درخت حوزه‌های تخصصی

جوک یکی از راه هایی است که انسان ها با آن لحظاتی شاد را برای خود رقم می زنند. جوک، بخشی از طنز یا فکاهیات شفاهی در ادبیات عامة ایران است که به صورت های مختلفی پدیدار می شود. برخی از جوک ها با ایجاد شعف، کارکردی مثبت در زمینه های گوناگون دارند؛ بنابراین، عنصری سازنده قلمداد می شوند، اما بعضی دیگر بازتاب های منفی دارند و آثار تخریبی فراوانی به بار می آورند. این مقاله به پیامدهای منفی جوک هایی می پردازد که در اصطلاح جوک های سیاه نامیده شده اند. همچنین این پژوهش با استفاده از رهیافت کیفی به دنبال آن است که این پیامدها را مطالعه کند. در این مقاله، ابتدا با واکاوی مفهوم جوک و بیان ابعاد مختلف آن و نیز بیان سیر تحول آن در تاریخ ادبیات ایران، به مفهوم شناسی دقیق جوک های سیاه می پردازیم و پیامدهای آن ها را از دیدگاه جامعة مورد مطالعه بررسی می کنیم. نتایج نشان می دهد جوک های سیاه پیامدهای متعددی دارند که در ابعاد مختلف روانی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی پدیدار می شوند؛ تا جایی که ممکن است انسجام جامعه را مختل کنند.

این پژوهش با تحلیل تماتیک جوک های مبادله شده در نرم افزار تلفن همراه «اتاق جوک»، در پی فهم آن است که چه مقولاتی با وساطت جوک ها میان مخاطبان و تولیدکنندگان جوک مبادله می شود و هر یک از رویکردهای کلان جامعه شناختی از چه منظری به تحلیل جوک ها و به طورکلی محتوای طنز می پردازند. به این منظور پس از معرفی رویکردهای کلان مواجهه جامعه شناختی با طنز، بیش از 500 جوک ارسال شده از یک مقطع زمانی تا رسیدن به مرحلة اشباع ثبت و جهت استخراج تم های اصلی کدگذاری و مقوله بندی گردید تا تصویری کلان از وضعیت مفهومی جوک ها بدست آید. نتایج این پژوهش نشان می دهد جوک ها بواسطة نفوذ آسان تر در فرهنگ عامه توانسته اند در زمینه های مذهبی، به چالش کشیدن قدرت خرد و کلان، نقد رفتارها و خلقیات اجتماعی، بیان اعتراضات اجتماعی و ... اعلام موضع کنند. همچنین کژکارکردهایی نظیر رواج خیانت، طردهای جنسیتی و قومیتی، تلقین شرایط آنومیک، تحسین عادات غلط اخلاقی و... در محتوای تم های مبادله شده قابل شناسایی بود.

روش تحلیل اطلاع شناختی مجموعه عملیاتی است که تلاش دارد وضعیت کلی فضای یک شی‌ء یا پدیده را مشخص سازد وضعیت واقعی آن را در قیاس با وضعیت هنجارین ارزیابی کند . در این روش ، مطالعه شی‌ء و فضای آن ، چشم انداز مطلوب ، موانع نیل به مطلوب‌ها ، و مانند آن مد نظر قرار می‌گیرد . هدف این روش کشف راه‌ها و رویه‌هایی است که نیل به وضعیت هنجارین را با موانع کمتر و در زمانی کوتاه‌تر تحقق بخشد . یادداشت حاضر کلیاتی را با استفاده از نمونه‌های شناخته شده در زمینه به کارگیری روش تحلیل اطلاع شناختی مورد اشاره قرار می‌دهد ...

ورود مطالعات فرهنگی به محافل دانشگاهی ایران و اقبال حوزه عمومی به پژوهش ها و مباحث آن، اگر چه هنوز به شکل گیری سنتی روشن و با دستاوردهایی قاطع و تأثیر گذار منتهی نشده است، ایدئولوژی، دستور کار، رویکردها و جهت گیری های معرفت شناختی و روش شناختی آن، فضایی متفاوت برای علوم اجتماعی ایران و پژوهش های مربوط به آن شکل داده است. مطالعات فرهنگی، بیش از رشته های متعارف علوم اجتماعی با نگاهی از پایین به بالا به فرهنگ و جامعه می نگرد. به همین سان، مطالعات فرهنگی از نظر فلسفی، از بیشتر رشته های علوم اجتماعی ماجرا جویانه تر و انتقادی تر عمل کرده است و انتظار می رود بیش از سایر رشته ها برای توده مردم و به زبان آنها سخن بگوید و صدا و قدرت (سوژگی) آنها را در پژوهش های خود انعکاس دهد. مقاله حاضر با اتکا به تجربه آموزشی نگارنده از ده سال فعالیت در گروه مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی و تحلیل اولیه ای از پایان نامه های تکمیل شده دانشجویان فارغ التحصیل این رشته، دستاورد ها و چالش های آکادمیک این سنت آموزشی را مورد بحث قرار می دهد. استدلال نویسنده این است که تنوع روش شناختی و پیوند نزدیک تر میان نظریه و روش و اتکا به طیف گسترده تری از شیوه های تحلیل اطلاعات، علاوه بر ایجاد تغییر و گسست در چرخه معمول پژوهش های متعارف علوم اجتماعی در ایران، دستور کارهای جدیدی را در مطالعه فرهنگ و اجتماع شکل داده و پلی بین علوم انسانی و اجتماعی برقرار کرده است

مقاله ضمن تفکیک آزمون نظریه و نظریه سازی به عنوان دو سنت غالب تحقیقات اجتماعی، پژوهش کیفی را در تناظر با سنت نظریه سازی می داند و ضمن برشمردن چالش های پژوهش کیفی در علوم اجتماعی ایران،طرح مسائل و موضوعات متفاوت و جدید در جامعه ایرانی در حال گذار را نیازمند انعطاف پذیری و تنوع بیشتر در روش شناسی علوم اجتماعی می داند؛ چرا که روش شناسی کیفی ابزارهای لازم را برای توجه به معنا، قدرت و تعامل در حیات اجتماعی فراهم می سازد و قدرت عاملیت بیشتری به سوژه های مورد مطالعه در تحقیقات می بخشد.

انتشار گسترده «خبر جعلی» خبرهایی که عامدانه، مغرضانه و به صورت سازمانی و حرفه ای اغلب بر بستر رسانه های اجتماعی، جهت فریب کاربران و انحراف جامعه ساخته و پرداخته می شوند به یکی از تهدیدات مهم رسانه ای در جوامع امروز تبدیل شده است. شناخت جامع این پدیده که به ویژه پس از انتخابات سال 2016 آمریکا موردتوجه جدی رسانه ها و پژوهشگران قرار گرفته، برای تشخیص و مقابله با آن ضروری است. فهم تفاوت های این مفهوم خاص و سایر مفاهیم مشابهی که در فضای زبانی مرتبط با خبر و خبررسانی به کار می رود، می تواند برای شناخت مناسب خبر جعلی به ما کمک کند. ازجمله قدیمی ترین واژه های این حوزه، «شایعه» است که در نگاه اول بسیار به مفهوم خبر جعلی نزدیک است. بنابراین در صورت ارائه ی تبیینی روشن از تفاوت این دو مفهوم، می توان معنای دقیق تری از «خبر جعلی» بیان نمود. برای دست یابی به این هدف مقاله، علاوه بر بررسی جامع منابع علمی موجود، با 17 نفر از متخصصان حرفه ای و دانشگاهی حوزه خبر و رسانه مصاحبه شد. سپس با تجزیه وتحلیل داده ها با روش تحلیل مضمون، تفاوت این دو پدیده را ارائه دادیم. یافته های این پژوهش معلوم می کند که اولاً مهم ترین تفاوت شایعه و خبر جعلی مربوط به ظهور و بروز شایعه در جامعه ی شفاهی و ظهور بروز خبر جعلی در جامعه ی شبکه ای است. ثانیاً می توان خبر جعلی را در بستر جامعه ی شبکه ای در سه ویژگی «تولیدکنندگی»، «ماهیت محتوا» و «ویژگی های کاربران» متفاوت از شایعه دانست.

در این پژوهش به مقولة عکس به عنوان بستری برای ارتباط و تولید معنا نگریسته می شود و فعالیت هنری-اجتماعی عکاسی، به مثابة ابزاری رسانه ای که امروزه نقش مهمی در عرصة ارتباطات دارد و همچون سایر ابزارهای رسانه ای در خدمت ایدئولوژی صاحبان رسانه است، در نظر گرفته می شود. نظریة بازنمایی، با نگاهی انتقادی به رسانه ظهور یافت. روش نشانه شناسی امکان بررسی لایه های زیرین متون رسانه ای ازجمله عکس را دارد. در این نوشتار بر اساس نظریة بازنمایی و روش نشانه شناسی به تحلیل عکس های پایگاه عکاسی توتالی کول پیکس با موضوع محرم و عاشورا پرداختیم. مؤلفه های به دست آمده از تحلیل عکس ها، گویای این امر بود که عکس ها با ارائة تصویری همراه با اعوجاج از مناسک محرم در میان مسلمانان، به بازنماییِ اسلام و مسلمانان به عنوان یک «دیگری» می پردازد. ویژگی هایی همچون خشونت عزاداران، غلبة مردانگی و نقش منفعل زنان عزادار در مناسک دینی، انسجام و قدرت جمعی آنان، به علاوة فراگیری این ویژگی ها در میان همة مسلمانان ازجمله مضامین حاضر در این مجموعه عکس است؛ ضمن اینکه نمادهای مرسوم شیعی نیز در عکس ها با چنین مضامینی آمیخته می شود. مفاهیم برآمده از تحلیل عکس ها که اغلب حول مضامین منفی همچون خشونت است، می تواند اقدامی در راستای جریان کلی تر اسلام هراسی در جهان غرب قلمداد شود.

یکی از مهم ترین موضوعات مطرح در علوم ارتباطات، ارائه روش ها و چارچوب های مناسب برای تحلیل و نقد پیام های ارتباطی است که متاسفانه به دلیل عدم آشنایی پژوهشگران با محدودیت ها و ظرفیت های روش های موجود، منجر به عدم انتخاب روش مناسب جهت تحلیل پیام های ارتباطی می شود. این مقاله تلاش دارد به بررسی و نقد دیدگاه نظریه پردازان روش های نشانه شناسی و تحلیل گفتمان، که دو روش مهم در تحلیل پیام های تصویری است، بپردازد؛ زیرا میان رویکرد نشانه شناختی و گفتمانی، شباهت ها و تفاوت های بسیاری وجود دارد: یکی از این تفاوت ها این است که رویکرد نشانه شناختی به این امر توجه دارد که بازنمایی و زبان چگونه معنا تولید می کنند و رویکرد گفتمانی، به تأثیرات و پیامدهای بازنمایی و سیاست های آن و بر خاص بودن تاریخی یک شکل یا رژیم خاص بازنمایی تأکید می کند. هدف، تعیین چارچوب معینی برای نقد و تحلیل پیام های تصویری و محدودیت ها و ظرفیت های روش های مورد استفاده است. در پایان چارچوب مناسبی برای تحلیل پیام های تصویری برگرفته از دیدگاه جان فیسک ارائه شده است.

در این مقاله به این پرسش پاسخ می دهیم که آیا می توان از کتاب "قورباغه را قورت بده" نظریه ای را درباره ی مدیریت زمان و برنامه ریزی استخراج کرد؟ از این نظر، در این مقاله تلاش می شود تا دیدگاه نظری نویسنده کتاب "قورباغه را قورت بده" نسبت به مدیریت زمان و برنامه ریزی ارزیابی و تحلیل شود. برای تعیین الگوهای نظری بکار رفته در این کتاب از نظریه نوآوری راجرز و از روش تحلیل محتوای پنهان استفاده شده است. در ابتدا در خصوص تعریف نظری راجرزو تحلیل محتوا، مطالبی ارائه می شود و سپس به تحلیل عناصر موجود در کتاب خواهم پرداخت. در پایان به تعیین شاخصهای نظری کتاب اشاره می کنم . در پایان، نشان می دهم که پاسخ به پرسش ما مثبت بوده است.

بررسیِ امکان شکل گیری فرهنگ اعتماد در فضای مجازی آن هم با توجه به ساختار و ویژگی های ساختاری ای فضا هدفِ اصلیِ پژوهشِ حاضر بوده است. در تناسب با موضوع تحقیق از نظریه اعتماد اجتماعی زتومپکا و نیز هندرسون به عنوان چارچوبِ تئوریک پژوهش حاضر استفاده شده و بر اساس ادبیات نظری و تجربی تحقیق، تعدادی فرضیات تدوین و دریک جامعه نمونه در آذرماه 1391 و در شهر اسلامشهر مورد بررسی و سنجش قرار گرفت. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه مراجعین به کافی نت های شهر اسلام شهر واقع در استان تهران بوده و از آن میان، نمونه ای با حجم 383 نفر و به کمک فرمول نمونه گیری کوکران محاسبه، و با شیوه نمونه گیری دو مرحله ای تصادفی و سهمیه ای متناسب انتخاب شدند. برخی از نتایج عمده تحقیق به شرح زیر است: نتایج این پژوهش نشان داد که فرهنگ اعتماد در فضای مجازی شکل گرفته و وجود دارد هرچند میزان فرهنگ اعتمادی که در فضای مجازی شکل گرفته است در حد "" متوسط رو به پایین"" قرار دارد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که میان ساختار فضای مجازی و فرهنگ اعتماد یک رابطه مستقیم و در سطح متوسط وجود دارد. و در همین راستا، ساختار فضای مجازی رابطه قویی تری را با ""بُعد ذهنیِ"" فرهنگ اعتماد نشان می دهد تا ""بُعدِ عینی"" آن. همچنین مشخص گردید که در محیط های تعاملی اینترنتی میزان فرهنگ اعتماد تفاوت معناداری با یکدیگر نشان می دهد، به گونه ای که بالاترین میزان فرهنگ اعتماد به ترتیب در محیط تعاملی فیس بوک و سپس ایمیل و نهایتاً در محیط بازی و سرگرمی شکل گرفته است.

این مقاله با رویکرد تاریخ گرایی Historicism به تحلیل توصیفی تحقیق در ارتباطات جمعی Mass Communication و پیامدهای اجتماعی آن می پردازد. هدف اصلی مقاله ارائه چشم اندازهای علمی - کاربردی این حوزه و میزان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری اندیشمندان ارتباطی نسبت به حوزه ارتباطات است.