بازتاب اندیشه

بازتاب اندیشه

بازتاب اندیشه 1384 شماره 64

مقالات

۱.

عدالت بدون آزادی عدالت راستین نیست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 329
ذات دموکراسی، آزادی است و ذات سوسیالیسم، عدالت است. عدالت جنبه والاتر و ذاتی دارد و آزادی برای عدالت، جنبه آلی و ابزاری. ما آزادی را برای ارزش بالاتری می‏خواهیم، آزادی یک راه و ابزار است، اما نه یک ابزاری که نیاز موقتی باشد. انقلاب اسلامی مدعی این بود که می‏خواهد پارادوکس دو انقلاب فرانسه و انقلاب شوروی را حل کند و به سازش‏ناپذیری و تناقض آزادی و عدالت خاتمه دهد. دموکراسی، رابطه حکومت کننده و حکومت شونده نیست، بلکه باید در همه مناسبات انسانی شاهد آن باشیم. متفکران مدرن جز یک نمله فردی هیچ‏گاه خود را روشن‏فکر ضد دینی نمی‏دانستند. تمام تلاش‏های آنها معطوف به این بود که آن چنان قرائتی از دین ارائه کنند که با فهم و درک انسان مدرن سازگاری داشته باشد».
۲.

چیستی عدالت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 716
هدف فلسفه سیاسی در لیبرالیسم، تحقیق در بنیادها و اصولی است که معمولاً به لیبرالیسم سیاسی نسبت داده می‏شود؛ یعنی آزادی، تساهل، حقوق فردی، دموکراسی و حکومت قانون. لیبرال‏ها در برابر دو نظریه موضع می‏گیرند: نخست اینکه فرهنگ، جامعه و دولت جدا از فرد، در نفس خود هدف و غایت باشند. دوم اینکه هدف سازمان‏های سیاسی و اجتماعی باید به کمال رساندن و به سعادت رساندن انسان‏ها باشد، که این هم از نظر لیبرال‏ها مردود است. محور سیاست عملی در لیبرالیسم سیاسی عبارت است از دموکراسی، حکومت قانون، آزادی سیاسی، آزادی بیان، تساهل و مدارا در امور اخلاقی و دینی و طرز زندگی و مخالفت با هرگونه تبعیض بر مبنای نژاد، جنسیت، قومیت، زبان و سرانجام احترام به حقوق فرد.
۳.

سکولاریسم سیاسی و سکولاریسم فلسفی

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 135
در این مقاله نویسنده با بیان معنای سکولاریسم بر این باور اعتماد دارد که سکولاریسم هم ارتباط خویش را با ماورای طبیعت و هم حیات پس از مرگ می‏گسلد و نیز توجه خویش را منحصرا معطوف به این جهان می‏دارد و بر طبق زندگی و حیات این دنیایی برنامه خویش را سامان می‏دهد. نویسنده در ادامه مقاله تحلیل خود از روند سکولاریزاسیون در غرب مسیحی را بر دنیای اسلام تطبیق می‏کند. دکتر سروش معنای دیگری از قول مورخان برای سکولاریسم تعریف می‏کند که سکولاریسم به معنای نفی دخالت روحانیت در امور است که آن را لزوما به معنای نفی دخالت دین در امور نمی‏داند. معنای سومی که برای سکولاریسم در نظر گرفته، سکولاریسم سیاسی به معنای جدا کردن دین از حکومت و البته نه دین از سیاست می‏باشد.
۴.

سنجه های دین و دین داری

مصاحبه شونده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 421
در این میز گرد ابتدا آقای ملکیان مشکلات و موانع نظری سنجه‏های دین‏داری را در چهار دسته برمی‏شمرند. به نظر ایشان در چهار مبحث تعریف دین، انواع و اقسام دین، انواع و اقسام دین‏داری و نیز ملاک دین‏داری و معیار تشخیص آن مشکل وجود دارد و به همین دلیل باید تعریف خود را از دین و دین‏داری ارائه کرد. اما آقای شجاعی زند معتقد است که می‏توان از مشکلات دسته اول و دوم صرف‏نظر کرد و به مسئله سوم و چهارم پرداخت، به نظر ایشان می‏توان از طریق هستی‏شناسی و انسان‏شناسی ادیان به مؤلفه‏های دین‏داری دست یافت، هرچند دریافت برخی مؤلفه‏ها به دلیل درونی بودن بسیار دشوار است.
۵.

مواجهه با مدرنیته و تمدن غربی (1) و (2)

مصاحبه شونده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 979
به نظر آقای ماهرویان مشکل اصلی انسان شرقی به ویژه مردمان ایران زمین در این است که از سویی خود را علاقه‏مند به تجدد نشان می‏دهند و از دیگر سو به شدت وابسته به سنّت‏های فکری و تاریخی خود هستند. و این موجب شده است که در نسبت بین تجدد و مدرنیته و سنّت‏های فکری، دینی، تاریخی خود، نه سنّت خود را آن‏گونه که هست و نه تجدد را آن‏گونه که شایسته آن است، بشناسد. در حالی از تجدد حرف می‏زنیم که هیچ‏یک از مؤلفه‏های اصلی مدرنیته در سرزمین ما جامه تحقق بر تن نکرده است. نهایت اینکه تنها راه بیرون رفت از مشکلاتی که با آنها دست به گریبانیم این است که خرد مدرن و مدرنیته ایرانی را ایجاد کنیم و الا محکوم به فروپاشی خواهیم بود.
۶.

حقوق بشر و کثرت گرایی دینی

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 240
پروفسور سیدحسن امین به مقایسه حقوق بشر جهانی با حقوق بشر منطبق با نظام‏های دینی از جمله اسلام می‏پردازد و با بیان اموری به عنوان امتیازات حقوق بشر جهانی (غربی) از جمله آزادی فکر ومذهب وآزادی تغییر مذهب نوعی تفوق را برای حقوق بشر غربی قائل شده و معتقد است که نظام‏های دینی نیزباید کثرت‏گرایی دینی را بپذیرند تا بتوانند با حقوق بشرغربی هم‏آوا گردند.
۷.

جریان شناسی مقوله روشن فکری در ایران

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 378
این مقاله به کالبد شکافی تاریخی واژه روشن‏فکری در ایران می‏پردازد. و در آن آغاز استعمال این واژه را شروع حکومت قاجار می‏پندارد. در ادامه از روشنفکرانی چون عباس میرزا قاجار، میرزا تقی‏خان امیر کبیر، میرزا صالح شیرازی، میرزا جعفرخان مشیرالدوله تبریزی، فتحعلی آخوندزاده، میرزا ملکم خان و سید جمال‏الدین اسدآبادی در پیدایش روشن‏فکری در ایران نام می‏برد و به اجمال به نقششان در تاریخ اندیشگی ایران می‏پردازد.
۸.

خشونت نسبت به زنان از منظر دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 141
آیة‏اللّه‏ موسوی بجنوردی در این مقاله، طبع و عقل بشری را بدون هیچ قید و شرطی ملاک سنجش احکام شرع قرار داده و هر آنچه که با این دو مخالف باشد را ـ حتی آیات صریح و روایات صحیح ـ مردود و یا قابل تأویل و تخصیص دانسته است. با این میزان بدون بررسی ادله شرعی مواردی از قبیل ازدواج دختر نابالغ به اذن ولی و ختنه دختران را مصداق خشونت می‏داند. وی خشونت نبودن جزائیات اسلام را بدین گونه توجیه کرده است که اسلام با طرح قاعده «ادرئوا الحدود بالشبهات» و «توبه» و مانند آن، در حقیقت در صدد اجرای جزائیات نیست تا خشونت تلقی شود و هدف اسلام از تشریع آنها بازدارندگی و اصلاح است. وی در پایان گزارشی از عملکرد سازمان ملل در رفع خشونت علیه زنان ارائه داده و مفاد اعلامیه رفع خشونت علیه زنان را آورده است.
۹.

مسئله تنبیه بدنی زنان

نویسنده: مترجم:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 934
نویسنده مقاله که یک عالم سنی است، براساس بحث «مقاصد شریعت» به بررسی و بازخوانی تاریخی آیات 34و 35 از سوره نساء پرداخته است. وی معتقد است اهداف شریعت روشن است و اگر آنها را تاریخ مدارانه، جامعه‏شناسانه و مردم‏شناسانه مطالعه کنیم به این نکته خواهیم رسید که اگر اباحه تنبیه بدنی آن هم به صورت اباحه کراهت برای شرایطی، مناسب بود پس می‏توان نتیجه گرفت که مقصود خداوند این است که هر گاه این شرایط از بین رود حکم اباحه نیز از میان خواهد رفت و اینک باید از کتک زدن به صورت قطعی منع کرد.
۱۰.

زن در افق زمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 785
کتاب تأملات اسلامیه حول المرأة اثر آیت اللّه‏ سید محمدحسین فضل اللّه‏ است؛ که درباره شخصیت و حقوق زن تدوین شده است. تلویزیون «المشرق» طی مصاحبه‏ای با ایشان پرسش‏های درباره عناوین و محتوای این کتاب مطرح کرده است. نشریه پگاه ترجمه این مصاحبه را منعکس کرده، که شامل مباحثی در مورد شخصیت زن، تحصیل و اشتغال زنان، تساوی یا تفاوت زن و مرد در شئونات اجتماعی و سیاسی، حجاب، عقل زن، چند همسری و... می‏باشد.
۱۱.

ارزیابی راه و رفتارهای روشن فکری دینی (1) و (2)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 149
از عمر جریان روشن‏فکری دینی در ایران نزدیک به یک قرن می‏گذرد. این جریان تقریبا در تمامی تحولات عینی و فکری جامعه ما حضور داشته است. این واقعیت اگر دلیلی بر درستی این جریان نباشد دست‏کم نشانه پویایی و زنده بودن آن است. با این همه، این جریان همواره در معرض نقد رقیبان بوده است. امروز هم این نقد بر حقانیت این جریان یا بر میزان تأثیر آن و یا برنامه‏ریزی و اقدامات آنان نشانه رفته است. آنچه می‏خوانید بازشناسی این جریان از منظر علیرضا علوی‏تبار است.
۱۲.

اصول عدالت (1) و (2)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 102
«جان رالز» از بزرگ‏ترین فیلسوفان قرن بیستم است. دو کتاب مشهور وی: «عدالت به مثابه انصاف» و «نظریه عدالت» نام دارد. رالز در تز اصلی خود قرائتی از لیبرالیسم ارائه می‏دهد که به گمان او، عدالت اجتماعی را به همراه دارد. دکتر احمد واعظی، استاد دانشگاه کمبریج، کتابی با عنوان «جان رالز: از نظریه عدالت تا لیبرالیسم سیاسی» نوشته است.
۱۳.

ضرورت تغییر قانون اساسی برای احقاق حقوق کودکان و زنان ایرانی

مصاحبه شونده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 119
خانم مهرانگیز کار در طی این گفت‏وگو مدعی شده‏اند که احقاق حقوق زن و کودک و متهمین سیاسی و مطبوعاتی در گرو تغییر قانون اساسی و تجدید نظر در مبانی اسلامی آن است. او می‏گوید به کمک برخی فقها و اجتهاد مناسب زمان می‏توان خواست‏های مردم را دراین زمینه محقق کرد. جریان اصلاح‏طلبی از تغییر و اصلاح ناامید شده و چاره‏ای جز تغییر در ساختار حقوقی و حقیقی قدرت در ایران نمی‏بیند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۰۲