بازتاب اندیشه

بازتاب اندیشه

بازتاب اندیشه 1379 شماره 10

مقالات

۱.

اسلام و غرب؛ دیروز و امروز

نویسنده: مترجم:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 400
نزاع اسلام و غرب، ریشه در عوامل و اسباب بسیارى دارد که براى تحلیل و حل آن باید ابتدا اسلام و غرب را واقع‏بینانه شناخت و با توجه به سیر تاریخى این نزاع و بررسى فضاى جدید پیش‏آمده در تقریر آن، موانع تفاهم این دو را شناخت و با تأکید بر وجوه مشترک به حل این موانع اندیشید.
۲.

اسلام، آزادی، تجدد

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 338
در این مقاله که در واقع برداشتى انتقادى از کتاب آزادى، مدرنیته و اسلام، اثر ریچارد خورى، نویسنده عرب مسیحى است، ضمن بررسى برداشت‏هاى مختلف از اسلام و مدرنیته و نیز نگرش‏هاى گوناگون طرفداران اسلام و مدرنیته به مقوله آزادى، به تفاوت‏هاى معرفتى و ساختارى جوامع امروزین غرب با جوامع اسلامى اشاره شده است. تحلیل مختصرى از تقابل اسلام و مدرنیزم و اشاره به نگرش سطحى هواداران اسلام و مدرنیزم به عنوان علل شکست پروژه مدرنیزاسیون جوامع اسلامى از دیگر بخش‏هاى این نوشتار است.
۳.

دین از نگاه دورکیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 136
در این مقاله، ابتدا آراى اصیل دورکیم در باب جامعه و نیازهاى اصیل انسان و نسبت این دو با دین بررسى شده و سپس در سه بعد روش‏شناختى، تجربى و نظرى این آرا مورد نقادى قرار گرفته است.
۴.

دین و جهانی شدن

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 810
از هفت بُعد دین، سه بعد نهادى - اجتماعى، نقلى - اسطوره‏اى و عبادى - شعائرى در روند جهانى شدن تضعیف مى‏شود و دو بعد تجربى - عاطفى و عقیدتى - فلسفى تقویت و سایر ابعاد از این حیث خنثى هستند. گوهر مشترک ادیان، معنویت است و براى رسیدن به آن باید هشت کار سلبى با دین تاریخى انجام داد. معنویت، سه مؤلفه هستى‏شناختى، انسان‏شناختى و معرفت‏شناختى دارد که هر کدام داراى چند بخش است.
۵.

فقه حکومتی و مقتضیات زمان

مصاحبه شونده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 708
دکتر ابوالقاسم گرجى در این گفت‏وگو، به نارسایى فقه حکومتى موجود و ضرورت در نظر گرفتن مقتضیات زمان، مصلحت و توجه به عقل جمعى اشاره مى‏کند.
۶.

ضرورت فقه و مکانیزم های تحول آن

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 970
گروهى شریعت را انکار کرده و دین را به جنبه‏هاى معنوى مى‏کنند، در واقع نتوانسته‏اند بین ثبات شریعت و تحولات زمان جمع کنند. از این رو باید معیارهایى را ارائه داد که احکام ثابت را از متغیر متمایز کند. در مجموع مى‏توان گفت که تنها احکام عبادى، ثبات دارد و سایر احکام شریعت دست‏خوش تحول مى‏گردد و تنها اصولى مانند عدالت و مصلحت ثابت است که باید در هر زمان بر مصادیق تطبیق شود.
۷.

نسبت عدالت و قانون

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 667
در این گفتار، مبانى مختلفى که در باب توجیه الزام قانون ارائه شده است، مورد بررسى قرار گرفته و در نهایت، توافق جمعى یا قرارداد اجتماعى به عنوان تنها مبناى مورد قبول پذیرفته شده است.
۸.

ویژگی های مردم سالاری دینی

مصاحبه شونده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 198
در این گفتگو ابتدا به تفاوت‏هاى جهان‏بینى اسلامى وتفکر اومانیستى نسبت به انسان اشاره مى‏شود و سپس به تفکر مادى درباره منابع شناخت پرداخته و گفته شده بر اساس این دیدگاه دولت باید نقش حداقلى در مداخله امور مردم داشته باشد. در بخش دیگرى از این گفتگو، خطوط محورى مردم‏سالارى دینى ذکر گردیده و ویژگى‏هاى مردم‏سالارى بیان شده است.
۹.

ملاحظاتی پیرامون دین و دموکراسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 722
در مسأله حق حکومت و منشأ مشروعیت، دو گرایش مطرح بوده است: گروهى به ولایت مشاع بشرى مبتنى بر قرارداد و گروه دیگرى به ولایت مشروع الاهى مبتنى بر وحى، معتقد هستند. دیدگاه اول که همان نظریه‏هاى دموکراسى است، مورد نقدهاى گوناگونى، بویژه در مغرب زمین، قرار گرفته است. البته دموکراسى مدل‏هاى گوناگونى دارد که مدل دموکراسى لیبرال با اندیشه دینى ناسازگار است.
۱۰.

پایان یک پروژه

مصاحبه شونده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 881
دکتر حسین بشیریه در این گفت‏وگو اظهار مى‏دارد که جمهورى اسلامى با طى دو دوره دموکراسى انقلابى و دموکراسى صورى، اکنون وارد دوره شبه‏دموکراسى شده است و رسیدن به دموکراسى واقعى در گرو تغییر ساختارهاى حقوقى و سیاسى است.
۱۱.

درآمدی بر نوسازی چپ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 255
نویسنده در این مقاله با برشمردن پنج ویژگى براى جریان فکرى - سیاسى چپ، چالش‏هایى را که این جریان با آنها مواجه است برمى‏شمرد و معتقد است که جریان چپ باید خود را بازسازى کند تا بتواند در جهان متغیر کنونى دوام آورد. به اعتقاد نویسنده، این چالش‏ها به گونه‏اى هستند که هویت چپ را با بحران مواجه مى‏سازند؛ ولى خروج از این تنگنا براى چپ ممکن است؛ خروجى که مى‏توان بر آن «نوسازى چپ» نام نهاد.
۱۲.

پنج رویکرد به وحدت حوزه و دانشگاه

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 482
رویکرد امام به وحدت حوزه و دانشگاه بیشتر معطوف به پیوند سیاسى و عاطفى بین این دو قشر بود؛ ولى این وحدت آرمانى و سیاسى - اجتماعى نمى‏تواند بدون توجه به سطوح معرفتى و ساختارى حاصل شود. در این خصوص، برخى از اندیشمندان تحلیل‏هاى مختلفى ارائه نموده‏اند که در مجموع به چهار رویکرد مهم مى‏توان اشاره کرد: وحدت معرفتى، وحدت ایدئولوژیک، وحدت ساختارى و وحدت مبتنى بر تقسیم کار. نویسنده، رویکرد اخیر را با تعبیر خاصى مى‏پذیرد.
۱۳.

روشنفکری چیست؟

مصاحبه شونده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 753
در این گفت‏وگو، چیستى مقوله روشنفکرى و ویژگى‏هاى آن و نیز انگیزه‏هاى روشنفکرى و حیطه‏هاى مختلف روشنفکران بررسى شده است و در ضمن آن به مسؤولیت‏هاى اجتماعى روشنفکران در خلق تئورى‏هاى جدید که نشأت‏گرفته از ذات جامعه باشند، اشاره شده است. در بررسى انگیزه‏هاى روشنفکرى سکولار به سه احتمال: شهرت، علم و وطن‏پرستى اشاره شده است.
۱۴.

دین و دولت در اندیشه بازرگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 62
بازرگان تا چند سال پیش از مرگش رویکرد حداکثرى به دین داشت و در چند سال اخیر به رویکرد حداقلى گرایید و هدف دین را منحصر در خدا و آخرت دانست. افراط و تفریط در اندیشه او ریشه در نگرش پراگماتیستى [ = فایده‏گرایى ]او نسبت به دین و موضع تدافعى او براى توانمند نشان دادن دین در مقابل منکران دین یا مدعیان ناکارآمدى دین در دوران جدید بوده است.
۱۵.

نظام تربیتی و دگرگونی ارزش ها

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 249
نویسنده مقاله با اشاره به ویژگى مدرنیسم، یعنى تغییر ارزشها و باورها، به نگرانى نسل انقلاب از وضعیت نسل سوم اشاره کرده و با بررسى برخى پاسخ‏ها به این پرسش که «دلیل نامطلوب بودن وضع فرهنگى نسل سوم چیست؟»، «ناکارآمدى نظام تربیتى» را پاسخ صحیح دانسته و در جهت تثبیت این پاسخ، به ویژگى‏هاى نظام تربیتى ناکارآمد اشاره مى‏نماید.
۱۶.

اخلاق در جهان پست مدرن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 900
ویژگى‏هاى اخلاق در جهان پیش از دوران پست‏مدرن و رویکردهاى پست‏مدرن به اخلاق محور اصلى این مقاله است. نویسنده در پایان مقاله آورده است که نظام اخلاقى پست‏مدرن در تقابل با اخلاق افلاطونى و نوافلاطونى است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۰۲