بازتاب اندیشه

بازتاب اندیشه

بازتاب اندیشه 1383 شماره 57 و 58

مقالات

۱.

روشن فکری دینی؛ گفتمان و قدرت

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 137
آقای تاجیک دو قرائت از دین عرضه می‏کند. قرائت اول را فراگفتمان جهان‏شمول حقیقت‏محور تک‏گفتار می‏داند و قرائت دوم دارای نگاهی برون گفتمانی و خرده گفتمانی به دین دارد و به جای توجه به تمامیت قدسی دین، به قرائت‏های مختلف از آن توجه دارد و کثرت این قرائت‏ها را می‏پذیرد. به نظر نویسنده، در چارچوب قرائت اول، روشن‏فکری دینی جایی ندارد؛ اما در چارچوب قرائت دوم جای دارد. به نظر وی، حتی روشن‏فکران سکولار نیز باید دین را موضوع اندیشه و عمل خود قرار دهند.
۲.

حقوق زن در اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 214
اسلام در قوانین خود اجازه نمی‏دهد مرد همسر خود را تنبیه بدنی کند و مقصود از آیه‏ای که در آن مردان را در صورت ترس از نشوز زن، امر به تنبیه آنان کرده است، مراجعه به حاکم و درخواست تعزیر زن است. همچنین اسلام شرایط چندهمسری را آن‏قدر سخت قرار داده است که شرایط آن برای مردان به ندرت پیدا می‏شود. اسلام ارث فرزند دختر را بدان جهت نصف پسر قرار داده است که زنان در گذشته، نان‏آور خانواده نبوده‏اند؛ اما امروزه که زنان در تأمین نفقه خانواده مشارکت دارند، نمی‏توان حکم آن زمان را بدون بحث و بررسی اجرا کرد.
۳.

ما نیز با مسئله زنان در کلیسای کاتولیک درگیر بودیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 288
هانس کونگ متفکر مسیحی آلمانی در یک مقایسه نادرست بین اسلام و کلیسای کاتولیک معتقد است؛ همان طوری که کلیسای کاتولیک رومی در زمان پیش از شورای واتیکان روم، اصلاح دینی را برنمی تابید و عصر روشنگری نداشت، اسلام نیز نمی‏تواند با نوگرایی و نواندیشی دینی کنار بیاید. ولی همیشه بر این اعتقاد بودم که اگر کلیسای کاتولیک با حدود یک میلیارد طرفدار توانست تغییر کند. اسلام هم باید قادر به انجام این کار باشد. او در بخش دیگری از ادعاهایش می‏گوید: تصور نمی‏کنم در قرآن نیز از کسی که اداره همه امور به دست او باشد سخنی به میان آمده و این خود امتیاز بزرگی برای ایجاد اصلاحات است.
۴.

نقد مفهوم عقلی اعتزالی

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 469
آقای سروش در این سخنرانی، که در قم ایراد شده است، مقایسه‏ای میان مکتب معتزله و مکتب اشاعره دارد و ویژگی‏های عقلانیت هر یک را برمی‏شمرد. به نظر ایشان معتزله به عقل‏گرایی اروپایی و اشاعره به تجربه‏گرایی اروپایی نزدیک‏اند. در مکتب معتزله، قول به علیت، کلیات، عدل عقلی، حسن و قبح ذاتی، وجود اغراض در افعال خدا، جایز نبودن ترجیح بلامرجح و... نشانه‏های عقل‏گرایی و از بالا دیدن امور است. در مکتب اشاعره نفی علیت، نام‏گرایی، عدل تجربی، نفی حسن و قبح ذاتی، نفی غرض در افعال خدا، جواز ترجیح بلامرجح و... نشانه‏های تجربه‏گرایی و از پایین دیدن امور است.
۵.

دموکراسی مینی مالیستی سروش و منتقدانش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 324
آقای خجسته در این مقاله نظریه آقای سروش را در موضوع دموکراسی حداقلی مطرح کرده، سپس نقد دو تن از منتقدانش را آورده است. آقای سروش این موضوع را در جمع دانشجویی دانشگاه تهران مطرح کرد و از موضع روشن‏فکری دینی پیشنهاد داد تا ابتدا از دموکراسی حداقلی در عالم سیاست دفاع شود و امکان پیاده‏سازی آن در جامعه فراهم آید. اگر از دموکراسی حداکثری در عالم فرهنگ سخن گفته شود، طعن‏هایی که بر لیبرال دموکراسی وارد می‏شود، بر آن نیز وارد شود و امکان پیاده سازی آن فراهم نمی‏آید.
۶.

نسبت حقوق بشر و دموکراسی

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 117
آقای باقی با برقراری نسبت عام و خاص مطلق بین حقوق بشر و دموکراسی دایره حقوق بشر را بزرگ‏تر از دموکراسی و شامل بر آن می‏داند. بر همین مبنا، در تحلیل پیشینه دموکراسی خواهی در ایران، علت اساسی ضعف و ناکارآمدی
۷.

آیا آزادی به تنهایی کافی است؟

نویسنده: مترجم:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 126
نویسنده مقاله معتقد است دموکراسی اگر چه به لحاظ تاریخی موجب زوال ارزش‏های مشترک شده، اما، ظهور آزادی و استقلال فردی را نیز به دنبال داشته است. ارزش‏های دموکراسی موجب شد بساط استعمار برچیده شود و اقلیت‏ها به برابری و منزلت انسانی دست یابند. هر چند در اغلب کشورهای پیشرفته وعده شکوفایی و پیشرفت مادی مدتهاست به جای دفاع از ارزش‏های بنیادین دموکراسی نشسته است. به نظر نویسنده، تمدن غربی علی رغم معضلات اجتماعی، پیوسته از نظام‏های دیکتاتوری و نظامی، مقبول‏تر است. بنابراین غرب برای اینکه در داخل و خارج اعتبار بیشتری کسب نماید نباید فاصله زیادی میان اصول اعلام شده خود و رفتار واقعی‏اش وجود داشته باشد. نبرد برای دموکراسی نیز نباید به صورت گزینشی هدایت شود بلکه بایستی به مفاهیم مشترک جهانشمول از عدالت و برابری متوسل شود.
۸.

نقد ادیان و آینده جهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 273
نویسنده با تبیین نظریه مهدویت و برشمردن ویژگی‏های جهان حاضر کوشیده است تا میان تئوری جهانی‏شدن و مسئله مهدویت سازگاری به وجود آورد و در این راستا می‏گوید تئوری جهانی‏شدن و همچنین رسالت عمومی ادیان، ظهور مصلح جهانی نیز به عنوان فلسفه تاریخ ادیان، امری قابل توجه است. از نظر نویسنده، ادیان باید ویژگی‏های عصر جدید را منطبق بر سنت‏های تاریخی خویش تفسیر کنند.
۹.

هرمنوتیک فلسفی، از مبنا تا معنا

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 529
معنا، ریشه و چگونگی تکوین هرمنوتیک از جمله محورهای این نوشتارند. همچنین نویسنده با بررسی تفاوت‏های هرمنوتیک فلسفی با قرائت‏های مختلف متذکر شده‏اند بین این دو مسئله ارتباط وثیقی وجود دارد که به نتایج مشترکی منجر می‏شود. در پایان علل و عوامل حساسیت بحث قرائت‏های مختلف از دین در جامعه ایرانی بررسی شده است و یکی از این عوامل را، ابتناء فرهنگ جامعه ما بر آموزه‏های دینی دانسته‏اند.
۱۰.

اسلام نیازی به صنف روحانی ندارد

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 646
نویسنده با سکولار شمردن علم و نیز فلسفه اسلامی، یکی از بناهای سکولاریسم را بی‏نیازی از واسطه‏گری روحانیت بین مردم و خدا دانسته‏اند و گفته‏اند: از نظر تاریخی کلمه روحانیت در اسلام وجود نداشته است همچنانکه در اسلام هیچ عمل و قانونی نداریم که باید برای اجرای آن حضور روحانی شرط باشد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۰۲