تاریخ اسلام در آیینه پژوهش

تاریخ اسلام در آیینه پژوهش

تاریخ در آینه پژوهش سال هشتم تابستان 1390 شماره 2 (پیاپی 30) (مقاله پژوهشی حوزه)

مقالات

۱.

فراز و فرود مسیحیت در نگرش حکومت های ایران(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: مسیحیت تبلیغ حکومت های ایرانی و نگرش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 429 تعداد دانلود : 900
مسیحیت به عنوان دینی آسمانی از همان قرون اول، ظهور، در تکاپوی گسترش بود، از این رو، مبلغانی را به اطراف و اکناف جهان میفرستاد تا این دین را تبلیغ و تبشیر کنند. پر واضح است که حضور این مبلغان در سرزمین های بیگانه با واکنش ها و نگرش های متفاوتی همراه بود. در حوزة ایران ، چه پیش و چه پس از اسلام، دولتمردان، مواضع مختلفی در برابر این مسئله، همراه با فراز و فرود اتخاذ داشتند. با وجود این، حضور اقلیت مسیحی در تمام اعصار، مشهود است و میتوان دریافت که پیروان این دین، همیشه و حتی در حادترین شرایط به تبلیغ و ترویج دین خود ملتزم بوده اند. این امر به طور کلی ناشی از سیاست مداراگونه دولتمردان ایران بوده است. علاوه بر این، در یک نگاه تطبیقی میان دوران قبل و بعد از اسلام، مسیحیان ایران آسایش و آزادی عمل و منزلت اجتماعی بیشتری در دوره اسلامی داشتند، چراکه اسلام برای ایشان حقوق و مقررات مشخص و پایداری قرار داده بود.
۲.

واکاوی اوضاع قهستان در قرن های سوم و چهارم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: سامانیان غزنویان طاهریان صفاریان قهستان سیمجوریان گروه های فرهنگی ـ اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 432 تعداد دانلود : 513
قهستان در جغرافیای تاریخی ایران هویتی مشخص در پیوند با خراسان بزرگ دارد. این منطقه طی قرن های سوم و چهارم هجری هم زمان با به قدرت رسیدن حکومت های متقارن، نظیر طاهریان، صفاریان، سامانیان و غزنویان اهمیت فراوانی داشت و بین این حکومت ها یکی پس از دیگری دست به دست میشد. از ویژگیهایی که باعث جذابیت قهستان برای نهضت های ضد خلافت عباسی شده بود، وجود موقعیت های جغرافیایی خاص (بین سیستان و خراسان) و گروه های اجتماعی (عیاران، مطوعه و...) و گروه های مذهبی مختلف (مسلمانان، یهودیان، مسیحیان و...) در این منطقه بود. هدف از این مقاله، بررسی جغرافیای تاریخی قهستان و وضعیت سیاسی - اجتماعی و مذهبی آن، هم زمان با حکومت های متقارن است که با روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای بررسی شده است.
۳.

نگاهی به موضوع سیادت شیخ صفیالدین اردبیلی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: صفویان شیخ صفی الدین امام موسی کاظم(ع) سیادت و شاه اسماعیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 972 تعداد دانلود : 846
موضوع سیادت شیخ صفیالدین اردبیلی، جد اعلای پاشاهان صفوی، در مطالعه و بررسی حکومت صفوی بسیار مهم است. آیا شیخ صفی سید بود و ادعای سیادت فرزندان و فرزندزادگان وی، به ویژه زمانی که اسماعیل یکم حکومت و پادشاهی ایران را به دست گرفت و با دو قدرت اهل تسنن در غرب ایران (امپراتوری عثمانی) و در شرق ایران (دولت ازبکان) شروع شد و سران آن دو دولت بارها به سیادت صفویان تاختند، راست و واقعی است یا این نیز سیاسیکاری بوده و برای به دست آوردن حمایت ایرانیان شیعی در برابر تهاجم دو دولت سنی مذهب صورت گرفته است؟ این مقاله میکوشد پاسخی بر پایه تحقیق علمی – تاریخی مبتنی بر اسناد و یافته های گذشته نگاری تقدیم دارد.
۴.

نقش آل مظفر در تمدن اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: سیاست مذهبی مشروعیت آل مظفر فرهنگ و تمدن ساخت ابنیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 743 تعداد دانلود : 467
عامل تمدن و فرهنگ همواره یکی از مهم ترین و تعیینکننده ترین عوامل در حیات سیاسی ایران بوده است. این موضوع، حتی با وجود تهاجم اقوامی چون مغولان که کوچکترین آشنایی با مذهب و تمدن اسلامی را نداشتند تداوم داشت، مغولان افزون بر خرابیها و ویرانیهایی که به بار آوردند، حتی به کتابخانه و مراکز علمی هم رحم نکرده و آنها را به آتش کشیدند اما در عین حال، دانشمندان و فرهنگ دوستان به ترمیم این مراکز و احیای آن پرداختند. در واقع، دوره فترتی که بین ایلخانان و ظهور تیمور، آمد، ایران را با دگرگونیهای سیاسی ـ اجتماعی روبه رو کرد و باعث پیدایش حکومت هایی شد که عمر برخی به صد سال هم نمیکشید. ما برآنیم نقش آل مظفر را در تمدن اسلامی در این دوره مورد توجه قرار دهیم. این کار بر اساس شیوه تحقیق کتابخانه ای انجام گرفته است.
۵.

نگرشی بر اجرای آیین تعزیه در آثار سفرنامه نویسان دربار ناصرالدین شاه(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: ناصرالدین شاه تعزیه قاجار سفرنامه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 277 تعداد دانلود : 279
آیین تعزیه پس از پشت سر گذاشتن مراحل تاریخی، در دورة صفویه تا حدودی شکل اصلی خود را یافت و در دورة قاجار به اوج تکامل خود رسید. تلاش گستردة پادشاهان قاجار در برگزاری مراسم مذهبی، در رشد و تکامل این آیین مؤثر افتاد به شکلی که رشد کمّی و کیفی تعزیه در این دوره به بالاترین حد خود رسید. توجه ناصرالدین شاه به اجرای این نمایش مذهبی بیش از سایر پادشاهان این سلسله بود. بازتاب برگزاری این آیین مذهبی در سفرنامه های این دوره، موضوع این پژوهش است. تلاش شده است با نگاهی تاریخی به تکامل آیین تعزیه از دوره های قبل تا دورة قاجار، دیدگاه و نگرش خارجیان دربار ناصری به برگزاری این مراسم مذهبی بر اساس آثار به جا مانده از آنها بررسی شود.
۶.

پایان اشغال بندرعباس توسط پرتغال و نقش آن در شکوفایی تجارت این بندر در دوره صفوی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: خلیج فارس بندرعباس تنگه هرمز صفوی جزیره هرمز ملوک هرمز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 552 تعداد دانلود : 294
تنگه ها به عنوان آبراه های دریایی همواره در اقتصاد دولت ها نقش بارزی را ایفا میکنند. ملوک هرموز با انتخاب پایتخت جدید خود، جزیره جرون که به یاد وطن خود آن را هرمز نامیدند، نبض تجارت منطقه را به دست گرفتند. مورخان جملگی از تجارت پررونق جزیره هرمز با هندوستان یاد کرده اند. با تصرف جزیره هرمز توسط آلبوکرک پرتغالی تجارت این منطقه تحت کنترل آنان قرار گرفت، اما شاه عباس کبیر با کمک انگلیسیها پرتغالیها را شکست داده، از جزیره بیرون کرد. بعد از سقوط هرمز، بندر گمبرون نقش فعالی را در مناسبات اقتصادی ایفا کرد. این پژوهش در پی یافته هایی برای این پرسش هاست که اولاً: نقش جزیره و تنگه هرمز در تجارت دریایی منطقه خلیج فارس چگونه بوده است، و ثانیاً: پیآمدهای اقتصادی تصرف هرمز در این منطقه چه بود، ثالثاً: رشد تجاری بندرعباس چگونه شکل گرفت؟
۷.

بازتاب اخبار مسیحیان ذمی در منابع اسلامی (از آغاز اسلام تا پایان دوره اموی)(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: پیامبر(ص) مسیحیان منابع اسلامی خلفای اموی مسیحیان ذمی خلفای نخستین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 878 تعداد دانلود : 983
مسیحیان بعد از ظهور اسلام، طبق آیه 29 سوره توبه میتوانستند بر دین خود باقی مانده و با پرداخت جزیه به عنوان اهل ذمه در کنار مسلمانان به زندگی خود ادامه دهند. دستیابی به سیره نظری و عملی پیامبر(ص) و خلفای بعد از ایشان بدون بررسی و نقد دیدگاه های مورخان که در ارتباط با اهل ذمه، بخصوص مسیحیان ذمی، مطلب نگاشته اند، خالی از آثار مطلوب خواهد بود. از سوی دیگر، به نظر میرسد بعد از گسترش فتوحات در مناطق مسیحینشین و درپی آن افزایش تعداد ذمیان در جامعه اسلامی، مباحث حقوقی مربوط به ذمیان به شکل جدیتر مطرح شد. در این مقاله، بازتاب حیات مسیحیان ذمی در منابع اسلامی، همچون تاریخ های عمومی، محلی، سیره و مغازی، منابع فقهی، کتاب های فتوح و خراج، ادبی و آداب الملوکها و سرانجام منابع جغرافیایی به طور جداگانه بررسی و مطالعه میشود. بر اساس مطالعات انجام شده در این مقاله، گزارش های متفاوت و متناقضی از حیات دینی ـ اجتماعی و اقتصادی مسیحیان ذمی در منابع تاریخی و فقهی ثبت شده است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۵۶