درخت حوزه‌های تخصصی

در عصر امویان مراکز علمی وادبی فعال دوگونه بود:1- مراکزی که پیش از اسلام توسط اقوامی چون یونانیان‘ایرانیان و سریانیان درسرزمینهای همچون مصر ‘ ایران و شهرهای نصیبین و رها تأسیس شده بود وغالبأ به علوم عقلی و پزشکی می پرداخت . این مراکز در دوران اسلامی نیز تا سالها همچنان فعال بود وبدون هرگونه اتکایی به دستگاه خلافت اسلامی به رونق علمی وتحقیقات خود ادامه داد. 2- مراکزی که در اثر تلاشهای مسلمانان در دوره اسلامی رونق علمی پیدا کردو به مراکز علم و تمدن اسلامی تبدیل شد . در این مراکز بیش از هر چیز علوم اسلامی خصوصأ علوم قرآن (قرائت وتفسیر ) وفقه و حدیث تدریس می شد وعلوم دخیله کمتر موردتوجه بود. این مقاله به بررسی هردو دسته می پردازد.

از اقدامات مؤثر امامان شیعه برنامه ریزی مناسب برای خودکفا کردن شیعیان از طریق سازماندهی های علمی، اجتماعی و سیاسی بوده است، تا شیعیان با سلامت وارد دوران غیبت شده، به حیات فکری و اجتماعی خود در مقابل مخالفان ادامه دهند. در این راستا، نظام مرجعیت دینی موجب خودکفایی علمی شیعیان گردید، نظام وکالت در تنظیم امور اجتماعی آنان کارساز شد، نظام وکالت به ساماندهی امور سیاسی اجتماعی پرداخت و سرانجام نظام نقابت، هویت بخشی و تا حدودی استقلال سیاسی را برای شیعیان به ارمغان آورد.

در محافل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و فرهنگی جهان همواره به عظمت جهان اسلام و کشورهای اسلامی تأکید می شود،‌زیرا این بعد عظیم اجتماعی و اقتصادی که حدود 22 درصد جمعیت دنیا و 25 درصد کشورهای جهان را در 19 درصد خشکی های کره زمین تشکیل می دهد، در صحنه های جهانی نقش عمده و پایگاه بسیار مستحکمی را دارا می‌باشد. مسلما مطالعه، تحلیل موقعیت های اجتماعی، ایدئولوژی و اقتصادی این جامعه و سیمای آینده آن از نظر ما بسیار حائز اهمیت است.از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران این کشور را به عنوان یکی از مهمترین نقاط عظمت جهان اسلام در قرن 20 مطرح کرده است. از این رو روابط چند جانبه و متقابل جمهوری اسلامی ایران با سایر سرزمین ها و ملل اسلامی یکی از سیاست های مهم آن به شمار می‌رود. بنابراین برای آشنایی با سرزمین ها، کشورها به ویژه جمعیت اسلامی و نحوه ضروری به نظر می رسد در این مقاله سعی شده است این مطالب به طور بسیار فشرده و مختصر در قالب 8 ناحیه و 49 کشور اسلامی و سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا مورد بحث و ارزیابی قرار گیرد

سازمان دعوت اسماعیلی با ساختاری سلسله مراتبی، بستر توفیقات روزافزون دعوت فاطمیان را در سرزمین های اسلامی فراهم آورد. پس از تاسیس خلافت فاطمیان در مغرب و سپس انتقال به مصر، سازمان دعوت هرگز تعطیل نشد، بلکه به عنوان نهادی پویا و کارآمد در متن سازمان های اداری تا پایان این خلافت برجای ماند. از آن جا که کارکرد این نهاد، ارتباط مستقیمی با تحولات سیاسی و دینی فاطمیان داشت و توفیق آنان در پایایی دعوت اسماعیلیه بسیار موثر بود؛ پژوهش حاضر تلاش دارد پاسخ این پرسش ها را بیابد: 1- ساختار نهاد دعوت فاطمیان چگونه بود؟ 2- این نهاد از چه کارکردی برخوردار بود؟ 3- با وجود پیروزی اسماعیلیان در تاسیس خلافت فاطمیان، چرا نهاد تبلیغی دعوت تعطیل نشد؟ 4- این نهاد از بدو تاسیس چه تحولاتی را پشت سرنهاد؟ 5- نحوه عملکرد داعیان در خارج از قلمرو فاطمیان چگونه بود؟

نقش شیعه در دانش های مختلف ازجمله تاریخ نگاری قابل توجه بوده و میراث گران بهایی از علمای شیعه دراین زمینه موجود است؛ بسیاری نیز مفقود شده و تنها بخش هایی از آنها در منابع تاریخی اهل سنت برجای مانده است. تلاش برای بازسازی کتب مفقوده شیعه از یک سو و تصحیح محققان پرتلاش برای ارائه متون برجای مانده از سوی دیگر، برای تبیین هرچه بهتر نقش شیعه در تمدن اسلامی مورد توجه جدی قرار گرفته است. یکی از متون کهن تاریخی شیعه که جایگاه مهمی در تاریخ نگاری شیعه دارد و طی چند سال گذشته تصحیح شده، کتاب الجمل تألیف شیخ مفید است. با توجه به اهمیت این منبع کهن مناسب می باشد تا هرچه بهتر وجوه مختلف کتاب مورد توجه قرار گیرد. آنچه بسیار مهم می نماید، نقد و بررسی منابع این کتاب است تا بتوان قضاوت دقیق تری برای ارزش گذاری آن داشت.

رزم افزارهای ایرانی دارای قدمتی دیرینه و مزین کننده موزه های ایران و جهان هستند. محور اصلی این پژوهش بررسی رزم افزارهای ایران در دوران اسلامی با استناد به داده های گنجینه اسلامی موزه ملی ایران است. عمده مطالب نیز در سه محور تجهیزات نظامی، تشکیلات نظامی و فلزکاری ایران گنجانده شده است. سؤالات پژوهش مبتنی بر آن است که رزم افزارهای ایران در دوران اسلامی چه روندی داشته است و ارتباط آثار هنری گنجینه اسلامی موزه ملی با رزم افزارها چگونه قابل تبیین است؟ فرضیه موجود بیانگر تحولات تکنولوژیکی و ساختاری ادوات و ابزارهای رزم در دوران اسلامی است. آثار هنری گنجینه اسلامی موزه ملی، شواهد مادی و مدارک مستند و سند پژوهانه ای از طرح و شکل ابزارهای رزم در گونه های متعدد در ادوار مختلف ایران در دوران اسلامی هستند. تحقیق با روش توصیفی ـ تحلیلی و همراه با بازدید میدانی، نتیجه نشان می دهد رزم افزارها گنجینه اسلامی نمایانگر دو مرحله متفاوت، قبل و بعد از دوره صفویه در تاریخ رزم افزارهاست. تشکیلات نظامی را می توان از نسخه های خطی مرتبط و متون اسلامی باقی مانده استنتاج کرد اما آثار هنری نمی تواند بازگوکننده این تشکیلات باشد.