۱. شرط تحدید انفاق در حقوق ایران و فقه امامیه نویسنده: احسان علی اکبری بابوکانی امین امیرحسینی منبع: آموزه های فقه مدنی بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۵ حوزه های تخصصی: علوم اسلامی فقه و اصول فقه کلیات مذاهب فقهی شیعه علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۱۲۲ چکیده تعداد دانلود : ۱۲۳
۲. بازخوانی فقهی حقوقی حق شفعه موقوف علیهم نویسنده: محمدحسن حائری جواد یعقوبی محمد یعقوبی منبع: آموزه های فقه مدنی بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۵ حوزه های تخصصی: علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۶۰ چکیده تعداد دانلود : ۷۷
۳. تأملّی بر دیدگاه مشهور فقیهان در محدوده و مقتضای وقف بر نوادگان و منسوبین واقف نویسنده: مرتضی طبیبی جبلی احسان علی اکبری بابوکانی داریوش کیوانی هفشجانی منبع: پژوهش های فقهی دوره دوازدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴ کلید واژه ها: موقوف علیهمنوادگان دختریوقف بر نوادگان حوزه های تخصصی: علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۶۳ چکیده تعداد دانلود : ۵۴ در مقاله حاضر نگارندگان در پی واکاوی دیدگاه فقیهان امامیه و طرح نگاه صحیح پیرامون مسئله محدوده و مقتضای وقف بر نوادگان یا منسوبان به واقف هستند. مشهور فقیهان امامیه بر آنند که اگر واقف صیغه وقف را به نحو اطلاق به کار ببرد و به تفسیر و تصریح مصادیق آن نپردازد؛ نواده دختری مجازاً در شمار موقوف ٌعلیهم محسوب می شود و در وقف بر منسوبان، نظر به اینکه نوادگان دختری به واقف (پدربزرگ مادری خود) انتساب نمی یابند، در شمار موقوف ٌعلیهم به حساب نمی آیند. نگارندگان در این مقاله پس از نقد و بررسی مستندات مشهور فقیهان، برآنند که در این گونه وقف ها، نوادگان دختری حقیقتاً در شمار موقوف ٌعلیهم به حساب می آیند و در وقف بر منسوبان به واقف نیز نوادگان دختری ذی حق در موقوفه هستند.
۴. نقد و بررسی ادله مشروعیت «وقف حقوق معنوی» نویسنده: محمدجواد ولی زاده عباسعلی سلطانی منبع: پژوهش های فقهی دوره یازدهم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ کلید واژه ها: وقفحقوق معنویشرایط موقوفهاقتضائات عقد حوزه های تخصصی: علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۱۷۸ چکیده تعداد دانلود : ۱۹۱ از شرایط صحت وقف، مالیت شرعی داشتن، عین بودن، قابلیت قبض و اقباض و ابدی بودن شیء موقوفه است؛ بر این اساس، مخالفان صحت وقف حقوق معنوی، در امکان وقف حقوق معنوی (که حسب کارکردهایش، از موضوعات مهم و مبتلی به در حوزه مسائل اجتماعی و اقتصادی به شمار می رود) تردید کرده اند. البته موافقانی نیز برای وقف حقوق معنوی وجود دارند که دلایل آنها، اغلب عام، فراگیر و فراوقفی است و با تکیه بر قواعد و اصولی که به باب وقف اختصاص ندارد، وارد نبودن تمام شروط مورد مناقشه را به صورت یکجا، به قضاوت نشسته اند. این ادله از اصل، الزامی بودن شروط مورد مناقشه را با تردید مواجه می کنند. در این تحقیق تحلیلی - توصیفی، با نقد و بررسی ادله هر دوی موافقان و مخالفان، این نتیجه حاصل شده است که ادله عام موافقان، صلاحیت بی اثر کردن شروط مورد مناقشه را ندارند و به بیان دیگر، از این طریق امکان اثبات مشروعیت وقف حقوق معنوی وجود نخواهد داشت؛ اما از آنجا که اشکال های مخالفان با مد نظر قرار دادن: الف) فلسفه جعل شروط مورد مناقشه در وقف و ب) بازنگری در مفهوم آنها، وارد شناخته نشده اند، صحت و مشروعیت وقف حقوق معنوی اثبات می شود.
۵. نقش موقوفات اصفهان در تکافل اجتماعى با تأکید بر توانمندسازى نویسنده: مجتبى شیخى ده آبادى سید محمدکاظم رجایى منبع: معرفت سال بیست و چهارم بهمن ۱۳۹۴ شماره ۲۱۸ ویژه اقتصاد اسلامى کلید واژه ها: وقفتکافل اجتماعىتوانمندسازى حوزه های تخصصی: علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۷۷ چکیده تعداد دانلود : ۶۰ وقف داراى کارکردهاى مختلفى از جمله تکافل اجتماعى نیازمندان است و به منزله ابزارى کارآمد براى توانمندسازى و کاهش بار تکافل اجتماعى، قابلیت توانمندسازى و پوشش بخش قابل توجهى از نیازهاى نیازمندان را دارد. نقش وقف در تکافل در چهار محور مذکور به نحو مؤثرى قابل ارتقاست. این تحقیق با روش توصیفى تحلیلى درصدد تبیین چگونگى نقش موقوفات شهر اصفهان در تکافل اجتماعى و شناخت کاستى ها و مزیت هاى موقوفات تکافلى این شهر است. مطالعه تاریخ اصفهان نشان مى دهد که سهم موقوفات تکافلى توانمندساز در تاریخ این شهر قابل توجه بوده است. نیات وقف در اصفهان از گستردگى در زمینه هاى مختلف حکایت دارد. آمار موجود نیز بیانگر اهمیت اوقاف تکافلى در نزد واقفان بوده و همچنین بررسى نیازهاى فعلى جامعه در بخش تکافل، کمبود ویژه اى را در زمینه اشتغال و درمان نشان مى دهد.
۶. تحلیل مبانی حقوقی نحوة تولیّت وقف خاص، با رویکردی به قانون مدنی و قانون اوقاف نویسنده: محمد ادیبی مهر حامد رحمانی منبع: فقه و حقوق اسلامی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۹ کلید واژه ها: قانون مدنیشخصیت حقوقیوقفتولیتموقوفة عام یا خاص حوزه های تخصصی: حقوق حقوق خصوصی حقوق مدنی عقود معین حقوق فقه و حقوق مباحث فقهی –حقوقی علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۲۰۳ چکیده تعداد دانلود : ۱۶۳ یکی از مباحث عمده در مورد وقف، نحوة مدیریت آن است. مطابق مواد قانون مدنی و آرای فقها، در صورتی که واقف کسی را برای این مسئولیت تعیین کرده باشد و فرد تعیین شده نیز آن را بپذیرد، تحت عنوان «متولّی منصوص»، تولیّت وقف را در محدوده ای که واقف تعیین کرده و خلاف قانون نیست، بر عهده خواهد گرفت. همچنین در اوقاف عامّه که متولّی معیّن نداشته باشد، مدیریّت وقف بنا به تصریح ماده 81 اصلاحی قانون مدنی، ماده 1 قانون اوقاف و آرای فقها، با ولیّ فقیه (حاکم اسلامی) خواهد بود. با این حال، آرای فقها و حقوق دانان در مورد نحوة مدیریت وقف خاصی که متولّی منصوص ندارد و مقامی که این مسئولیت را باید برعهده بگیرد، متفاوت است. این نوشتار ضمن بیان دیدگاه های مختلف در این باره، به منظور دفاع از شخصیت حقوقی وقف و قراردادن ضمانت اجرایی قانونی برای اعمال و تصرّفات مدیر وقف، با استناد به دلایل شرعی و قانونی به اثبات نظریة «واگذاری مدیریت وقف به افراد ذی نفع تحت عنوان نمایندگی و با نظارت حاکم (ولیّ فقیه)» می پردازد.
۷. وقف ارزش های مالی اعتباری نویسنده: سید محمد صدری حکیمه السادات هندی زاده منبع: پژوهش های فقهی دوره دهم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۳ کلید واژه ها: وقفپولاوراق بهاداروقف پولوقف اوراق سهام حوزه های تخصصی: علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۲۳۳ چکیده تعداد دانلود : ۲۱۷ آنچه در گذشته وقف می شد، زمین، خانه، باغ و گاهی اموالِ منقولِ دارای ارزش ذاتی بود، اما امروزه تغییر ماهیت پول و ظهور ارزش های مالی اعتباری دیگر مانند اوراق بهادار، ظرفیت های مالی جدیدی را در حوزه وقف ارائه می دهد. با این همه در مورد وقف پول و اوراق بهادار دو نظریه مطرح است. برخی از فقها آن را صحیح نمی دانند و برای اثبات ادعای خود ادله ای ارائه کرده اند. در مقابل، گروه دیگری ضمن نقد ادله مخالفان، وقف این ارزش های اعتباری را صحیح و منطبق بر موازین شرعی دانسته اند و به اثبات آن پرداخته اند. در این مقاله نظرها و دلایل هر یک جداگانه بررسی می شوند و در پایان با پذیرش صحت وقف این نوع ارزش های اعتباری، ضمن تأکید بر اهمیت مدیریت مالی وقف، الگویی پیشنهادی برای تأمین این هدف ارائه می شود.
۸. توکیل در وقف نویسنده: حمید مسجدسرایی منبع: پژوهش های فقهی دوره دهم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۳ کلید واژه ها: عقدوکالتوقفصدقهایقاعتوکیلقصد قربت حوزه های تخصصی: علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۳۰۴ چکیده تعداد دانلود : ۲۳۸ انجام دادن بسیاری از اعمال حقوقی در قالب اعطای وکالت به غیر، امر رایج و مرسومی است، به گونه ای که موکل با هدف تحقق منویات خود توسط وکیل، به وی وکالت و نیابت می دهد. اما جواز و عدم جواز وکالت دادن واقف به غیر، به منظور انشای صیغه وقف و نوعی توکیل در وقف، همواره یکی از خاستگاه های اختلاف نظر فقهی بوده است، به طوری که از یک سو، ادله ای بر جواز چنین توکیلی، و از سوی دیگر، ادله ای نیز بر عدم جواز وکالت دادن در وقف دلالت دارد. البته درباره شرط وکالت در وقف در ضمن برخی از عقود لازم، نظیر بیع و رهن، مشهور فقها به جواز چنین شرط و آثار و احکام مترتب بر آن حکم صریحی داده اند و به صورت متقابل در قالب «شرط فعل»، توسط حقوقدانان نیز پذیرفته شده است. تبیین معنا و مفهوم ماهیت وقف از حیث عبادیت یا معاملیت و اینکه آیا در وقف، قصد قربت شرط است یا خیر؟ نقش تعیین کننده ای در اتخاذ موضع اثبات یا نفی در حکم این موضوع دارد. در نوشتار حاضر ضمن بررسی استدلال های قائلان به جواز و عدم جواز توکیل در وقف، از رهیافت ادله ای چند از جمله دلیل عرف، به این نتیجه اصلی می رسیم که وکالت دادن در وقف و به تعبیر دیگر توکیل در وقف، چه در قالب شرط ضمن عقد (شرط فعل) و چه به صورت ابتدایی، جایز و صحیح است.
۹. جایگاه سنّت حسنة وقف در فرهنگ اسلامی؛ با تأمّل بر قرآن و سیرة معصومان(ع) نویسنده: کاظم منافی شرف آباد الهام زمانی عباس پورسلیم منبع: مهندسی فرهنگی سال نهم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۸۱ حوزه های تخصصی: علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع) علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۱۱۲ چکیده تعداد دانلود : ۱۰۳
۱۰. حقوق شرعی فقرا نویسنده: مهدی منتظرقائم منبع: دیدگاه های حقوق قضایی پاییز ۱۳۹۳ شماره ۶۷ کلید واژه ها: حقوق فقراوظیفه اغنیامسوولیت حکومت حوزه های تخصصی: حقوق فقه و حقوق علوم اسلامی فقه و اصول فقه اندیشه و فقه سیاسی فقه سیاسی مفاهیم فقه سیاسی حقوق بشر علوم اسلامی فقه و اصول فقه اندیشه و فقه سیاسی فقه سیاسی حکومت اسلامی امور خارجی و روابط بین الملل علوم اسلامی فقه و اصول فقه فقه اقتصادی مباحث کلی علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۲۱۴ چکیده تعداد دانلود : ۱۹۵ امامان شیعه چهره زشت فقر را به خوبی دریافته و به آثار زیان بار دینی و دنیوی اش پی برده اند. اهتمام آنان به ریشه کنی فقر در جامعه اسلامی در آثار به جا مانده از ایشان مشهود است. با رویکرد حقوقی (نه تکلیفی) به بعضی از احادیث، می توان به توجه شرع به حقوق فقرا پی بُرد: حق غنی شدن و حق مؤاخذه مسبّبان فقر. فقرا حق دارند زندگی متوسطی داشته باشند؛ و اغنیا و حاکمان در جامعه اسلامی وظیفه دارند در رفع فقر آنان بکوشند. تا فقر هست افرادی هستند که به وظیفه خود عمل نکرده اند و فقرا می توانند از شخصیت های حقیقی (مثل اقارب) و حقوقی ای (مثل حکومت) که سبب پیدایش فقر شده اند حق خود را مطالبه کنند و در صورت امتناع، در دادگاهی مستقل (که قاضی اش تحت تأثیر قدرت و ثروت نیست) علیه آنان اقامه دعوی کنند. در این مقاله با نگاهی دوباره به ادله شرعی، برای دستیابی به نظر شریعت در مورد حقوق فقرا و حمایت از آنان تلاش شده است.
۱۱. تعیین موقوف علیهم از منظر فقه مذاهب اسلامی نویسنده: مسعود جهاندوست دالنجان محمدجواد فلاح یخدانی منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت سابق) سال دهم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۳۷ کلید واژه ها: موقوف علیهموقفاجماعفقه مذاهب اسلامیشرط تعیینوقف بدون ذکر موقوف علیهم حوزه های تخصصی: علوم اسلامی فقه و اصول فقه کلیات مذاهب فقهی علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۱۰۳ چکیده تعداد دانلود : ۱۰۰ گفته شده شرط صحت وقف آن است که واقف، موقوف علیه یا موقوف علیهم را معین کند، در غیر این صورت وقف باطل خواهد بود. برای اثبات این رأی به دلایل ذیل استناد شده است: اجماع فقهای شیعه، انصراف عمومات و اطلاقات وقف به شخص معین، نامعقول بودن تملیک به فرد نامعین و عدم موجودیت شخص غیر معین. از بین ادله، جز اجماع، هیچ یک دلیل معتبر نیستند؛ زیرا ادعای انصراف منوط به احراز عدم معهود بودن وقف بدون تعیین موقوف علیهم است و چنین امری محرز نیست. نا معقول بودن تملیک به فرد نامعین هم قابل اثبات نیست؛ زیرا وقف یک امر اعتباری است و برای صحت خویش نیاز به محل معین ندارد. دلیل آخر هم با تصدیق وجدان و عدم حکم فقها به بدون مالک بودن مال متردد بین دو نفر رد می شود. در میان مذاهب اهل سنت، حنفیه و مالکیه وقف بدون ذکر موقوف علیهم را جایز می دانند؛ زیرا از نظر آنها شرط موقوف علیهم تنها اهلیت تملک است، در حالی که شافعیه و حنابله شرط موقوف علیهم را امکان تملیک منجز و بنابراین عدم تعیین موقوف علیهم را موجب بطلان وقف دانسته اند.
۱۲. وقف مصداق بارز ایقاع مملِّک نویسنده: سید محمدصادق طباطبایی عادل پرنیان جوی منبع: آموزه های فقه مدنی پاییز وز مستان ۱۳۹۲ شمارة ۸ کلید واژه ها: عقدوقفایقاعمالکیت موقوفهایقاع مملک حوزه های تخصصی: علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۳۶۱ چکیده تعداد دانلود : ۳۲۲ وقف سنت حسنه ای است که نه تنها در اسلام بلکه در سایر ادیان آسمانی نیز می توان رد پای آن را مشاهده کرد. وقف یکی از اعمال حقوقی است که عقد یا ایقاع بودن آن مورد اختلاف حقوقدانان مسلمان است. بعلاوه در اینکه قبض شرط صحت یا لزوم وقف است نیز اتفاق نظر وجود ندارد. برخی مال موقوفه را ملک خداوند و برخی نیز آن را متعلق به موقوف علیهم می دانند. اگر قبول و قبض شرط تحقق وقف نباشد وملکیت وقف از آن موقوف علیهم باشد می توان وقف را مصداقی از ایقاع مملک دانست. با مراجعه به آرای فقها مشخص می شود که نه تنها قبول در وقف لازم نمی باشد بلکه قبض نیز از شرایط لزوم وقف است. بنابراین بر فرض آنکه مالکیت موقوفه به خداوند منتقل شود یا وقف فک ملک باشد، باز هم منافع مال موقوفه در ملکیت موقوف علیهم وارد می شود، هرچند قول مشهور هم مالکیت عین و هم منافع را متعلق به موقوف علیهم می داند؛ بنابراین می توان وقف را ماهیتاً ایقاع مملک دانست.
۱۳. جایگاه وقف در توسعه تشیع در عصر ایلخانان نویسنده: حسین ایزدی صدرالله اسماعیل زاده منبع: تاریخ اسلام سال سیزدهم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۵۰ حوزه های تخصصی: تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی ایلخانان علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۴۰۰ چکیده تعداد دانلود : ۳۷۹
۱۴. وقف های زنان عثمانی و وقفیه والده سلطان ماه پیکر نویسنده: اسراء دوغان منبع: پیام بهارستان سال چهارم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۱۳ حوزه های تخصصی: علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۶۹۱ چکیده تعداد دانلود : ۷۰۰
۱۵. وقف و موقوفه در نهاوند (2) نویسنده: ذبیح الله سیفی منبع: فرهنگان پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۴۰ حوزه های تخصصی: علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۲۴۳ چکیده تعداد دانلود : ۲۳۴
۱۶. وقف به مثابه الگوی کارآفرینی اجتماعی پایدار در اسلام نویسنده: حبیب الله سالارزهی منبع: ندای اسلام زمستان ۱۳۸۹ و بهار ۱۳۹۰ شماره ۴۴ و ۴۵ حوزه های تخصصی: علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۶۶۴ چکیده تعداد دانلود : ۶۵۷
۱۷. نقش وقف در گسترش تشیع در دوره ایلخانان نویسنده: صدرالله اسماعیل زاده منبع: فرهنگ پژوهش شماره ۱۰ حوزه های تخصصی: علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۵۵۳ چکیده تعداد دانلود : ۵۵۸
۱۸. وقف در آیینه شعر و ادب نویسنده: رضا بابایی منبع: وقف میراث جاویدان بهار ۱۳۸۹ شماره ۶۹ حوزه های تخصصی: ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای تاریخ علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۴۴۷ چکیده تعداد دانلود : ۴۱۶
۱۹. تحلیل نحوه ارتباط عین موقوفه با واقف و آثار آن قبل و بعد از زوال وقف در حقوق مدنی ایران نویسنده: احد قلی زاده منبع: مقالات و بررسی ها ۱۳۸۹ شماره ۸۹ کلید واژه ها: قانون مدنیبیع وقففسخ و اقاله وقفزوال وقفشخصیت حقوقی وقف حوزه های تخصصی: حقوق حقوق خصوصی حقوق مدنی عقود معین علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۶۸۰ چکیده تعداد دانلود : ۶۵۳ تاثیرپذیری از تفاوتهای موجود در آرای فقهی دربارة ماهیت و آثار وقف، منجر به پیدایش برداشتهای مختلف از مفاد مواد قانون مدنی متضمن احکام وقف شده است. یکی از موضوعات مورد اختلاف، نحوة ارتباط عین موقوفه با واقف و در نتیجه امکان یا عدم امکان بازگشت عین موقوفه به واقف، بعد از زوال وقف است. مطالعة حاضر نشان می¬دهد که با وجود اظهارنظرهای مخالف، قانون مدنی فک ملک از واقف در نتیجة وقف را نپذیرفته است. این مالکیت به موقوفعلیهم یا شخصیت حقوقی وقف نیز منتقل نشده است. در نتیجه، تصرفات مالک در ملک موقوفه که منافی با حق موقوفعلیهم نباشد، جایز است. بقای مالکیت مالک بر موقوفه، منجر به آن می¬شود که هر زمان که وقف به سبب هر یک از اسباب زوال زایل گردد، سلطة کامل واقف یا ورثة موجود او، بر آن موقوفه اعاده شود. به این ترتیب، در صورت وجود اشاعه میان وقف و ملک، با فروش ملک، مالک موقوفه حق شفعه نسبت به ملک مزبور خواهد داشت.
۲۰. اصول وقف از دیدگاه شیعه و سنی نویسنده: اعظم سادات فاطمی منبع: میثاق امین زمستان ۱۳۸۸ و بهار ۱۳۸۹ شماره ۱۳ و ۱۴ حوزه های تخصصی: علوم اسلامی فقه و اصول فقه کلیات مذاهب فقهی علوم اسلامی فقه و اصول فقه دیگر موارد وقف، صدقه و انفاق تعداد بازدید : ۵۴۰ چکیده تعداد دانلود : ۴۸۳