علوم قرآن و حدیث

علوم قرآن و حدیث

علوم قرآن و حدیث بهار و تابستان 1389 شماره 84 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

جاهلیت یک سرشت نه دوره ای گذرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: آیین جاهلیت نادانی سرشت اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 247 تعداد دانلود : 349
سخن درباره جاهلیت، در واقع سخن از راه و روشی است که به زمانی مشخص محدود نیست زیرا جاهلیت تعبیری برای یک حالت (سرشت) اجتماعی است که می تواند در هر مکان و زمانی بروز کند و ویژگیها و اهداف و معیارهای خاص خود را دارد، حقیقتی که قرآن کریم و سنت پیامبر اکرم(ص) و نیز پژوهشهای محققان بر آن تاکید کرده است. قرآن کریم جاهلیت را در برابر دین، و سنت آن را خاستگاهی مخالف با اسلام دانسته است، و تحقیقات پژوهشگران و محققان ماهیت آن را به عنوان یک حالت و نه گامه ای و مرحله ای زمانی قلمداد کرده است. هدف این نوشتار بیان حقیقت جاهلیت و روشن ساختن ماهیت آن به عنوان یک خط مشی در زندگی است و نیز تلاشی است به منظور جلب نظر ها برای کمک به درک کنه آن و شبهه هایی که درباره ی آن مطرح است تا در نتیجه با تبیین فلسفه آن، ذهنها روشن گردد. اهمیت این موضوع بیشتر به خاطر غفلت بسیاری از انسانها به خصوص مسلمانان از این بیماری است به ویژه آنکه جاهلیت مدرن و امروزی در جهان معاصر گسترش یافته و فراگیر شده است.
۲.

تداخل معنایی واژگان مترادف در ادبیات جاهلی و واژگان قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ترادف قرآن معنی شناسی زبان شناسی سیاق تداخل معنایی واژگان ترس ادب جاهلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 331 تعداد دانلود : 88
ترادف یک پدیده مشترک میان زبانهای مختلف است. زبان شناسان دنیا نظرات گوناگونی درباره ی آن داشته اند. از این رو، این بحث ابتدا در میان زبان شناسان عربی بررسی و سپس درباره ی گستره ی آن در قرآن کریم بحث می شود. پدیده ترادف موافقان و مخالفانی دارد که هرکدام دلایل خاص خود را دارند و سبب پیدایش این اختلاف، نبودن تعریفی جامع و مانع از ترادف بوده است. از طرف دیگر واژگان عربی در قرآن به واسطه بافت و سیاق آیات، تحولات معنایی گسترده ای پیدا کرده است. این نوشتار با پژوهش در معانی برخی از واژه های مترادف در قرآن، درصدد است تداخل معنایی واژه های مربوطه را به جای ترادف کامل مطرح نماید که همین امر موجب تولید و تکثیر معنایی شده است. به عنوان مثال خوف و خشیت تداخل معنایی دارند ولی به سبب تغایر مفهومی نمی توانند کاملاً عین هم باشند اما در انسانهایی نظیر انبیای الهی که مظهر تجلی صفات پروردگارند، خوف و خشیت مصداقاً در آنان به وحدت می رسد.از دستاوردهای تداخل معنایی، پیدایش شبکه های معنایی واژگان در قرآن است که مجموعه های سازمان دار با در هم پیوستگی بسیار از آن حاصل می آید. این شبکه های معنایی معارف نهفته در آیات را روشن کرده و اندیشه نظام دار بودن آن معارف را تقویت می کند.
۳.

آسیب «نقل به معنا» در احادیث، عوامل و پیامدها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: فقه الحدیث نقل به معنا آسیب شناسی فهم روایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 947 تعداد دانلود : 603
بدون شک مهمترین راه دستیابی به احکام و آموزه های دینی بعد از قرآن کریم، سنت پیامبر و ائمه است که در قالب هزاران حدیث در کتب متعدد روایی گزارش شده است. در این میان، هر دین شناس و حدیث پژوهی برای فهم صحیح روایات، دو مرحله را باید پشت سر گذارد: در مرحله نخست، به فراهم سازی مقتضیات و شرایط ایجابی فهم درست حدیث توجه نماید و در مرحله دوم، پس از شناسایی آفات و موانع فهم حدیث، در پی زدودن آنها بر آید. با توجه به آسیب پذیر بودن احادیث، استفاده از این گنجینه پربها، به مقدماتی نیاز دارد که یکی از آنها شناسایی آسیبهاست تا حدیث پژوه نسبت به زدودن این آسیب و پیامدهای نامطلوب آن در حوزه فهم حدیث اقدام نماید. «نقل به معنا» یکی از این آفتهاست که این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، بدان اختصاص یافته است. این نوشتار، پس از مقدمه ای در طرح زمینه بحث و ذکر پیشینه آن، جایز بودن و جایز نبودن نقل به معنا از دیدگاه روایات و اندیشوران اسلامی به طور مستدل پرداخته و در ادامه درباره ی عوامل و پیامدهای نقل به معنا بحث کرده و در پایان نیز ضمن بیان نمونه هایی از تاثیرات نامطلوب این پدیده، راه علاج آن را ذکر کرده است.
۴.

مفهوم الإرهاب فی ضوء القرآن المبین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: الإرهاب العنف الإرعاب القرآن المبین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 72 تعداد دانلود : 35
فقد ملات قضیه «الإرهاب» اذهان الناس، و اصبحت حدیث الساعه، و علی اختلاف الحضارات، و هو حدیث العالم شرقیه وغربیه، ولا سیما بعد الاحداث الاخیره الواقعه فی الحادی عشر من سبتمبر عام 2001م. و ما توالی بعدها من احداث. ولکن اختلفوا فی تحدید معناها، فلا تکاد تعریفات «الإرهاب» تقع تحت الحصر، وکل مقر بنسبیه المصطلح، وعدم تحدده وعدم الاتفاق علی معناه ولکن دیننا دینٌ تمیز فیما تمیز به بدقه الفاظه، وتحدد معانیها وبناء الاحکام علی ذلک، فلیست امه عنیت بنصوص وحیها فدرست الالفاظ ومعانیها، دراسهً لغویهً ودراسه یتتبعُ فیها استعمالات الشارع لتلک الالفاظ کهذه الامه. وإن هذه المقاله دراسه قصد بها بیان معنی الإرهاب، ثم ذکر الالفاظ القرآنیه المستعمله فی هذا الموضوع.
۵.

بررسی دیدگاه آلوسی در آیه مباهله از منظر مفسران شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: تفسیر مباهله اهل بیت آلوسی مفسران شیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 103 تعداد دانلود : 729
آیه مباهله از برجسته ترین آیات قرآن کریم است که منزلت و فضیلت اهل بیت رسول خدا(ص) را آشکار می سازد. حضرت رسول به استناد وحی الهی، علی(ع) را نفس خود دانسته است که به روشنی گویای حقانیت ولایت و امامت خاندان رسالت و به ویژه امام علی(ع) است. علی رغم این نکته روشن، آلوسی از مفسران اهل سنت در تطبیق انفسنا به علی(ع) مناقشه کرده است. رویکرد این مفسر به این آیه به اندیشه های نظری وی معطوف است. از سوی دیگر، ریشه باور این مفسر به دیدگاه کسانی مانند ابن تیمیه و امام فخر رازی برمی گردد و مواجهه او با این آیه تقریر دیگری از دیدگاه مفسران سلفی است. مفسران شیعی، با استناد به مبانی کلامی، استدلالهای عقلی و نیز با تکیه بر روایات و سبب نزول آیه بر این باورند که کوچک ترین تردیدی در تطبیق انفسنا بر امام علی (ع) وجود ندارد. این مقاله با دسته بندی مواجهه آلوسی در برابر روایات اهل بیت، موضع این مفسر را در آیه مباهله بررسی کرده است.
۶.

کتابت رسول خدا قبل از بعثت از نظر بلاشر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کتابت قرائت حدیبیه تصحیف تلاوت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 237 تعداد دانلود : 622
پدیده خاورشناسی در مغرب زمین سابقه طولانی دارد. خاورشناسان نیز انگیزه های متفاوتی دارند. خاورشناسان در طول تاریخ تلاش نموده اند تا چنین وانمود نمایند که پیامبر اسلام، پیامبر نبوده و قرآن نیز دستاوردی بشری و برگرفته از تورات، انجیل و ... است. آنان برای اثبات ادعای خود به متونی در منابع اهل سنت استناد کرده اند که یکی از آنها گفت و گوی سهیل بن عمرو با رسول خدا(ص) در واقعه صلح حدیبیه است. مقاله، این مستند خاورشناسان را بررسی کرده است و با بررسیهای انجام گرفته مشخص شده است که سهیل بن عمرو سخنی نگفته است که از توانایی خواندن و نوشتن رسول خدا(ص) قبل از بعثت حکایت کند. گذشته از آنکه این ادعای خاورشناسان بر خلاف آیات صریح قرآن، روایات اسلامی، متون تاریخی و سیره مسلمانان است که شرح آن را باید در مقاله جستجو کرد.
۷.

واکنش اهل باطل در مواجهه با ظهور حقیقت در عرصه قیامت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تفسیر قرآن ایمان تکذیب قیامت و اهل باطل قیامت و مکذبان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 422 تعداد دانلود : 433
از آنجا که هدف اصلی نزول آیات قرآن هدایت آدمیان و تامین سعادت ابدی آنان است، قرآن کریم به بیان سرنوشت انسانها در قیامت، اهتمام جدی دارد. بازتاب رفتاری مکذبان و باطل گرایان در برابر مشاهده صحنه های قیامت پس از ظهور حقایق، یکی از مسائلی است که در عرصه قرآن پژوهی تامل برانگیز است. این مقاله ضمن واکاوی دو نظریه متقابل، کوشیده است دیدگاه سومی را ارائه نماید و از این رهگذر، تفسیری را که با دو رویکرد متفاوت از آیات نخستین سوره واقعه ارائه شده است، نقد و بررسی کند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۰