررات جامعة شهری و عمل به آنها. جامعة آماری تحقیق حاضر، شامل کلیة شهروندان بالای ۱۸سال ساکن در شهر اردبیل و حجم نمونه شامل ۳۸۳ (۱۹۳مرد و۱۹۰زن) نفر می باشد. بر اساس یافته های تحقیق، ۶/۸ درصد افراد مورد مطالعه، نسبت به قوانین شهری، دارای قانون پذیری پایین، ۱/۵۵ درصد دارای میزان قانون پذیری متوسط و ۳۶/۳ درصد دارای قانون پذیری بالا هستند. همچنین طبق یافته های تحقیق از میان متغیرهای فوق الذکر، ارتباط بین رعایت قوانین شهروندی و متغیرهای فردگرایی و نظارت اجتماعی و داشتن ابزار و وسایل اجتماعی برای رسیدن به اهداف فرهنگی و جنس معنادار است. در بقیة فرضیه های تحقیق ارتباط معناداری بین متغیرهای مستقل و وابسته مشاهده نگردید.
۸.

بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت امور شهری تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مشارکت مدیریت شهری شهروندی توسعة شهری مشارکت ذهنی مشارکت رفتاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 469 تعداد دانلود : 617
این مقاله به دنبال پاسخگویی به دو سؤال اساسی است: مشارکت شهروندان در امور شهری چه جایگاهی دارد؟ عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت امور شهری کدامند؟ برای پاسخ به پرسش نخست، مشارکت شهروندی از جنبه ذهنی بررسی شده است. این بخش، تغییر در گرایشها، باورها و وجهه نظرهای مردم را مورد توجه قرار می­دهد و برای پاسخ به پرسش دوم، رفتار مشارکت، در حوزه­های فرهنگی- اجتماعی بررسی شده است. این مطالعه به روش پیمایشی انجام شده است و جمع­آوری اطلاعات در قالب پرسشنامه صورت گرفته است. جامعة آماری شامل ۱۳۳۵ نفر از شهروندان شهر تهران است که به روش نمونه­گیـری تصـادفی انتخاب شده­اند. نتایج نشان داد که مشارکت شهروندان در مدیریت امور شهری باید داوطلبانه و هدفمند صورت گیرد. برنامه­ریزان شهری نخست باید بر مشارکت ذهنی و تغییر در باورها و گرایشهای شهروندان تأکید نمایند. رفتار مشارکتی در برنامه­های شهری نیز باید در دو بخش انجام شود. در مرحلة اول باید شناخت عوامل اثرگذار در مشارکت شهروندی، مورد توجه قرار گیرد و در مرحلة دوم حفظ مشارکت در طرحها و برنامه­هایی است که اجرا شده است. جلب مشارکت زنان، جوانان و بازنشستگان و… و تعیین ساز و کارهای مشارکتی آنان در حوزه­های اجتماعی- فرهنگی می­تواند کارایی و بهره وری مدیریت شهری را افزایش دهد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۷