یاد ایام

یاد ایام

یاد ایام 1388 بهمن شماره 53

مقالات

۱.

گام به گام تا انقلاب

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 491
نهضت اسلامی مردم ایران در بهمن‌ماه سال 57 به‌پیروزی رسید. این رویداد، بزرگترین حادثه قرن معاصر در منطقه بود که وقوع آن بسیاری از تحلیلگران سیاسی را برآن داشت که به گمانه‌زنی در مورد ابعاد آن بپردازند. گزارشی که از خاطر مخاطبان محترم می‌گذرد روایتی از اهم اتفاقات انقلا‌ب در فاصله زمانی 12 بهمن 1357 تا پیروزی انقلاب اسلامی(22 بهمن همان سال) است. در این متن سعی شده سلسله وقایع به صورت روزشمار مورد توجه قرار گیرد تا خواننده ضمن درک تاریخی حوادث و رویدادها در جریان فعل و انفعالات سیاسی داخلی و خارجی انقلاب نیز قرار گیرد.
۲.

خیزش تبریز

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 814
بعد از اعتراض تاثیرگذار مردم قم به انتشار مقاله احمد رشیدی مطلق و واکنش قهرآلود رژیم شاهنشاهی و در پیآن به خاک و خون کشیدن مردم، تبریز اولین شهری بود که ضمن پاسداشت حرکت انقلابی روحانیت و مردم در قم، یاد و خاطره چهلم شهدای قیام 19 دی را زنده نگه داشت. این حرکت سرآغاز برگزاری مراسم چهلم شهدای شهرهای مختلف ایران بود که از تبریز شروع و به انقلاب اسلامی ختم شد.
۳.

تاریخ وقف در ایران و اسلام

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 115
فرهنگ وقف در ایران و اسلام از اهمیت و جایگاه والایی برخوردار است. امام حسین (ع) واقفان را شایسته مقام امامت و رهبری می‌داند. پژوهش و ژرف‌نگری در متون اسلامی حکایت از توجه عمیق نسبت به وظیفه اغنیا در مقابل فقرا در جامعه دارد. این وظیفه خطیر به طور اجمال در مشروعیت و محبوبیت و در برخی حالت‌ها وجوب و ضرورت وقف ریشه دارد. ضرورتی که در آن نمی‌توان تردید نمود. لیکن سوءاستفاده از وقف و درآمدهای آن و خطر «موقوفه‌خواری» مساله‌ای است که توجه جدی را در طی زمان می‌طلبد و نباید از آن غفلت کرد زیرا این موضوع گاهی به کاهش و عدم رغبت مردم نسبت به وقف منجر شده است. در گفتار زیر، به تاریخ وقف در ایران و دیدگاه مردم نسبت به آن و جایگاه این موضوع را در جامعه ایرانی توجه شده است.
۴.

ملاحظاتی پیرامون اسناد ساواک

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 426
ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت کشور) که سال‌های 1357 1335 فعالیت می‌کرد مهم‌ترین و تاثیرگذارترین نیروی اطلاعاتی امنیتی دوره سلطنت و حکومت محمدرضا شاه‌ پهلوی محسوب می‌شد. ساواک با هدایت و راهبری سیا و آمریکاییان تکوین یافت و تقریبا سرعت دامنه فعالیت‌های خود را در ایران و بسیاری دیگر از نقاط جهان گسترش داد و بالاخص از اوایل دهه 1340ش رابطه بسیار نزدیکی با موساد (دستگاه اطلاعاتی اسرائیل) برقرار نمود که تا واپسین سال‌های عمر رژیم پهلوی، روندی روزافزون پیدا کرد. هر چند ادارات کل دهگانه ساواک، فعالیت‌های اطلاعات، امنیتی، حفاظتی و حراستی گوناگونی در داخل و خارج از ایران انجام می‌دادند اما برخوردهای خشن و غیرانسانی اداره کل سوم این سازمان با مردم ایران از اقشار و گروه‌های مختلف طی 3 دهه 1330، 1340 و 1350 نام این سازمان را در ردیف تبهکارترین سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی جهان جاودانه ساخت و در واقع عملکرد و فعالیت‌های اداره کل سوم (امنیت داخلی) دیگر اقدامات و فعالیت‌های ساواک و سایر ادارات کل آن را تحت‌الشعاع قرار داد.
۵.

مانور تبلیغاتی با نام اصلا‌حات ارضی

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 341
بهمن ماه یادآور دو رخداد پراهمیت و مرتبط در تاریخ معاصر ایران است. نخست رفراندوم 6 بهمن ماه 1341 خورشیدی که طی آن اصلاحاتی تحت عنوان «انقلاب سفید» یا «انقلاب شاه و مردم» به را‡ی گذاشته و اعلام شد که با نظر مثبت 9/99 درصد را‡ی دهندگان مواجه شده است؛ و دیگر پیروزی انقلاب اسلامی‌در 22 بهمن ماه 1357. در واقع انقلاب اسلامی‌به دنبال رشته‌ای طولانی از رخدادهای بزرگ و کوچک شکل گرفت که اگر نخواهیم به سال‌های دورتر بازگردیم، می‌توانیم نقطه عزیمت آن را اصلاحات ارضی به عنوان یکی از مفاد برنامه موسوم به «انقلاب سفید» بدانیم.
۶.

دانشگاه تهران چگونه شکل گرفت؟

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 563
از همان آغاز رویارویی ایران با تمدن جدید غرب که نقطه عطفش را جنگ‌های ایران و روس دانسته‌اند، این فکر در دولتمردان و اندیشمندان ایرانی شکل گرفت که عقب ماندگی ایران از غرب ریشه در غفلت از دانش نوین دارد. از این رو اعزام محصل به اروپا در زمره نخستین اقداماتی قرار گرفت که دولتمردان ایرانی پس از جنگ‌های ایران و روس بدان دست یازیدند. این روند با تأسیس مدرسه دارالفنون که یک پلی تکنیک به شمار می‌آمد و تا پایان دوره قاجار مهم ترین نهاد علمی و آموزشی کشور باقی ماند، پی گرفته شد. هرچند در اواخر دوره قاجار چند مدرسه عالی دولتی شکل گرفت که از جمله آنها مدرسه فلاحت و علوم سیاسی بود.
۷.

تئوری‌های انقلاب و تاثیر آن بر تاریخ نگاری

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 937
در دو قرن اخیر شاهد رشد فوق‌العاده تحقیقات در زمینه سرزمین و مردم مشرق زمین بودیم. دانش‌هایی که اسلام شناسی، شرق‌شناسی، ایران‌شناسی و هند شناسی نام گرفته همه معطوف به اهداف و کارکردهای کاملا مشخص سیاسی و اقتصادی بود.
۸.

معیار حق و باطل در تاریخ‌نگاری

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 997
در کنار مکاتب تاریخ‌نگاری، پیدا کردن شاخص و ویژگی برای مورخان مسلمان از اهمیت خاصی برخوردار است. مورخانی که به یک جریان فکری وابستگی دارند هر کدام با قوت و ضعف‌هایی به تحلیل و‌قایع و رخدادهای تاریخ‌ می‌پردازند. در این میان مورخانی که با نوع نگاه دینی رخدادهای انقلاب اسلامی تبیین و تشریح می‌کنند کم نیستند. ارائه تعریفی که بیانگر ویژگی‌های مورخانی از این دست است بهانه ما برای گفتگو با مسعود رضایی پژوهشگر تاریخ انقلاب بود.
۹.

آسیب‌شناسی تاریخ‌نگاری انقلاب

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 281
لطف‌الله آجدانی از جمله پژوهشگران فعال عرصه تاریخ معاصر است که تاکنون کتاب و مقالات متعددی را در حوزه تاریخ مشروطه منتشر کرده است. در گفتگویی که با او داشتیم جنبه‌های آسیب‌شناسانه تاریخ‌نگاری انقلاب نقد و بررسی کردیم.
۱۰.

انقلا‌ب و شرایط جدید تاریخ‌نگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 105
از انقلاب تعریف‌های گوناگونی ارائه شده است. برخی، مفهوم انقلاب را به معنی تحولات ریشه‌ای در ساختار سیاسی از طریق جدال قهرآمیز، هنگامی که یک گروه در ساختار سیاسی جانشین گروه دیگر می‌شود و نظم سیاسی را دگرگون می‌کند، به کار برده‌اند. این در حالی است که از دید جامعه‌شناسی، مفهوم انقلاب عبارت است از تغییر نظام سیاسی و تجدید بنای اقتدار و نظم سیاسی. انقلاب حاصل فرایند بسیج اجتماعی مردم توسط برگزیدگان انقلابی است، بدان سان که به تحولات سریع و ریشه‌ای سیاسی منتهی شود.
۱۱.

مقدمه‌ای بر فلسفه تاریخ شفاهی

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 612
« آفتاب لب بام » ما را بر آن می‌دارد که تجربه‌های زنده را تشویق به سخن گفتن کنیم. این افراد نه الزاما از دسته و رده بزرگانند و نه حرفی غیر‌معمول در چنته خود دارند. آنها گذشته را به شکل معمول دیده و تجربه کرده‌اند. شاید فرصتی برای اخبار خود نداشته یا شاید ما فرصتی برای شنیدن این دست اخبار نداشته‌ایم. در این مقاله برآنیم که برخی خطوط اصلی و بحث انگیز تاریخ شفاهی را برجسته سازیم، تا از سویی به عنوان مقدمه‌ای در سطح نظری بابی گشوده شود و در سطح عملی نیز راهکارهای بنیادی این منظر تاریخ‌نگاری مورد ارزیابی قرار گیرد.