درخت حوزه‌های تخصصی

وجود مشکلات زیاد در شناسایی، جستجو و بازیابی منابع اطلاعاتی ارزشمند در محیط وب، کتابخانه­های دیجیتالی را بر آن داشته است تا برای مبادله اطلاعات با یکدیگر و با سایر مراکز اطلاعاتی دارای منابع ارزشمند به دنبال راهکارهایی باشند. از این رو در صورت وجود کتابخانه­های متعامل، امکان دسترسی به اطلاعات ارزشمند در سطح جهانی فراهم خواهد آمد. هدف از انجام این پژوهش شناسایی مدل های مبادله اطلاعات و شناسایی عناصر اصلی مطرح در مبادله اطلاعات برای استفاده بهینه از مدل و عناصر مبادله اطلاعات برای اجرای پروژه­های مبادله اطلاعات است. مرور متون و بررسی پروژه­های انجام گرفته در این حوزه نشان از آغاز این فعالیت­ها از سال 1998 دارد، به نحوی که از سال 2003 به بعد بر تعداد چنین پروژه­هایی افزوده شده است. همچنین با توجه به بررسی­های اولیه انجام گرفته، مشخص شد که خواستگاه بیش از 50 درصد از پروژه­ها، ایالات متحده است. به­طور کلی سه سطح مختلف مبادله اطلاعات وجود دارد که عبارتند از: سطح فنی، سطح محتوا و سطح سازمانی. با توجه به تاکید پژوهش حاضر بر سطح فنی، یافته­های این پژوهش نشان می­دهد از تفاهم نامه «او.ای.­آی.»، زبان توصیفی ایکس.­ام.­ال. و استاندارد ابرداده­ای دابلین­کر در بیشتر کتابخانه­های دیجیتالی مورد بررسی استفاده می­شود.

در این نوشته کیفیت هوای مناسب داخل کتابخانه برای مراجعهکننده و منابع کتابخانه ای توضیح داده شده است . روشهای پیشگیری از آتش سوزی، سر و صدا، گرد و غبار و هوای آلوده و سمّی در محیط کتابخانه، همراه با ذکر جزئیات ارائه و ضرورت و نحوة تهیه روشناییمناسب، گرمای استاندارد، میزان رطوبت لازم و یکنواخت، تهویه و جابجایی هوا بر اساس استانداردهای کتابخانه ها ذکر گردیده است. همچنین، وضعیت هوای داخل ساختمان کتابخانه های دانشگاهی ایران و نوع وسایل و تجهیزات تأمینکننده شرایط هوای مناسب بررسی و در قالب جدولهایی ارائه شده است. با توجه به ارزان بودن قیمت انرژی در ایران، اکثر کتابخانه های مورد بررسی شرایط و امکانات لازم برای تأمین هوای مناسب در کتابخانه ها را فراهمکرده اند. از طرفی، نظر به اینکه کتابداران نقش و مسئولیت کمتری در طراحی و ساخت کتابخانه ها دارند، تهیه بعضی از امکانات مانند وسایل و تجهیزات کنترلکننده رطوبت و گرد و غبار درکتابخانه های دانشگاهی ایران کمترمورد توجه بوده است

هدف از پژوهش حاضر، بررسی انتظارات دانشجویان آموزش الکترونیکی از ویژگیهای صفحه رابط کاربر کتابخانه دیجیتال دانشگاهی است. این پژوهش به روش پیمایشی انجام گرفته است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بود. جامعه آماری تحقیق را دانشجویان آموزش الکترونیکی که در دانشگاههای کشور از این فناوری استفاده می کنند، تشکیل می دهد. بر این اساس 200 پرسشنامه بین دانشجویان توزیع شد. تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که همه دانشجویان بر اولویت قابل فهم بودن اصطلاحات مورد استفاده در صفحه رابط کاربر، ویژگیهای صفحه نمایش و روشن بودن عملکرد های هدایت و راهبری به عنوان معیار های کاربرد پذیری صفحات رابط کاربر توافق کلی دارند. همچنین نتایج آزمون تحلیل ANOVA نشان می دهد که بین سه طبقه از دانشجویان در ارتباط با اولویت بندی این معیار ها بجز در مورد عملکرد های هدایت و راهبری تفاوت معناداری وجود ندارد. به عبارت دیگر همه دانشجویان دارای انتظارات مشابهی اند و مهارتهای فناوری اطلاعات دانشجویان به عنوان عامل تاثیرگذار در اولویت بندی این معیار ها مطرح نیست. همچنین نتایج تحقیق در ارتباط با اولویت بندی ویژگیهای صفحه جستجو، نمایش و مرور مدارک نشان می دهد که بجز در صفحه مرور مدارک بین انتظارات سه طبقه دانشجویان مبتدی، متوسط و پیشرفته نسبت به اولویت بندی این ویژگیها تفاوت معناداری وجود ندارد.

زمینه: کتابداران، کارشناسان گردآوری و اشاعه اطلاعات هستند که داشتن مهارتهای تخصصی و علمی در این خصوص برای آنان کافی نیست، بلکه مقدم بر آن برخورداری از خصوصیت والای انسانی و کردار اخلاقی است که شایسته حفظ و توسعه می باشد. از طریق این کردارها می توانیم تشخیص دهیم که کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی، کارگزاران اخلاقی هستند و در مقابل خودشان و به طور کلی جامعه، احساس مسوولیت می کنند. از این رو، این پژوهش می کوشد دیدگاه کتابداران عضو انجمن کتابداری و اطلاع رسانی کشور را نسبت به اصول اخلاق حرفه ای کتابداران و اطلاع رسانان مورد بررسی قرار دهد.روش کار: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است که با روش پیمایشی توصیفی انجام گرفته است. جامعه آماری این پژوهش را کتابداران عضو انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران و 10 شاخه استانی انجمن خراسان، اصفهان، خوزستان، فارس، قم، لرستان، کرمانشاه، مازنداران، همدان و یزد تشکیل داده اند. تعداد جامعه آماری با توجه به آمار اخذ شده از انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران 1873 نفر بوده است. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته، استفاده شده است. مبنای این پرسشنامه را برخی مولفه ها و شاخص های اخلاق حرفه ای موجود در متون مرتبط و منشورهای اخلاق حرفه ای کتابداران تشکیل داده اند.یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش جهت تنظیم اصول اخلاق حرفه ای کتابداران ایران به ترتیب، مولفه های مسوولیت در برابر خود، مسوولیت در برابر همکاران، مسوولیت در برابر حرفه، مسوولیت در برابر استفاده کنندگان، مسوولیت در برابر سازمان، مسوولیت در برابر جامعه، و مسوولیت در برابر متخصصان سایر حرفه ها پیشنهاد شدند.نتیجه گیری: در پایان، قوانین اخلاقی نهایی مورد نظر کتابداران عضو انجمنهای کتابداری و اطلاع رسانی ایران در هفت مولفه که شامل 32 اصل می باشد ارایه گردیده است.

هدف: با توجه به اهمیت کتابشناسی در تهیه منابع کتابخانه، ضروری است که آنها بر مبنای چارچوبی سازمان مند تنظیم شوند تا از اِتلاف زمان و هزینه، نارضایتی مخاطبان، یکدست نبودن ساختار و ارزیابی سطحی جلوگیری شود. از آنجایی که بررسی متون حاکی از نبود چنین ابزاری برای تدوین و نقد کتاب شناسی ها بود، هدف پژوهش حاضر ارائه چارچوبی توصیفی- تحلیلی در این راستا بوده است. روش: پژوهش حاضر از نوع پژوهش های اَسنادی است. با اتخاذ رویکردی کیفی، سه دسته از متون مرتبط با موضوع و مسئله پژوهش شامل: 1. متون کتاب شناسی (400 منبع)؛ 2. چارچوب های کتابشناسی در متون انگلیسی (در سطحی محدودتر و در دسترس)؛ 3. متون روش تحقیق و مرجع شناسی رشته کتابداری و اطلاع رسانی، بررسی شدند. با توجه به اصل اشباع مقوله هاگردآوری داده ها تا جایی ادامه یافت که دیگر اطلاعات جدیدی در راستای مسئله تحقیق به دست نیاید. فیش ها به شیوه تحلیل محتوای کیفی بررسی، دسته بندی و تحلیل شدند و مقوله های لازم استخراج شدند. تعدیل و اصلاح مقوله ها و چارچوب به دست آمده تا پایان تحقیق همچنان ادامه داشت ضمن آن که با استفاده از نظرات متخصصان مربوط و نیز پیاده سازی بر روی 10 کتاب در حوزه اسطوره نیز اعتباریابی گردید. نتایج: با تحلیل محتوای کیفی، چارچوبی شامل دو قسمت توصیفی و تحلیلی حاصل شد. 3 مقوله فرعی به دست آمده در بخش توصیفی، اطلاعات کتابشناختی، معرفی کوتاه نویسنده، آثار او، اجزای کتاب و رئوس مطالب را دربر می گیرد. بخش تحلیلی خود به دو قسمت موضوعی و انتقادی تقسیم شد. مقوله های فرعی به دست آمده در قسمت موضوعی شامل 3 مورد هدف نویسنده به لحاظ موضوعی، هدف نویسنده به لحاظ نوع مخاطب و نوع اثر به لحاظ تأثیرگذاری است. در قسمت انتقادی نیز که سهم عمده چارچوب حاصل را به خود اختصاص داد، 20 مقوله فرعی شامل چاپ کتاب، اعتبار ناشر، اعتبار نویسنده، تطابق عنوان کتاب با محتوای آن، فهرست مطالب، ارزشیابی پیشگفتار و مقدمه، سبک و نثر، ویژگی منحصر به فرد کتاب، تحلیل مطالب، میزان دستیابی نویسنده به هدف (به لحاظ موضوعی)، میزان دستیابی نویسنده به هدف (به لحاظ تطابق با مخاطب)، میزان پوشش مباحث اصلی کتاب، دیدگاه حاکم بر کتاب یا نشانه های سوگیری نویسنده، استقلال مطالب کتاب، نتیجه گیری، جدول ها و نمونه ها، پانویس ها و پی نویس ها، منابع، نمایه ها و وضعیت ترجمه، به دست آمد. اصالت/ارزش: چارچوب حتی الامکان جامع، مانع و نوین حاصل از پژوهش حاضر می تواند در تدوین و ارزیابی کتاب ها و کتابشناسی ها استفاده شود و راهنمای نویسندگان، محققان، منتقدان و مخاطبان آنها باشد و فعالیت های علمی مربوط را هدفمند و یکدست کند.

هدف اصلی پژوهش، بررسی نقش منابع انسانی و ویژگیهای روانشناسی بر رفتار اطلاعیابی در دانشجویان ترویج و آموزش کشاورزی ایران بود. پژوهش از نوع کاربردی، روش پژوهش از نوع توصیفی ـ پیمایشی و جامعه آماری آن شامل تمام دانشجویان ترویج و آموزش کشاورزی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه های تهران، شیراز، رازی کرمانشاه و رامین ـ ملاثانی اهواز بود. نمونه گیری به روش طبقه ای تصادفی با انتساب متناسب انجام شد و حجم نمونه بر اساس جدول مورگان به تعداد 290 نفر (230 نفر مقطع کارشناسی و 60 نفر مقطع کارشناسی ارشد) تعیین گردید. در این تحقیق، از روشهای ضریب تغییرات، آزمون t و F ، آزمون توکی (Tukey)، تکنیک رفع اختلاف مقیاسها (Scale Free)، تکنیک تحلیل مؤلفه های اصلی و ضریب همبستگی پیرسون به منظور تحلیل داده استفاده شد. یافته ها نشان داد دانشجویان با سالهای تحصیلی بالاتر در هر دو مقطع تحصیلی، اولویت اول را برای رجوع در کسب اطلاعات داشتند؛ این در حالی است که اعضای هیئت علمی، اولویت اول از لحاظ درجه اهمیت منابع انسانی در کسب اطلاعات دانشجویان را داشته اند. گرایش به وظیفه مداری در جنسیت زن و در بین دانشجویان مقطع کارشناسی بیشتر بوده، ولی گرایش به برون گرایی در جنسیت مرد و در بین دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد، بیشتر بوده است.

امروزه موتورهای جستجوی شناخته شده و پرکاربرد زیادی در سطح دنیا مطرح هستند. این موتورهای جستجو نمی توانند به خوبی نیاز کاربران را در ارائه اطلاعات تخصصی برآورده نمایند. در این مقاله یک «موتور جستجوی هوشمند تخصصی» طراحی و معرفی شده است. همچنین، معماری سیستم و روش کار و اجزای تشکیل دهنده این موتور جستجو و ویژگی های هوشمند آن تشریح گردیده است. برای این ربات هوشمند، یک «فهرست راهنما» طراحی شده است که هدف آن، ساخت پایگاه دانش تخصصی به منظور دسترسی آسان و سریع کاربران به اطلاعات آن است. ابتدا تمام کلیدواژه های تخصصی در این فهرست تعریف شدند و بر اساس آن سایت ها نمایه سازی شدند. 86 درصد از جامعه آماری مورد آزمایش معتقد بودند که زمان صرف شده برای جستجوی اطلاعات در این موتور جستجو کمتر از سایر موتورهای جستجوی عمومی شناخته شده است، همچنین80 درصد معتقد بودند که دقت و کیفیت نتایج جستجو در اینجا بیشتر از سایر موتورهای جستجوی عمومی بوده است.

هدف : مبانی نظری حوزه مصورسازی و بررسی مصورسازی داده و مصورسازی اطلاعات را معرفی می­کند. روش : مطالعه منابع اطلاعاتی مرتبط، تطبیق و بررسی کیفی نقش مصورسازی است. یافته­ها : کاربرد اصلی مصورسازی در کتابداری و اطلاع رسانی، ایجاد و برقرای بهتر ارتباط دیداری در زمینه طراحی رابط کاربر و نیز بهینه سازی فرایند بازیابی اطلاعات است. مباحث مصورسازی براساس گرافیک رایانه ای شکل­گرفته و سبب انتقال بهتر اطلاعات به مخاطب می شود. یکی از کاربردهای مهم مصورسازی در محیط مجازی است که از پیشرفت های فناورانه در فضای رقومی بهره گرفته است. همچنین انواع طبقه بندی مصورسازی و دو نوع اصلی مصورسازی داده و اطلاعات تشریح شده است. نتیجه گیری: مصورسازی نقش موثری در درک اطلاعات برعهده داشته و میان مفهوم مصورسازی داده و مصورسازی اطلاعات تفاوت های قابل­توجهی وجود دارد که در برخی از مقاله ها این دو مفهوم به­جای یکدیگر به کار رفته اند.

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی وضعیت ارائه خدمات و ابزارهای بازیابی اطلاعات در کتابخانه های عمومی شهر سنندج است تا با آشکار شدن نقاط ضعف و قوت، در تدوین سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های آتی کتابخانه های عمومی مد نظر قرار گیرد. روش: روش پژوهش انجام شده، پیمایشی با نگرش توصیفی است. داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه برای مراجعان کتابخانه ها (400 نفر)، مصاحبه با مسئولان کتابخانه ها، مشاهده حضوری و آمارهای موجود در کتابخانه ها گردآوری شده است. یافته ها: یافته های حاصل از تحقیق بیانگر عدم آشنایی کافی جامعه استفاده کننده از وظایف کتابخانه های عمومی و همچنین عدم توانایی آنها در استفاده از ابزارهای بازیابی اطلاعات به ویژه نرم افزارهای کتابخانه ای است و نیاز به وجود برنامه ریزی و ارائه خدمات بهتر در سطح محلی و سیاست گذاری مؤثرتر با توجه به نیازهای بومی توسط نهاد کتابخانه های عمومی کشور ضروری به نظر می رسد. اصالت/ارزش: امروزه در تحلیل معیارهای رفاه اجتماعی، میزان توسعه کتابخانه های عمومی در ردیف مسکن، آموزش، اشتغال، بهداشت و درمان قرار می گیرد و آن را یکی از شاخص های توسعه یافتگی کشورها به حساب می آورند. از سوی دیگر، بازیابی اطلاعات و منبع کارکرد اصلی کتابخانه ها است و یکی از نمادهای عملکرد مطلوب آن به شمار می رود. بنابراین بررسی کمی و کیفی ابزارهای بازیابی اطلاعات و سنجش خدمات کتابخانه ای در پیشبرد اهداف و رسالت کتابخانه های عمومی دارای اهمیت است.

جنبش دسترسی آزاد امروزه به عنوان یکی از جنبشهای تحول خواه و تأثیرگذار در جوامع علمی مطرح است. ماهیت و هدف این جنبش یعنی دسترسی آزاد به یافته­های علمی با هدف اصلی کتابخانه­ها و کتابداری یعنی دسترس پذیر کردن اطلاعات برای کاربران بدون اعمال سانسور و یا هر گونه سوگیری، ارتباط تنگاتنگ دارد. منابع شناخته شده در جنبش دسترسی آزاد عبارتند از: آرشیوها و مخازن دسترسی آزاد، چاپهای الکترونیکی و مجله های دسترسی آزاد. یکی از انواع آرشیوها ومخازن دسترسی آزاد، مخازن سازمانی میباشند. مخزن سازمانی، محملی است که برونداد رقومی یک سازمان را شناسایی، ثبت، سازماندهی و محافظت میکند و دسترسی به آنها را فراهم می سازد. در این مقاله، پس از ارائه توضیحی کوتاه راجع به جنبش دسترسی آزاد و معرفی منابع آن، مخزن سازمانی به عنوان ابزاری نوین و کارآمد در دسترس پذیر کردن اطلاعات سازمانی تعریف می شود. افزون بر آن، مطالبی نیز درباره ویژگیها، فلسفه وجودی، محتوا، مزایا و چالشهای مخازن سازمانی ارائه خواهد شد. در ادامه، برخی از شاخص ترین نرم افزارهای منبع باز موردنیاز جهت ایجاد این مخازن معرفی می شوند و در پایان به نقش کتابخانه ها و کتابداران به عنوان متولیان گرد آوری و دسترس پذیر ساختن اطلاعات سازمانی در ایجاد و ترغیب استفاده از این نوع منابع پرداخته خواهد شد

این پژوهش با روش تحلیل استنادی، مآخذ پایان نامه های کارشناسی ارشد شیمی در چهار گرایش آلی، تجزیه، معدنی و فیزیک طی سالهای 1370 تا 1379 در دانشگاه شیراز را مورد بررسی قرار داده است. از 133 پایان نامه، 12790 استناد استخراج شد. میانگین استنادها برای هر پایان نامه درمجموع چهار گرایش 16/96 است. بالاترین میزان استناد به نشریات ادواری 04/74 درصد و میزان استنادها به زبان انگلیسی 71/97 درصد میباشد. توزیع جغرافیایی استنادها نشان میدهد که آمریکا با 84/60 درصد در رتبه اول قرار دارد. خبرنامه ها با 38/28 سال بالاترین و پایان نامه ها با 37/10 سال پایین ترین نیم عمر را دارا هستند. پربسامدترین نشریات ادواری در چهار گرایش مشخص گردیده اند.

پژوهش حاضر، به منظور بررسی امکان جایگزینی منابع مرجع الکترونیکی رایگان به جای منابع مرجع چاپی، به روش کتابخانه ای (بررسی متون) و موردپژوهی و تحلیل محتوا انجام شده است. از بین 1364 منبع مرجع چاپی موجود در دانشگاه فردوسی مشهد مربوط به سال های 1990 تا 2006 میلادی، 25 منبع (5 دایره المعارف، 5 راهنما، 5 واژه نامه، 5 اطلس، و 5 زندگینامه) انتخاب گردید. همچنین، 25 منبع مرجع الکترونیکی معادل آنها نیز برگزیده شد. در هر یک از این منابع، 5 مدخل (در مجموع 250 مدخل) ارزیابی شد و پس از مقایسه میانگین نمره های حاصل از ارزیابی، قابلیت پاسخگویی منابع الکترونیکی و نیز چاپی به اطلاعات مورد نیاز، مشخص شد. بین میانگین نمرات کل حاصل از ارزیابی منابع الکترونیکی و منابع چاپی تفاوت معنی دار وجود داشت. از آنجا که تفاوت نمرات، در انواع منابع مورد نظر پژوهش (دایره المعارف ها، راهنماها، واژه نامه ها، اطلس ها، و زندگینامه ها) به نفع گروه منابع الکترونیکی بوده است، منابع مرجع الکترونیکی رایگان قابلیت زیادی برای جایگزینی، به جای منابع مرجع چاپی دارند. همچنین، بین میانگین نمره های کسب شده از ارزیابی شاخص های کیفیت محتوای منابع مرجع چاپی و منابع مرجع الکترونیکی تفاوت معنی دار، به نفع گروه الکترونیکی بوده است. بدین معنی که به لحاظ محتوایی، این احتمال وجود دارد که منابع مرجع الکترونیکی رایگان بتوانند جانشین منابع مرجع چاپی مشابه و معادل شوند. از طرفی، تفاوت معنی دار بین نمره های دریافتی حاصل از مقایسه شاخص های سنجش قابلیت های جستجو و ساختار منابع مرجع چاپی و الکترونیکی نشان داد که منابع مرجع الکترونیکی رایگان، قابلیت جایگزینی زیادی به جای منابع مرجع چاپی مشابه و معادل دارند.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات توسط هنرآموزان هنرستانهای کشاورزی در استان کرمانشاه با استفاده از مدل پذیرش فناوری2 است. این پژوهش از نوع تحقیقات پیمایشی است که برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه ترجمه شده دیویس، استفاده گردید. به منظور سنجش روایی پرسشنامه، از روش ترجمه معکوس بهره گرفته شد. اعتبار این پرسشنامه توسط پانل متخصصان تایید گردید و پایایی آن به وسیله آزمون آلفای کرونباخ برای کلیه بخش ها بالاتر از 7/0 محاسبه شد. جامعه آماری این مطالعه را 52 نفر از هنرآموزان هنرستانهای کشاورزی در شهرستانهای کرمانشاه، اسلام آباد غرب، سنقر، روانسر، قصرشیرین و بیستون تشکیل دادهاند که با توجه به محدود بودن جامعه از روش سرشماری استفاده گردید. نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان داد که متغیرهای برداشت ذهنی از مفیدبودن و نگرش به استفاده از فناوری اطلاعات اثر مثبت ومعنی داری بر تصمیم به استفاده از فناوری اطلاعات داشتند. تصمیم به استفاده از فناوری اطلاعات نیز اثر مثبت و معنی داری بر استفاده از فناوری اطلاعات داشت. همچنین، برداشت ذهنی از آسانی استفاده از فناوری اطلاعات بر نگرش به استفاده از فناوری اطلاعات اثر مثبت ومعنیداری داشت. نتایج این مطالعه میتواند دستاوردهایی برای برنامهریزان آموزش متوسطهکشاورزی داشته باشد، بدین صورت که سیاست گذاران آموزش متوسطه کشاورزی می توانند مفیدبودن فناوری اطلاعات را در فرآیند یاددهی- یادگیری به هنرآموزان یادآور شوند. از طرفی، آموزش در حد تسلط می تواندآسانی استفاده از فناوری اطلاعات را در هنرآموزان تقویت نماید