درخت حوزه‌های تخصصی

هدف از آفرینش انسان، رستگاری در پرتو ایمان و عمل صالح است و برترین عمل صالح، اقامة نماز (گزاردن نماز با رعایت تمامی شرایط آن) است که تأثیر گسترده ای بر جنبه های شناختی، گرایشی، اخلاقی، روانی، رفتاری و جسمانی نمازگزاران در سطح فردی و اجتماعی دارد. همچنین اقامة نماز، اعم از فرادا و جماعت، در داخل سازمان یا خارج از آن، تأثیرهای ویژه ای بر زندگی سازمانی انسان ها و نقش خاصی در ارتقای رفتار سازمانی کارکنان دارد. پژوهش در این خصوص، همراه با تقویت شناخت و باور به اقامة نماز، می تواند مشوّق مدیران و دیگر کارکنان در ترویج و تعمیق فرهنگ اقامة نماز باشد که نتیجه آن، تقرّب به خداوند و تحصیل کمالات معنوی و اخلاقی و به تبع آن، ارتقای رفتار سازمانی کارکنان است. رفتار سازمانی معمولاً در سه سطح «فردی»، «گروهی» و «سازمانی» مطالعه می شود و آنچه به عنوان مسئلة مطمح نظر است این است که نقش اقامة نماز در ارتقای رفتار کارکنان در سطح سازمان چیست و چگونه تبیین می شود؟ برای بررسی مسئله، با رویکردی «توصیفی-تحلیلی» و به تعبیر دقیق تر، «اجتهادی»، به پژوهشی نظری در آموزه های اسلامی اقدام شد و معلوم گردید که «تسهیل ارتباطات مؤثر»، «جلوگیری از رفتارهای سیاسی»، «ارتقای فرهنگ سازمانی»، «پیشگیری از تعارض و کمک به حل آن»، «تقویت رفتارهای شهروندی سازمانی»، و «ارتقای معنویت در سازمان»، از نقش های اقامة نماز در ارتقای رفتار کارکنان در سطح سازمان است.

در این مقاله نگرش دانشجویان به موضوع شهادت (در چهار مقولة نگرش به مفهوم شهادت، دفاع مقدس، شهادت طلبی و الگوپذیری از شهیدان) و عوامل مؤثر در نگرش به شهادت و همچنین قدرت پیش بینی هر یک از این عوامل بررسی شده است. در این تحقیق، از روش پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، تمام دانشجویان دختر و پسر دانشگاه فردوسی مشهد، در نیم سال دوم تحصیلی 1387‐1388 بوده است. نمونة آماری، تعداد 801 نفر (285 پسر و 516 دختر) از دانشجویان مذکور است، که با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. برای سنجش نگرش دانشجویان به ابعاد شهادت، از یک مقیاس محقق ساخته استفاده شد. پایایی این پرسشنامه، از دو روش تکرار در طی زمان و محاسبه آلفای کرونباخ (92/0) مورد تأیید قرار گرفت. یافته های مربوط به چهار مؤلفه مورد پژوهش، نشان می دهد که دانشجویان به طور معنا داری، به سمت موافق طیف، تمایل دارند، اما دانشجویان در سه حوزة شهادت طلبی، نگاه به دفاع مقدس و الگوپذیری از شهدا، به سطح مطلوب (موافقت) نرسیده اند. تحلیل رگرسیون چند متغیره، نشان می دهد که از بین عوامل مورد بررسی، تنها هویت دینی و هویت ملی قادر به پیش بینی نگرش افراد به شهادت هستند؛ در این زمینه هویت دینی از قدرت پیش بینی بیشتری (43%) نسبت به هویت ملی (12%) برخوردار است.

در نظام الاهیاتی اسلام، می توان مدعی دیدگاهی شد که در آن، انسان واجد فطریاتی است که اقتضای هدایت او در مسیر حرکت به سمت خدا را دارند. این نظریه مستلزم جهت داری ذاتی وجود انسان در امر ادراک و شناخت (خصوصاً شناخت خداوند) است. این نوع شناخت خاص انسانی درشؤون اخلاقی او تأثیرگذار است. این مقاله بر آن است تا به نظریه فطرت به عنوان معیار فعل و گزاره اخلاقی بپردازد.

سیره پیامبر خاتم (ص) در عرصه های مختلف زندگی از جمله «عرصه خانوادگی» و ارتباط های درونی آن، الگویی برای رفتار همگان است. در این پژوهش کوشیده ایم تا با گزینش کلید ترین گزارش ها از زندگانی خانوادگی پیامبر (ص)، به بازشناسی اصولی بپردازیم که آن حضرت در رفتار با اعضای خانواده خود داشته اند. در این مقاله، به چند اصل مهم از جمله: «اهتمام به خانواده»، «توجّه به معنویات»، «اخلاق و ادب مداری»، «خردورزی»، «هم اندیشی» و «مشارکت و همدلی» اشاره می گردد.

با توجه به اینکه یکی از شاخص های مهم در سیره اهل بیت (ع) ستیز با آشفتگی های تفرقه و فراگیر ساختن روح همدلی در عرصه های مختلف فکری و سلوک اجتماعی و سیاسی است، تا از اندیشه ها و رفتارهای متفاوت، برآیندی مثبت در مسیر تکامل جامعه پدید آید، هدف این مقاله، پاسخ به این پرسش اساسی است که آیا مقتضای چنین سیره ای، با در نظر گرفتن اندیشه ها و آرای متغایرِ افراد که بستر تنوع و حتی اختلافِ توقع ها، سلیقه ها و مواضع می شود و می تواند منشأ از هم پاشیدگی انسجام جامعه اسلامی گردد، در پی ریزی همدلی اجتماعی چیست؟ این تحقیق، با روش اسنادی تحلیلی و در راستای ترسیم مختصات جامعه سازوار و متکامل، به این نتیجه رسید که سبک زندگی معصومین(ع)، در قبال آرا و رفتارهای مخالف، بر مبنای تنوع گرایی همراه با انسداد بی راهه های گمراهی و انحراف فکری و نمایاندن حق ناب از طریق تضارب اندیشه ها و دیدگاه های متقن و انتظام یافته بر پایه اصول عقلانی و حریم اراده الهی است.

تکریم مهمان یکی از مؤلفه های اخلاق اسلامی بوده و در بسیاری از کتب اندیشمندان، آیات و روایات اسلامی بر آن تأکید شده است. با نگاهی عمیق به ساختار فضایی خانه های سنتی ایران، می توان توجه به تکریم و بزرگداشت مهمان را در آن به شکل ملموسی مشاهده کرد. هدف این پژوهش، تحلیل و بررسی جلوة یکی از مؤلفه های اخلاق اسلامی یعنی تکریم مهمان در ساختار فضایی خانه های سنتی ایران می باشد. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد. ابتدا از طریق شیوه های تحقیق کتابخانه ای، مفهوم تکریم مهمان از کتب برخی صاحب نظران، اندیشمندان و آیات و روایات اسلامی استخراج شده، سپس جلوة تکریم مهمان در ساختار فضایی خانه های سنتی ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

سعادت و کمال انسان در نحوه همزیستی با دیگران است. قرآن کریم، انسان را به رعایت ارزش های اخلاقی در همزیستی فرامی خواند، تا به تربیت افراد جامعه و هم افزایی فضایل اخلاقی بینجامد. در این روش از همزیستی، مسالمت آمیز بودن تعاملات اجتماعی، اصل نیست؛ بلکه اصل، تعالی اخلاقی افراد جامعه است. مهم ترین عامل در تربیت و استقرار ارزش های اخلاقی، محبت است؛ زیرا محبت میان افراد جامعه، الفتی طبیعی ایجاد می کند و جامعه را همچون پیکر واحد می سازد. مقصود از محبت، محبتی است که از رذایل اجتماعی می کاهد و بر فضایل می افزاید؛ و آن، محبت فی الله و محبت لله، یا به تعبیر دیگر، محبت خیرخواهانه است که از محبت انسان نسبت به خیر محض یعنی خدای متعال برانگیخته می شود. از آن جا که محبت برای تربیت اخلاقی است، به تناسب شرایط و گروه های مختلف اجتماعی، جلوه های متفاوتی می یابد: گاهی به صورت ولایت نمود می یابد؛ و گاهی به شکل برائت ظاهر می شود؛ چنان که محبت طبیب، سبب برائت او از آلودگی موجود در بدن بیمار است. در بیان قرآن، مهرورزی پیامبر اسلام با مردم، محبت مؤمنان نسبت به هم، حتی مهرورزی مؤمنان نسبت به کافران و دشمنان، به اشکال مختلف به هم افزایی فضایل اخلاقی منجر می شود. همچنین دشمنی و برائت مؤمنان از کفاری که در دشمنی با مؤمنان لجاجت دارند، تجلی رحمت الاهی است که سبب خروج آن ها از ولایت شیطان و پذیرش ولایت خدای سبحان می شود.