تاریخ فرهنگی-اجتماعی-اداری ایران

نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۵۲۱ مورد.

۲۱.

مقایسه ای بین روش های نمونه برداری فعال و غیر فعال در مخازن نگهداری از منابع آرشیوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نگار رئیس نیا

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و ششم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۳)

کلید واژه ها: پایش آلودگی بیولوژیک نمونه برداری از هوا مخازن منابع آرشیوی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 149 تعداد دانلود : 605

هدف: هوا به عنوان منبعی از ریزاندامگان ( میکروارگانیسم ها ) دارای نقش مهمی در ایجاد آلودگی های بیولوژیک و آسیب های جدی در منابع آرشیوی می باشد؛ از این رو پایش میکروبی منظم هوای مخازن (در راستای سیاست های حفاظت پیشگیرانه) برای شناسایی و اصلاح شرایط بحرانی، اجتناب ناپذیر است. هدف از این مطالعه ارزیابی سطوح آلودگی بیولوژیک هوا در مخازن نگهداری از منابع آرشیوی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ج.ا.ا، با روش های نمونه برداری فعال و غیر فعال، و بررسی وجود ارتباط بین نتایج حاصل از این دو روش می باشد. روش ها:در این مطالعه نمونه برداری از هوای مخازن به دو روش: فعال (استفاده از دستگاه ایرسمپلر)، و غیر فعال (روش پلیت گذاری) بر اساس استاندارد ISO 14698-1:2003، انجام شد. پس ازتعیین تعداد کلی ریزاندامگان زنده و قابل کشت (TVC)، و شناسایی آنها با روش های میکروبیولوژی، همبستگی میان نتایج حاصل از دو روش و توزیع فراوانی گروههای مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: در میان قارچ های جدا شده جنس های Penicillium، Cladosporium و Aspergillus دارای بالاترین فراوانی در هردو روش نمونه گیری فعال و غیر فعال بودند. بررسی درصد فراوانی باکتری های آلاینده هوای مخازن، در هر دو روش نمونه برداری، نشاندهنده غالبیت باکتری های گرم مثبت میله ای ( و رشته ای) اسپور دار، از قبیل گونه های جنسBacillusو Streptomyces، می باشد. تحلیل آماری با نرم افزار SPSS ، همبستگی دو روش ارزیابی کننده کیفیت هوا را تائید نمود. مقایسه توزیع فراوانی گروههای مختلف نشانگر عملکرد بهتر روش فعال برای جداسازی جنس های قارچی می باشد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از هر دو روش به منظور ارزیابی کلی آلودگی هوا، درپایش های ادواری مخازن، قابل استناد می باشد.

۲۲.

اصلاح نظام اداری ایران در عصر قاجار با تاکید بر قانون استخدام کشوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی جعفری مرتضی دهقان نژاد فریدون اللهیاری

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۹۵ شماره ۲۹ (پیاپی ۱۱۹)

کلید واژه ها: قاجار نظام اداری قانون استخدام کشوری مجلس چهارم شورای ملی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 496 تعداد دانلود : 334

در طول تاریخِ چند هزار ساله ایران، نظام اداری کشور تابع نظم و ترتیب خاصی نبود و بسیاری از افراد متنفذ با روش های گوناگون همچون خرید و فروش، رشوه و پارتی بازی برای رسیدن به اهداف شخصی؛ وارد دستگاه اداری می شدند. این روند تا اواخر حکومت قاجار نیز تا حدودی ادامه داشت ولی پس از انقلاب مشروطه و به دلیل تغییر و تحولاتی که در ساختار سیاسی ایران رخ داد نظام اداری کشور نیز تحت الشعاع این اتفاق مهم قرار گرفت. به رغم تشکیل مجلس شورای ملی در عصرمشروطه، به دلیل چالش ها و مشکلات فروان؛ مجالس اول تا سوم شورای ملی کارآیی لازم در راستای اصلاح نظام اداری نداشتند ولی با تشکیل مجلس چهارم شورای ملی(1300تا 1302 ش) که از مهم ترین و تأثیرگذارترین مجالس دوره قاجار بود، «قانون استخدام کشوری» با وجود موانع زیاد؛ برای سروسامان دادن به نظام اداری ایران و شرایط ورود به دستگاه دولتی وضع گردید. بنابراین هدف از این مقاله بررسی چگونگی اصلاح نظام اداری ایران در عصر قاجار با تاکید بر قانون استخدام کشوری؛ می باشد که با روش توصیفی- تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای و آرشیوی نگاشته خواهد شد.

۲۳.

پژوهشی در نمادهای سیاسی و مذهبی سکه های سلسله نخست شاهان محلی فارس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: امیر امیری نژاد

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلید واژه ها: سکه شاهان محلی فارس فرترکه نمادهای سیاسی و مذهبی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 680 تعداد دانلود : 88

مطالعه تاریخ ایران در دوران بعد از اسکندر، دورانی که تحت عنوان « هلنیسم» یاد می شود، فاقد منابع دست اول مکتوب است، از این رو برای بازسازی تاریخ حکومت های محلی این دوره بخصوص پارس از منابع قابل دسترس محلی استفاده می شود؛ بدون شک مفیدترین و قابل استنادترین منابع محلی این دوره سکه های ضرب شده از سوی شاهان محلی فارس است که نشان می دهد ایالت فارس برای مدتی از استقلال داخلی برخوردار و والیان آن از حکام محلی منطقه بودند.این پژوهش محدوده زمانی220 تا 140 قبل از میلاد را با نگرشی بر سکه های گروه نخست از شاهان فارس معروف به فرترکه (Frataraka) را در برمی گیرد. مقاله پیش رو به صورت میدانی و کتابخانه ای انجام گرفته که از سکه های شاهان فارس در موزه های بانک سپه، موزه ایران باستان و موزه تماشگه پول جمع آوری و مورد بررسی قرار گرفته است. ناگفته پیدا است این سکه ها در برگیرنده نمادهای سیاسی و مذهبی خاصی بوده که ریشه در گذشته والای خود دارد، نمادهای بکار رفته در سکه های فرترکه در قالب نوشته ها و اشکال مختلفی مانند درفش یا بیرق فرترکه، نیایشگر، کعبه زرتشت و... نمایان می شوند. در پس این نمادها و نشانه ها ایدئولوژی حکومت شاهان فارس بر جامعه و اجرای اهداف سیاسی آنها نهان است، هدف از این پژوهش بررسی این نمادها با روش توصیفی- تحلیلی از نظر مفاهیم و ارتباط آن با ایدئولوژی شاهان فارس برای رسیدن به اهداف سیاسی و مذهبی شان است.

۲۴.

پژوهشی درباره منصب نسقچی در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: بابک روح الامینی سید هاشم آقاجری داریوش رحمانیان

منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۲)

کلید واژه ها: مجازات قاجاریه مناصب تحولات نظام دیوانی تشکیلات درباری مناصب نظامی انتظامی نسقچی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 651 تعداد دانلود : 810

منصب نسقچی که از زمان صفویه در نظام دیوانی و تشکیلات دربار وجود داشت پس از سقوط صفویه همچنان به حیات خود ادامه داد اما در دوره قاجاریه به عللی چند از فهرست تشکیلات درباری ایران حذف گردید. واکاوی علل و عوامل موثر بر حذف این منصب از فهرست مناصب دوره قاجاریه به عنوان مسئله اصلی این تحقیق مد نظر است. روش گردآوری داده ها در این پژوهش کتابخانه ای و اسنادی است و روش تحلیل تبیین کارکردی. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد ایجاد نهادهایی با کارکرد مشابه از یک سو و تحولات داخلی ایران و حاکم شدن نظم و ثبات در کشور از مهمترین علل حذف این منصب از تشکیلات دربار قاجاریه به حساب می آید.

۲۵.

دردهای تاریخ ایران

نویسنده: علی بیگدلی

منبع: خردنامه سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۶

کلید واژه ها: اقتصاد سیاست اجتماع تاریخ ایران دردها و معضلات

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 375 تعداد دانلود : 362

ایران، در فرآیند تاریخی خود با دردها و معضلات زیادی در بخش های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مواجهه بوده است که کمتر برای درمان این دردها چاره ای اندیشیده شده است؛ دردها و مشکلاتی که در عقب ماندگی اجتماع و سیاست و اقتصادمان نقش بسیار زیادی داشته است. به عبارت دیگر، این دردها، بستر و فضای جامعه ما را تحت تاثیر خود قرار داد و بن بست های جدی را ایجاد کرد. دردهای تاریخ ایران را در مقوله های زیر می توان طبقه بندی کرد: وجود جنگ های پرشمار داخلی و خارجی؛ اصالت نداشتن عقل فردی یا عقل خودفرما و خودمنشأ؛ شکل نگرفتن عقل فلسفی و تن دادن به تقید، تعهد و تعبد؛ رواج و گسترش بیش از اندازه خرافه، افسانه و طلسم؛ فقدان تسلسل فکری در میان اندیشمندان (تعارض اندیشگی)؛ فقدان درد اجتماعی در میان اندیشمندان؛ بی میلی نسبت به تغییر و نبود محرک های تاریخی در جامعه؛ عدم همبستگی و زیست اجتماعی (درون گرایی، خود محوری و بیگانه گریزی)؛ ایلیاتی بودن حکومت ها؛ عدم شکل گیری طبقه به معنی واقعی؛ وجود بحران های دراز مدت و آزار دهنده جانشینی و مشروعیت؛ قدسی بودن سرشت شاهان و عدم نقادی نسبت به آنها؛ فاصله زیاد میان دولت و ملت؛ وجود خرده مالکی و شکل نگرفتن بزرگ مالکی که در این مقاله به هر یک از این مقوله ها خواهیم پرداخت.

۲۶.

تأملی درباره اشتغال حافظ شیرازی در تشکیلات دیوانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: یزدان فرخی

منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال هفتم بهار ۱۳۹۵ شماره ۲۷

کلید واژه ها: اصطلاحات دیوانی منابع تاریخی حافظ شیرازی مشاغل دیوانی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 721 تعداد دانلود : 843

بر اساس دیدگاهی که در میان بخشی از پژوهشگرانِ حوزه حافظ شناسی رایج شده است، حافظ در دوره ای از زندگی خود به کار «دیوانی» می پرداخت و از جمله مأموران و کارگزاران تشکیلات اداری و دیوانی بوده است. بررسی دقیق استنادات و شیوه استنباط های صورت گرفته، ضرورت بازبینی این دیدگاه را بیان می کند. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش ها است که دیدگاه اشتغال حافظ به دیوانی بر چه پایه و اساسی استوار شده است؟ و بر اساس شواهد و منابع تاریخی کدام نظر در خصوص اشتغالات حافظ اعتبار بیشتری دارد؟ به نظر می رسد که رواج دیدگاه مورد نظر نتیجه استنباط درستی از منابع و معناکاوی از شعر حافظ نیست و از این رو این موضوع نیازمند بررسی و تحقیق دقیق تری است. در پژوهش حاضر، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد انتقادی، به ارزیابی استنادات و شواهد پژوهشگران در بیان دیدگاه اخیر پرداخته و تلاش می شود تا نوع پیوند حافظ با تشکیلات حکومتی بر اساس شواهد و اسناد موجود تبیین گردد.

۲۷.

اهداف و کارکرد سازمان شاهنشاهی در دوره پهلوی دوم

نویسنده: زهرا قلاوند فاطمه قلاوند

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال چهارم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

کلید واژه ها: کارکرد اهداف سازمان بازرسی شاهنشاهی فساد اداری و مالی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 921 تعداد دانلود : 583

در تاریخ معاصر سازمان بازرسی به صورت تشکیلاتی که وظیفه نظارت بر حسن اجرای امور سازمان های اداری و همچنین اجرای صحیح قوانین را به عهده دارد، از مؤسساتی است که پس از تصویب قانون تأسیس سازمان بازرسی شاهنشاهی در دوره محمدرضا پهلوی در سال 1347 و در مجلس بیست ودوم در 14 ماده و 2 تبصره به طور قانونی شروع به کار کرد. این مقاله با روش کتابخانه ای با استفاده از منابع و اسناد این دوره درصدد پاسخگویی به این پرسش است که هدف دولت مرکزی از تشکیل سازمان بازرسی شاهنشاهی چه بود؟ و همچنین کارکرد این سازمان در طول حیات آن چه بود؟ در واقع این سازمان پس از انقلاب سفید شاه و در راستای نظارت بر اجرای برنامه های انقلاب سفید با هدف نظارت حکومت مرکزی بر عملکرد سازمان های دولتی و ممانعت از گسترش روزافزون فساد مالی و اداری موجود در کشور و همچنین آرام کردن اعتراضات از طریق جلب اعتماد مردم و در نتیجه تثبیت و تداوم قدرت حکومت مرکزی در دوره محمدرضا شاه تشکیل گردید.

۲۸.

بررسی رفتارهای اطلاع یابی محققان مراجعه کننده به آرشیو ملی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: غلامرضا عزیزی

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و پنجم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۰)

کلید واژه ها: رفتار اطلاع یابی جستجوی اطلاعات کاربران اطلاعات پژوهشگران

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ فرهنگی-اجتماعی-اداری ایران

تعداد بازدید : 16 تعداد دانلود : 614

هدف: این پژوهش با هدف بررسی رفتار اطلاع یابی محققان مراجعه کننده به آرشیو ملی ایران، شناسایی اهداف و انگیزه ها و رابطة آن با رشتة تحصیلی محققان(با فرض اینکه بین رفتارهای اطلاع یابی مراجعه کنندگان به آرشیو ملی برای مطالعة اسناد با رشتة تحصیلیِ تاریخ و مدرک تحصیلیِ دکتری رابطة معنا دار وجود دارد) انجام شده است. بنابراین، بررسی و مقایسة رفتار اطلاع یابی مراجعانی که در سال 1392 برای نخستین بار به معاونت اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مراجعه کرده اند، هدف اصلی این پژوهش است. علاوه بر آن، در این پژوهش اهداف جزئی دیگری پیگیری می شوند که عبارت اند از: شناسایی موضوعات مورد درخواست مراجعان، رابطة رشته و مدرک تحصیلی مراجعه کنندگان، و رابطة جنسیت و استفاده از اسناد. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش به روش پیمایشی انجام شده است. اطلاعات مورد نیاز از بین 419 کاربرگة مربوط به جامعة هدف استخراج شده که از آن میان پاسخ 29 نفر کامل نبود. یافته های پژوهش: پس از گردآوری داده ها و تلخیص و تنظیم آنها مشاهده شد که بیشترین فراوانی محققان( 42/59 درصد) دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد یا دارندگان مدرک کارشناسی ارشد هستند. بیشترین فراوانی(11/29 درصد) از بین جامعة هدف با مدرک کارشناسی ارشد، دانش آموختة رشتة تاریخ هستند و 23/37 درصد از کل محققان، برای انجام پروژه های پایان نامه به تحقیق در اسناد پرداخته اند. نتیجه گیری: فرضیة پژوهش فقط در مورد رابطة بین رشتة تحصیلی و استفاده از اسناد تأیید شد. نتایج نشان می دهد در زمینة تولید اطلاعات علمی(23/37 درصد) محققان اسناد را به منظور استفاده در پایان نامه مورد بررسی قرار داده اند. در ردیف دوم( 56/35 درصد) اسناد به منظور تولید مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی رشتة تحصیلی این افراد(بدون در نظر گرفتن مقاطع تحصیلی) نشان دهندة آن است که دانشجویان و دانش آموختگان رشتة تاریخ، سهم بسیار قابل توجه و معنا داری در استفاده از اسناد را به خود اختصاص داده اند: 33/40 درصد از کل جامعة آماری، دانش آموختة رشتة تاریخ هستند.

۲۹.

تحلیلی بر سنت های دیوانسالاری ایران در خلیج فارس «امام مسقط و اجاره داری بندرعباس» (1209-1285)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سلمان قاسمیان مصطفی پیرمرادیان سید اصغر محمودابادی

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۹۴ شماره ۲۵ (پیاپی ۱۱۵)

کلید واژه ها: قاجاریه بندرعباس دیوانسالاری حاکم مسقط آل بوسعید اجاره داری

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 761 تعداد دانلود : 528

چکیده: بررسی ماهیت اجاره داری بندرعباسی در دوره قاجاریه نقش مهمی در شناخت تعملات ساحل نشینان سواحل شمالی و جنوبی دارد. بررسی این اخرین نمونه های عینی از سنت مقاطعه، برای پاسخ به برخی ابهام ها ضروری می نماید. مالیات و عوارض گمرکی بندرعباس از آغاز دوره قاجار با قبول تابعیت به حکمران بستک و سپس مسقط واگذار شد. در برخی تالیفات به دلیل عدم توجه به سنت مقاطعه، به اشتباه جزایر و بنادر ساحل ایران جزو قلمرو مسقط تصور می گردد. تحول در مناسبات منطقه ای با توجه به قدرت روزافزون و سیاست انگلستان و عقب ماندن دربار قاجار از تحولات جدید، به تدریج تعاملات آل بوسعید و حکومت مرکزی را خدشه دار کرد. این مقاله با رویکردی تحلیلی، ضمن بررسی ماهیت اجاره داری بندرعباس و نقش ان در تعملات آل بوسعید با حکومت مرکزی ایران، به دنبال پاسخ به این سوال اساسی است که اجاره بندرعباسی به حاکم یا امام مسقط در بر گیرنده چه نکات مهمی در خصوص سنت های مدیریتی حاکم بر منطقه خلیج فارس است؟ فرض غالب بر این است که موضوع اجاره داری بندرعباس بیانگر نوعی ارتباط نزدیک حکمرانان مسقط با حکومت مرکزی ایران بر اساس یک سنت تاریخی مقاطعه است.هرچند تحولات سده 19م/13ه و استقرار تدریجی پایه های سبک نوین اقتصادی و تجاری اروپا آن را به گونه ای دیگر نمایان ساخت.

۳۰.

پژوهشی دربارة پیشه وران و تقلب های شغلی آن ها بر اساس معالم القربه فی احکام الحسبه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: یزدان فرخی سمانه ناصری

منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال هفتم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۶

کلید واژه ها: تقلب اخلاق حرفه ای تدلیس پیشه وران حسبه نامه ابن اخوه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 809 تعداد دانلود : 270

بررسی اخلاق حرفه ای پیشه وران، زمینه پر اهمیتی در پژوهش های تاریخ اجتماعی محسوب می شود. بخشی از این اخلاق حرفه ای به شیوه و نحوه روند تولید و ارائه خدمات به مشتریان، مربوط است. در تاریخ جهان اسلام، پیشه وران تمایل داشتند تا اخلاق حرفه ای خود را با مفاهیمی چون فتوت باز گو کنند. اما وجه دیگری از اخلاق حرفه ای پیشه وران در جریان فعالیت اقتصادی، بر خلاف اخلاق ستودة حرفه ای بود که می توان به بیانی دیگر آن را «تقلب شغلی» نام گذاری کرد. پیشه وران مرتکب چه تقلب هایی شده بودند و در کدام حرفه وقوع تقلب بیشتر بوده است؟ چنین به نظر می رسد که کتاب معالم القربه فی احکام الحسبه در زمینه تقلب پیشه وران، اطلاعات قابل توجهی به دست می دهد. هدف مقاله حاضر، شناسایی و دسته بندی تقلب پیشه وران و به کارگیری یافته های کمّی و کیفی به دست آمده در تحلیل اخلاق اجتماعی و حرفه ای پیشه وران است.

۳۱.

بررسی دیوان سالاری سلجوقیان با تکیه بر تشکیلات قضایی

نویسنده: محمدرضا رحمتی فاطمه نجفی

منبع: تاریخ نو تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۱

کلید واژه ها: غزالی سلجوقیان دیوان سالاری دیوان قضاء

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 954 تعداد دانلود : 125

هدف از این پژوهش بررسی دیوان سالاری سلجوقیان با تکیه بر تشکیلات قضایی در این دوران می باشد. لذا این تحقیق از طریق بررسی ساختار دیوان قضایی دوره سلجوقیان، از جمله نحوه انتصاب، میزان اختیارات، حوزه نفوذ و غیره تلاش می کند تا به شناخت دقیق تحولات قضایی آنان دست یابد. با وجود این، یافته های پژوهش حاکی از آن است که تشکیلات دیوان-سالاری ایران در عهد حاکمیت سلجوقیان دستخوش دگرگونی های قابل توجهی گردید. در این میان تسلط سلجوقیان و تأسیس سلسله سلجوقی منجر به ورود سنت ها و عناصر جدیدی در تشکیلات قضایی سلجوقیان شد که از اندیشه های غزالی و ماوردی اقتباس شده بود. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی می باشد که از منابع تاریخی دست اول بهره برده شده است.

۳۲.

منصب دبیری در دوره ساسانیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم مرادی محمدتقی ایمان پور

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۹۴ شماره ۲۵ (پیاپی ۱۱۵)

کلید واژه ها: ساسانیان منصب دبیری ایران دبیربد طبقات دبیران

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 901 تعداد دانلود : 711

اردشیر بابکان در سال 224م با غلبه بر اردوان پنجم اشکانی توانست شاهنشاهی جدیدی را در تاریخ ایران پایه گذاری کند. سلسله ساسانیان به تدریج توانست پادشاهی عظیمی را تشکیل دهد که لازمه اداره چنین پادشاهی بزرگی داشتن نظام اداری توانمندومنسجم بود که در رأس آن صاحب منصبان مختلفی حضور داشتند. یکی از آن مناصب عنوان دبیری بودکه از جایگاه ممتازی در این دوره برخوردار بوده است. در رأس، این دبیران، ایران دبیربد حضور داشت که در ارتباط مستقیمی با شاهنشاه بود و در وقایع سیاسی روزگار نقش عمده ای ایفا می کرد و دیگر دبیران را تحت نظارت خود داشت. هرچند تاکنون در رابطه با مناصب مختلف دوره ساسانی بحث هایی انجام شده است اما تاکنون پژوهشی مستقل و جامع در رابطه با دبیران دوره ساسانی انجام نشده است، لذا در این پژوهش سعی شده ضمن ریشه شناسی واژه دبیر به منصب دبیری در دوره ساسانی با استفاده از روش تاریخی توصیفی تحلیلی پرداخته شود و جایگاه وظایف و هم چنین نحوه انتخاب دبیران و طبقات گوناگون آن مورد بررسی قرار گیرد.

۳۳.

تحلیل عملکرد دیوان محاسبات پس از مشروطه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدجواد مرادی نیا

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۹۸)

کلید واژه ها: Constitutional Revolution Government Accountability Office

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 495 تعداد دانلود : 502

هدف: هدف پژوهش حاضر، آشنایی مختصر با دلایل شکل گیری یکی از نهادهای مالی برآمده از انقلاب مشروطه، یعنی دیوان محاسبات و تحلیل برخی موانع موفقیت آن در انجام تکالیف قانونی در سال های نخست عمر خویش است. روش/ رویکرد پژوهش: روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی با اتکا به اسناد و برخی منابع کتابخانه ای است. یافته ها و نتایج پژوهش: یافته های این پژوهش نشان می دهد که رهبران انقلاب مشروطه با علم به آشفتگی نظام بودجه ریزی و نیز عدم نظارت بر چگونگی هزینه شدن بودجة کشور، در نخستین دورة مجلس شورای ملی، با هدف نظارت بر نظام گردش مالی خزانة کشور اقدام به تأسیس دیوان محاسبات کردند، اما عواملی همچون مقاومت صاحب منصبان حکومتی و ریشه دار بودن فرهنگ عدم پاسخگویی در آنان، دیوان مزبور را دست کم در سال های نخست، در رسیدن به اهداف اعلام شدة خود ناکام گذاشت.

۳۴.

تأملی در چیستی عدالتخانه و روند تحول مفهومی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیرضا ملایی توانی مسعود آتشگران

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۷ (پیاپی ۱۱۷)

کلید واژه ها: گفتمان سنتی گفتمان نوگرا میان گفتمان عدالت خواه جنبش عدالتخانه مجلس عدالت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 484 تعداد دانلود : 845

جنبش عدالت خواهی ایرانیان در عهدقاجار در صیرورت خود با مفهوم عدالتخانه گره خورد و به بسط حوزه معنایی آن منتهی گشت. لذا برای فهم درست تر این مفهوم بایستی متغیرهای تأثیرگذار بر آن را شناسایی کرد و به این مساله پاسخ گفت که چه عواملی در پیوند با مفهوم عدالتخانه قرار داشتند و به چه میزان و محدوده ای بر تحول معنایی آن اثر گذاردند؟ نگارندگان با استفاده از روش تحلیل گفتمان می کوشند با بررسی حوزه های گفتمانی موجود در جامعه آن روز به ارزیابی تعامل این گفتمان ها با مفهوم عدالتخانه بپردازند. ناگفته روشن است که تلقی های متفاوتی از مفهوم عدالتخانه وجود داشت: خواست توده های مردم، اصلاح قضایی بر بنیان سنت رایج جامعه بود؛ اما افکار و آراء سران جنبش متعدد بود؛ بخشی لزوماً راهبردسیاسی نداشتند و به دنبال نظام قضائی کارآمد و مستقل بودند، قسمی یک باره به دنبال استقرار قانون و مجلس مشروطه بودند. در پی بست نشینی در حرم عبدالعظیم و بی توجهی دولت به مطالبات معترضان طباطبایی خواهان ""مجلس عدالت"" شد و مخالفین دولت ""مبعوثان ملت"" را طلب کردند. نه مجلس طباطبایی لزوماً اصلاح قضایی بود و نه مجلس آزادیخواهان حتماً مشروطه. سرانجام سرسختی عین الدوله نظرات متعدد سران جنبش را در چارچوب گفتمان واحدی موسوم به ""مجلس شورای ملی"" و ایجاد مشروطه متمرکز نمود.

۳۵.

منصب شیخ الاسلام و نقش وی در امور سیاسی اجتماعیِ کرمان در دوره متأخر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد خداوردی تاج آبادی

منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال هفتم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۲۶)

کلید واژه ها: تاریخ کرمان در عصر صفوی «شیخ الاسلام» های کرمان شاه عبدالعلی میرزا مظفر شیخ الاسلام

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 124 تعداد دانلود : 872

چکیده در دوره صفوی منصب شیخ الاسلامی یکی از نهادهای مهم دینی به شمار می رفت. معمولا در پایتخت و در مراکز ایالت ها یک شیخ الاسلام نیز وجود داشت. از ابتدای دوره صفوی تا دوره حکمرانی گنجعلی خان( حک:1035 1005ق/ 1626 1596م) اطلاعی از نام شیخ الاسلام های کرمان در دست نیست. از سال 1059ق/1649م زمان روی کار آمدن شیخ الاسلام، شاه عبدالعلی، ( د.1077ق/1667م) گزارش های تاریخی، اطلاعات مفصل تری از نحوه انتخاب و کارکردها و فعالیت های آنان به دست می دهند. انتصاب افراد به مقام شیخ الاسلامی در ایالت کرمان علاوه بر شایستگی های علمی و مقبولیت عمومی معمولا موروثی بود. براساس گزارش های منابع موجود اغلب اقدامات و فعالیت های سیاسی و اجتماعی شیخ الاسلام های کرمان به دو شیخ الاسلام، شاه عبدالعلی و پسرش میرزا مظفر محدود می شود. تعرضات و دخالت های این دو شیخ الاسلام کرمان، شاه عبدالعلی، و میرزا مظفر حسین با حکام وقت ایالت و اختلافاتشان با کلانتر و داروغه اسباب عزل خود یا وزرای کرمان، میرزا هاشم، و میرزا محمد هادی، فراهم نمود. شیخ الاسلام ها نیز بر عزل و نصب قاضی ایالت و امور حقوقی و عقود و ایقاعات و وقف نامه ها و دریافت جزیه از زرتشتیان نظارت و در برنامه های دینی و فعالیت های اقتصادی و معدنی ایالت حضور داشتند و به مثابه نماینده دولت صفوی علاوه بر آنکه اخبار دولت مرکزی را به اطلاع همگان می رساندند، همه حکام و نمایندگان سیاسی در بدو ورود خود نزد آنان می رفتند و نسبت به آنان ادای احترام می نمودند.

۳۶.

بررسی دیوان سالاری ایلخانان با تکیه بر تشکیلات قضایی

نویسنده: محمدرضا رحمتی فاطمه نجفی

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال سوم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلید واژه ها: ایلخانان مغولان دیوان سالاری دیوان قضاء

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 295 تعداد دانلود : 648

هدف از این پژوهش بررسی دیوان سالاری ایلخانان با تکیه بر تشکیلات قضایی در این دوران می باشد. لذا این تحقیق از طریق بررسی ساختار دیوان قضایی دوره ایلخانان، از جمله نحوه انتصاب، میزان اختیارات، حوزه نفوذ و غیره تلاش می کند تا به شناخت دقیق تحولات قضایی آنان دست یابد. با وجود این، یافته های پژوهش حاکی از آن است که تشکیلات دیوان سالاری ایران در عهد حاکمیت مغولان دستخوش دگرگونی های قابل توجهی گردید. در این میان تسلط مغولان و تأسیس سلسله ایلخانی منجر به ورود سنت ها و عناصر جدیدی در تشکیلات قضایی ایلخانان شد که از ختاییان و همچنین یاسای چنگیزخان، اقتباس شده بود. این عوامل جدید به واسطه حاکمیت سیاسی مغولان، بر تشکیلات قضایی ایران تأثیر بسزایی گذاشت.

۳۷.

ضرابخانه فرح آباد: شناسایی شواهد تاریخی و سکه شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: صفورا برومند

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلید واژه ها: سکه دوره صفوی سکه شناسی ضرابخانه فرح آباد

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 74 تعداد دانلود : 15

بخش درخورتوجهی از مجموعه سکه های دوره صفوی به سبب کیفیت و اطلاعاتی که دربردارند، از مناب ع دست اول و شاخص در پژوهش های تاریخ اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ایران در دوران مورد بحث به شمار می روند. نقش این سکه ها را در بازخوانی تاریخ محلی نیز نمی توان نادیده گرفت. درخصوص معرفی و بازشناسی سکه های دوره صفوی و محل ضرب آنها کمابیش آثاری به صورت کاتالوگ، کتاب و مقاله منتشر شده است. اما مطالعات سکه شناختی سکه های دوره صفوی، هنوز با نواقصی همراه است که از آن جمله به نقص در شناسایی محل ضرابخانه های دوره صفوی می توان اشاره کرد. بر این اساس، در این پژوهش، برای نخستین بار نمونه سکه های کمیابی بررسی می شو د ک ه مبتنی ب ر متن سکه ، د ر فرح آباد ضرب شده اند. اگرچه دو منطقه با عنوان فرح آباد – ساری و اصفهان - به دوره صفوی تعلق دارد؛ در منابع مرتبط با سکه شناسی دوره صفوی از این ضرابخانه نامی برده نشده است و برخی مجموعه داران و سکه شناسان در انتساب این سکه ها به دو فرح آباد مذکور اختلاف نظر دارند. در این پژوهش ضمن اینکه تنها نمونه های این سکه های کمیاب نخستین بار معرفی می شوند، فرح آباد محل ضرب آنها نیز شناسایی می شود.

۳۸.

طبقات، مناصب و ساختار شهرهای خراسان دورة تیموری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدکریم یوسف جمالی حسین میرجعفری اعظم کلانتر

منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۶

کلید واژه ها: زنان طبقات اصناف مناصب شهرهای خراسان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 743 تعداد دانلود : 591

حملة تیمور به خراسان، اسباب نابودی نیروهای انسانی را فراهم آورد و ضربات جدی بر ساختار سیاسی و اقتصادی آن وارد ساخت. با توجه به خاستگاه قبیله ای تیموریان، قبایل فراوانی همراه او به ایران آمدند و بخشی در خراسان ساکن شدند. با این حال در زمان جانشینان تیمور، شهرهای خراسان بزرگ در نتیجة حمایت حاکمان تیموری و بازسازی هایی که به اشاره آنها انجام گرفت، از رونق و آبادانی برخوردار شدند و جمعیت فراوانی در آنها سکونت پیدا کردند. فرماندهان نظامی، علما، مشایخ، سادات، دیوانیان، صنعت گران، پیشه وران، صوفیان و ... جزو شهرنشینان بودند. بر این اساس اینکه در شهرهای بزرگ خراسان چه اقدامات عمرانی صورت گرفت و چه طبقات و مناصبی در شهرها وجود داشت و چه هنرمندان و اصناف پیشه ورانی در شهرهای خراسان در دورة تیموری تا پایان حکومت شاهرخ در سال 850 هجری حضور داشتند و رابطة بین آنها چگونه بوده است، پرسش هایی هستند که این مقاله به روش توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخ به آنهاست. آگاهی های به دست آمده گویای این نکته است که در دورة جانشینان تیمور به شهر و شهرنشینی توجة بیشتری از دورة خود تیمور شده است و برخی شهرهای خراسان بزرگ آبادانی و رونق خود را بازیافتند.

۳۹.

اعتیاد و مصرف مواد مخدر در قرون میانة تاریخ ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: امامعلی شعبانی رقیه مرادی گیگلو

منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلید واژه ها: اعتیاد مواد مخدر تاریخ ایران قرون میانه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 934 تعداد دانلود : 407

اعتیاد به مواد مخدر یکی از دغدغه های جامعة ایرانی طی تاریخ آن محسوب می شود. پیدایش بعضی از انواع مواد مخدر و اشکالی از اعتیاد در ایران به قرون میانة تاریخ کشورمان بازمی گردد. پژوهش پیش رو به روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که مصرف مواد مخدر در قرون میانة تاریخ ایران چه وضعیتی داشته است؟ یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که انواع مواد مخدر و در رأس آن تریاک و حشیش در آن دوران با کارکردهای درمانی، تفننی تفریحی، تسکین بخشی و نیز سیاسی انتقامی رواج داشت. نگرش عمومی به مواد مخدر به علت عوارض و پیامدهای نامطلوب آن در حوزه های فردی و اجتماعی منفی بود. هم چنین حکومت ها در قبال مسئلة اعتیاد، غالباً به دلایلی چون مشغله های سیاسی نظامی یا علقه های شخصی به مواد مخدر، سیاست بازدارنده ای در پیش نمی گرفتند و صرفاً دربارة سربداران و به طور گذرا از سیاست ممنوعیت استعمال مواد مخدر در این دوران اطلاعاتی در دست است.

۴۰.

مقایسه ساختار اجتماعی روستا و شهر در ایران دوره پهلوی و جمهوری اسلامی

نویسنده: مهدی مسیحی ابراهیم آقایی یاسر بهرامی

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال سوم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلید واژه ها: شهر روستا ساختار اجتماعی قشربندی اجتماعی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 764 تعداد دانلود : 816

در این مقاله با استفاده از رهیافت وبر به مقایسه ساختار اجتماعی روستا و شهر در ایران دوره پهلوی و جمهوری اسلامی پرداخته شده است. ساختار اجتماعی ایران بعد از مشروطه و با آشنایی جامعه ایران باغرب مدرن شروع به تحول نمود و این تحولات هم بخش روستایی و هم بخش شهری جامعه ما را متأثر نمود. لزوم آگاهی از این تحولات لازمه اقدام برای از بین بردن و یا کاهش نابرابری های ناشی از این تحولات است. روش اجرای تحقیق حاضر، اسنادی و کتابخانه ای است، ما برای دسترسی به مستنداتی درباره تغییرات در این بخش نیاز به یافته های ثانویه ای داشتیم که تحقیقمان را بر اساس آن پیش ببریم. نظریه ای که چارچوب مفهومی ما را تشکیل می دهد نظریه قشر بندی ماکس وبر است که ما را در درک مساله، هم به لحاظ تاریخی و هم به لحاظ جامعه شناختی یاری رساند. یافته ها حاکی از آن است که علاوه بر شکل گیری طبقه متوسط جدید ایران که از انقلاب مشروطه شروع شده بود و در دوران پهلوی گسترش یافت. دو عامل انقلاب و جنگ به طور کلی بر ساخت اجتماعی کشور نقش اساسی داشته است، انقلاب اسلامی از جمله عواملی است که در کشور سلسله مراتب قشربندی اجتماعی را به طور کلی تغییر داد و ساخت طبقاتی کشور را نیز دگرگون ساخت. در ایران جنگ با عراق در سلسله مراتب اجتماعی تأثیر زیادی داشت. چون که با دگرگونی های اقتصادی و مالی که با تغییرات عمیق در وضع افراد به وجود آورد همراه بود.

درخت حوزه‌های تخصصی