درخت حوزه‌های تخصصی

حدیث و علوم حدیث

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
حدیث علوم حدیث
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۰۱ تا ۱۲۰ مورد از کل ۴٬۹۹۰ مورد.
۱۰۱.

رُجولیّت در مرجعیّت بر اساس قرآن و روایات(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۳ 5 - 25

کلید واژه ها: شرط رجولیت افتاء مرجعیت زن مرد زن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 138 تعداد دانلود : 624
در خصوص مرجعیت یکی از شرایطی که برای تصدی مقام افتاء و مرجعیت در نظر گرفته شده است شرط رجولیت است از آن جایی که در احکام فقهی زن و مرد تفاوت هایی وجود دارد این امرباعث شده است که درباره این شرط نظرات متفاوتی مطرح بشود از این رو عده ای رجولیت را برای تصدی این مقام شرط می دانند و عده ای دیگر رجولیت را شرط نمی دانند به عنوان نمونه موافقین وجود شرط رجولیت به آیه 34 سوره نساء خداوند مردان را قیم زنان قرار داده که لازمه ی این قیمومت تبعیت زن از مرد می باشد از این رو می توان گفت آیه مذکور به زندگی مشترک زن و شوهر و حقوق هر یک از آن دو نسبت بر دیگری مربوط است اشاره دارد و روایاتی نظیر صحیحه ابی خدیجه که دلالت بر پرهیز از امر داوری نزد حکام جور دارد که در این خصوص به مردی از میان خودشان رجوع کننداز این رو می توان گفت تمسک به مفهوم رجل در این روایت در نزد اصولیین حجیت ندارد استناد کردند که این آیات و روایات به عنوان ادله مطرح شده از سوی آنان نا تمام است .روش تحقیق در این پژوهش به صورت کتابخانه ای بوده است.
۱۰۲.

جرح محمّد بن سنان توسط فضل بن شاذان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۱شماره ۱۶ 293 - 314

کلید واژه ها: ابن سنان ا بن شاذان غلو گستره علوم اهل بیت (ع) مبانی جرح و تعدیل علم الرجال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 788 تعداد دانلود : 563
محمد بن سِنان (م220ق) از راویان امام کاظم، امام رضا و امام جوادb به شمار می آید. از رهگذر وجودش در سلسله أسناد صدها روایت کتب أربعه، نقش ممتاز در انتقال میراث روایی دارد. از طرفی، فضل بن شاذان (م260ق) که از اصحاب امام رضا، امام جواد، امام هادی و امام حسن عسکریb و از ثِقات و رجا ل شناسان نامدار عصر حضور و از راویان ابن سنان است، وی را با سخنانی متعدد، دستخوش جرح شدید قرار داده و او را «کاذب مشهور» قلمداد کرده است. این مقاله که از نظر گردآوری به روش کتابخانه ای و از نظر محتوایی با روش توصیفی – تحلیلی سامان یافته، به چرایی ارزیابی و نقد سخنان فضل بن شاذان پرداخته است. دریافت نویسندگان این بوده که علّه العلل نسبت کذب و غلّو، اختلاف مبنایی آن دو است؛ زیرا ابن سنان اقبال ویژه به تأویل آیات در مورد اهل بیتb، نقل کرامات و دیدگاه تعمیم دانش آنان دارد؛ در حالی که ابن شاذان رویکرد ضدّ جریان غلو دارد و بر دیدگاه تحدید علوم امامانb تصریح می کند. بنابراین جرح محمد بن سنان بعید به نظر می رسد و وثاقت او تقویت می شود.
۱۰۳.

گونه شناسی روایات معمّر بن راشد در منابع شیعی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۳ 71 - 80

کلید واژه ها: کتاب سلیم سلیم بن قیس معمر بن راشد احادیث معمر مطاعن خلفا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 526 تعداد دانلود : 444
درباره وجود شخصیت سلیم بن قیس و نیز انتساب کتابی حدیثی به وی، اختلاف نظر و مناقشات متعددی وجود دارد؛ برخی، کتاب منسوب به سلیم را ساختگی دانسته اند و برخی دیگر معتقد هستند که وی کتاب حدیثی داشته است. بنابراین اکنون لازم است پژوهش مستقلی پیرامون ابعاد مختلف این کتاب، از جمله اسناد اصلی نسخه های خطی سلیم، که منقول از معمر بن راشد هستند، انجام شود. نتایج بررسی روایات هفتادگانه معمر در منابع شیعی، روشن نمود که: حدود نیمی از روایات معمر، که البته به فضائل اهل بیت(ع) مرتبط هستند، در منابعی وجود دارند که این منابع، از نظر اصالت یا انتساب به مؤلف و یا زمان تألیف، مخدوش هستند. همچنین (جدای از احادیث جعلی سلیم در کتاب الغیبه نعمانی)، هیچ حدیثی از معمر بن راشد به نقل از سلیم در منابع شیعه و سنی وجود ندارد. همچنین، هیچ حدیثی نیز از معمر به نقل از ابان بن ابی عیاش (تنها راوی کتاب سلیم) در منابع شیعی، وجود ندارد. از سوی آخر، با توجه به اینکه ابان بن ابی عیاش و معمر بن راشد و عبدالرزاق بن همام (راویان اسناد کتاب سلیم)، همگی از راویان عامه هستند؛ به نظر می رسد که اسناد معمر برای احادیث کتاب کنونی منسوب به سلیم، ساختگی باشند
۱۰۴.

اعتبارسنجی حدیث کساء (به روایت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 243 - 278

کلید واژه ها: ماجرای عبا به روایت حضرت زهرا (س) وثاقت سندی اعتبارسنجی حدیث کساء وثوق خبری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 907 تعداد دانلود : 928
حدیث شریف کساء که بیانگر برخی فضایل اهل بیتk و به اعتقاد مفسران، سبب یا شأن نزول آیه تطهیر است، طرق و گونه های متعددی دارد. یکی از مشهورترین آن ها، حدیث کساء به روایت جابر بن عبدالله انصاری از حضرت زهراB است. محتوای سرشار از معارف حدیث کساء باعث شده این حدیث در قرون اخیر، بیشتر مورد اهتمام اندیشمندان قرار بگیرد اما به دلیل وجود برخی کاستی ها در پژوهش های پیشین درباره سند و متن این حدیث، نوشتار پیش رو تلاش دارد با رویکرد توصیفی تحلیلی، در اعتبارسنجی آن درنگی نموده و وثوق سندی و صدوری حدیث کساء را بررسی کند. یافته های پژوهش حاکی است اصل وجود ماجرای کساء، مورد پذیرش فریقین است و گر چه حدیث کساء به روایت جابر از حضرت زهراB در منابع اولیه مشهود نیست، اما دلایلی بر اعتبار سندی آن وجود دارد. همچنین قراین درون متنی و برون متنی و سایر شواهد، گواه صحت و اعتبار آن است.
۱۰۵.

اعتبارسنجی روایات تفسیری فریقین درباره ایمان ابوطالب(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۱شماره ۱۶ 89 - 112

کلید واژه ها: ایمان ابوطالب روایات تفسیری آیات ایمان معیارهای تشخیص ایمان مستندات ایمان ابوطالب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 339 تعداد دانلود : 628
یکی از راه های شناخت درست تاریخ اسلام و نیز شخصیت های تأثیرگذار صدر اسلام، واکاوی روایات واردشده درباره آنهاست. جناب ابوطالب یکی از شخصیت های این دوره بوده که روایات متعدد درباره او گزارش شده است. درباره ایشان دو دیدگاه متفاوت مطرح شده: گروهی با استناد به برخی از روایات در مورد سه آیه از قرآن کریم، چنین پنداشته اند که وی بدون ایمان از دنیا رفته است. گروهی دیگر بر این باورند که این روایات، نمی تواند شاهد قابل اعتمادی بر این پندار باشد. اکنون مسئله مطرح درباره ایشان این است که آیا ایشان به پیامبر اسلامa ایمان آورد و با ایمان از دنیا رفت؟ مقاله پیش رو با استفاده از منابع کتابخانه ای و به شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی این روایات پرداخته و با بیان اشکالات اساسی و بنیادین آنها، از قبیل ضعف سندی، دلالی، تعارض با روایات دیگر، ناسازگاری با مفاد و سیاق آیات و... بی اعتباری آنها را اثبات نموده و با استناد به روایات متواتر، اتفاق اهل بیتb، اجماع امامیه، اشعار صریح ابوطالب و درنظرگرفتن معیار تشخیص حق، ایمان وی را از مسلّمات تاریخ اسلام و غیر قابل تردید دانسته است.
۱۰۶.

رویکردها و روش های نقد حدیث در الزامات و تتبع دارقطنی از نظر براون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 173 - 200

کلید واژه ها: جاناتان براون دارقطنی الزامات و تتبع صحیحین رویکردها و روش های دارقطنی نقدهای دارقطنی از صحیحین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 626 تعداد دانلود : 842
جاناتان براون به نقد حدیث توجه ویژه نشان داده و در بررسی های علمی، به الزامات و تتبع دارقطنی نیز پرداخته است. این مقاله دیدگاه و موضع وی را در مورد رویکردها و روش های نقد حدیث در الزامات و تتبع دارقطنی می کاود. گردآوری اطلاعات در این اثر به روش کتابخانه ای- رایانه ای و پردازش آن ها به روش توصیفی تحلیلی است. براون شناخت عقیده و روش دارقطنی را با مطالعه آثارش به ویژه الزامات و تتبع دنبال می کند. براون درمی یابد رویکرد دارقطنی به حدیث، اغلب پرداختن به سندهاست؛ در روش شناسی نیز بیشتر آثارش ناظر به سند و علل آن یا وضع و هویت راویان است، افزای ش را هم برای سند و هم برای متن می پذیرد. براون باور دارد جامع ترین دفاع طرفداران حدیث از صحیحین این است که انتقاد دارقطنی، تنها در موارد استثنایی پذیرفتنی است. براون با رویکرد تبیینی تحلیلی و اطلاع رسانی بی طرفانه به این باور می رسد که دارقطنی با نگارش الزامات و تتبع ثابت کر ده است شیفته صحیحین بوده است؛ بنابراین عقاید او در نقد صحیحین ، نقش قابل اعتنایی نداشته، بلکه بررسی و اصلاح دارقطنی ناشی از دقت عمل او در بررسی حدیث بوده است.
۱۰۷.

گونه شناسی روایات تأویلی مرتبط با امیرمؤمنان(ع) در سوره مائده(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۳ 53 - 70

کلید واژه ها: تأویل قرآن انواع تأویل روایت تأویلی سوره مائده امیرمؤمنان (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 514 تعداد دانلود : 408
یکی از آموزه های اهل بیت(ع) در بیان معارف قرآن کریم، گشودن دریچه ای نو و هماهنگ با زمان به نام تأویل است. آیات قرآن افزون بر آنچه از ظاهر آنها استفاده می شود، دارای تأویل اند و بهترین راه دست یافتن به تأویل قرآن از طریق اهل بیت(ع) می باشد؛ زیرا طبق حدیث ثقلین، اهل بیت(ع) به عنوان عِدل قرآن به شمار می روند. در بسیاری از روایات اهل بیت(ع) به تأویل آیات قرآن پرداخته شده است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ به این سؤال است که در روایات تأویلی سوره مائده چه نوع تأویلاتی نسبت به امیرمؤمنان(ع) صورت پذیرفته است؟ در این راستا، بر اساس معنای اصطلاحی تأویل قرآن در آیات و روایات، روایات تأویلی مرتبط با امام علی(ع) از بین روایات تفسیری سوره مائده استخراج و با روش توصیفی- تحلیلی مشخص شد که چهار نوع تأویل در این روایات درباره آن حضرت(ع) وجود دارد که عبارت اند از: معنای باطنی آیه، مصداق باطنی آیه، مصداق آیه در گذر زمان (جری و تطبیق) و مصداق اطلاق یا عموم آیه.
۱۰۸.

اعتبارسنجی روایت احتجاج حضرت موسی(ع) و حضرت آدم(ع)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۳ 188 - 211

کلید واژه ها: احتجاج حضرت موسی (ع) حضرت آدم (ع) ابوهریره نقد سندی و محتوایی جعل حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 276 تعداد دانلود : 904
در مصادر روایی اهل سنت روایتی از پیامبر اکرم(ص) به نقل از ابوهریره گزارش شده است. روایت مزبور، با ملامت حضرت موسی(ع) نسبت به حضرت آدم(ع) مبنی بر علت خروجش از بهشت آغاز و با پاسخ حضرت آدم(ع) و غلبه ایشان برحضرت موسی(ع) به پایان می رسد. این پژوهش به روش تحلیلی و تاریخی به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا روایت «احتجاج حضرت موسی(ع) و حضرت آدم(ع)» به لحاظ سندی و دلالی دارای اعتبار است؟ این روایت که به طور گسترده در منابع مختلف اهل سنت گزارش شده است، به جهت سند و محتوا دارای اشکالات متعدد می باشد. نوشتار پیش رو در صدد اعتبارسنجی روایت مزبور بوده و آن را از جهت سند و محتوا مورد نقد و بررسی قرار می دهد. تفرد ابوهریره در نقل روایت، اضطراب در متن آن، القای اندیشه جبر گرایی، تجسیم خداوند متعال، تعارض با عصمت پیامبران و تبعیض میان آنان، واکنش علمای فریقین نسبت آن و چگونگی دیدار این دو پیامبر(ص)، از جمله عواملی هستند که احتمال جعلی و ساختگی بودن آن را تقویت می کند.
۱۰۹.

تحلیل و بررسی غلوِ ابوسمینه؛ از راویان احادیث مهدوی و اعتبار یا بی اعتباری روایاتش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 201 - 218

کلید واژه ها: غلو مهدویت روایات تفسیری اعتبار ابوسمینه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 174 تعداد دانلود : 423
باورداشت مهدوی از اساسی ترین معارف اسلامی است. در سند احادیث مهدوی، راویانی وجود دارند که غالی معرفی شده اند و اثبات غلو ایشان، یکی از عواملی است که اعتبار احادیث در این عرصه را تهدید می کند. اما طبق فرمایش حضرات معصوم k ذکر فضایل، غلو محسوب نمی شود؛ همچنین غلو در فضایل به صورت مسئله ای نسبی درآمده و چه بسا که در کتاب های رجالی، گروهی از راویان، غالی یا متهم به غلو معرفی شده اند، درحالی که با بررسی روایاتِ موجودِ آنان در کتب و تفاسیر روایی درمی یابیم که هیچ باوری که نشانگر غلو باشد، نداشته اند . ابوسمینه از جمله این راویان است که از راویان پرشمار احادیث بوده و راویانی ثقه احادیث ی بسیار از او نقل کرده اند. همچنین روایات مهدویِ موجودِ وی در تفاسیر روایی شیعه عاری از غلو است . در این میان کلام شیخ طوسی مبنی بر استثنای روایات مشتمل بر غلوِ او توسط محدثان، در کنارِ سابقه رجالیان متقدم شیعه در روی برنتافتن از تمام احادیث یک راوی با وجود ضعیف انگاشتن او، مؤیدی بر پذیرفتن اعتبار احادیث مهدویِ او بنا بر مستنداتِ موجود در تفاسیر روایی شیعه است.
۱۱۰.

ملاک های عالمان شیعی در تدوین کتب ادعیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 117-154

کلید واژه ها: معیار مؤلفان کتب ادعیه توثیقات عام ضعف اسناد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 958 تعداد دانلود : 408
کتاب های ادعیه مقبول امامیه، برترین کتب دعا و حاوی دعاهایی منقول از معصومینk است. این ادعیه اعتقاد داعی را محکم کرده، به وی سعادت و آرامش روان می بخشد اما تفوق طلبی مدعیان سیروسلوک، راحت طلبی و کم حوصلگی جویندگان دعا، سبب رواج انواع دعاهای برساخته گشته؛ در این شرایط، شناخت سره از ناسره ضروری است. متقدمان ملاک صحت دعا را وثوق و اعتماد به صدور آن از معصومR می دانستند که از راه تحلیل فهرستی و روش کتاب شناسانه، بر اساس قراینی مانند وجود و تکرار روایت در بسیاری از اصول اربع مائه با چند نقل در مطمئن ترین نسخه، برایشان احراز می شد و با اعتماد به نسخه، ادعیه را در مجموعه های خویش گردآوری کردند. مؤلفان متأخر نیز ادعیه ای را که منبع مورد اعتماد داشت، بدون کم وزیاد کردن، تنها با تبویب جدید، در مجموعه هایشان نوشتند. این تحقیق بر آن است با جستجو در کتب ادعیه امامیه، تهیه مستندات از طریق کتابخانه ای با تحلیل، نقد و ارزیابی کتاب ها، معیار مؤلفین کتب ادعیه را بیان کرده و اثبات کند ایشان غیر فرمایش معصومینk را ننوشته اند تا هر طالبی با اطمینان خاطر از این کتب بهره برد و به اهداف والای دعا کردن برسد.
۱۱۱.

بررسی پیامد های فقهی حدیث حکمرانی زنان در مذاهب خمسه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰شماره ۱۴ 273 - 299

کلید واژه ها: زن فقه حکمرانی ولایت زنان قضاوت زنان زن در مذاهب خمسه وظایف فقهی زن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 479 تعداد دانلود : 815
حدیث « لن یفلح قوم ولوا أمرهم امرأه » از احادیث تأثیرگذار در فقه مذاهب خمسه و از مسائل مربوط به ولایت و حکومت زنان است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد تاریخی منابع، به این پرسش پاسخ داده که تأثیرگذاری حدیث مزبور در طول تاریخ بر فتاوای فقهای مذاهب خمسه چگونه بوده است؟ هدف اصلی از این پژوهش، بررسی سیر ورود این حدیث و پیامدهای فقهی آن در مذاهب خمسه است. نتایج پژوهش حکایت از این دارد که حدیث در قرن نهم وارد مذهب حنفی شده و تأثیر اندک در استنباط فقهی آنان گذاشته و در قرن هفتم وارد کتب فقهی حنبلی و در قرن ششم وارد مذهب مالکی و شافعی شده و هر سه مذهب در تقویت منع ولایت زنان از حدیث بهره برده اند. همچنین روایت مزبور در قرن ششم به مذهب اثناعشریه نیز ورود پیدا کرده و فقط در ممنوعیت قضاوت زنان از آن استفاده کرده اند.
۱۱۲.

بررسی تضعیف ابوالمفضل شیبانی در تحریف و جعل اسناد(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰شماره ۱۴ 136 - 167

کلید واژه ها: ابوالمفضل شیبانی جعل سند تحریف میراث حدیثی رویکرد رجالیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 684 تعداد دانلود : 542
ابوالمفضل شیبانی (م. ۳۸۷ق) از جمله راویان پرکاری است که روایات پرشماری در منابع حدیث و کلام فرق اسلامی دارد و حتی جمعی از بزرگان فریقین او را به حافظ بودن می ستایند. با وجود این، گاه دخل و تصرفات غیرمتعهدانه ای در نقل روایات و اسناد داشته و جمعی از رجالیان متقدم مانند جمع زیادی از مشایخ نجاشی و برخی از بزرگان عامی سده چهار و پنج همچون دارقطنی و برخی از شاگردان روایی شیبانی او را تضعیف کرده اند. از امامیه نیز بزرگانی چون ابن غضائری او را متهم به سندسازی می کند. اما جمعی از عالمان سده های اخیر، پیشنیان رجالی را به تندروی یا تأثیرپذیری از نگرش های کلامی عامه در تضعیف متهم کرده اند. بنابراین، مسأله اصلی مقاله، یافتن راه هایی برای قضاوت در این اختلافات است. یافته تحقیق آن است که نقد های این عالمان بر تضعیفات پیشینیان نا تمام است و با روش هایی تاریخی مانند ابحاث طبقاتی و بررسی های تطبیقی منابع می توان برخی از تحریفات شیبانی را کشف کرد. همچنین شیبانی مانند برخی از جریان های حدیثی رقیب امامیه، گاه با مقابله به مثل، اسنادی ساختگی در تأیید مذهب ارائه داده است.
۱۱۳.

مستندات روایی مؤلفه های جامعه منتظر در بیانیه گام دوم

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال ششم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۲ 1 - 24

کلید واژه ها: مستندات روایی مؤلفه جامعه منتظر رهبرمعظم انقلاب بیانیه گام دوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 1000 تعداد دانلود : 881
تعالی و پیشرفت هر جامعه ای مرهون بازنگری و پالایش مؤلفه های اجتماعی آن جامعه می باشد تا در پرتو آن به اهداف و آرمان هایش دست یابد که این امر نیازمند تبیین این مؤلفه ها از سوی مرجعی حکیم و دانا به امور جامعه می باشد، رهبر حکیم انقلاب که محور وحدت و همدلی جامعه اسلامی به شمار می روند با درک والا از تحولات جامعه در بیانیه گام دوم علاوه بر تشریح دستاوردهای چهل ساله انقلاب اسلامی ایران، به تبیین مؤلفه های اجتماعی جامعه پرداخته اند که به کارگیری آنها از جمله مواردی است که در روایات معصومین (ع) از مؤلفه های جامعه ی منتظر به شمار رفته است، به همین جهت هدف این مقاله در پاسخ به این سؤال که مستندات روایی مؤلفه های جامعه منتظر در بیانیه گام دوم چیست؟ تبیین مستندات روایی این مؤلفه ها می باشد، نتایج این پژوهش که به شیوه توصیفی تحلیلی و با جمع آوری کتابخانه ای مطالب انجام شده، حاکی از آن است که در روایات مؤلفه هایی همچون علم و پژوهش، معنویت و اخلاق، اقتصاد، عدالت و مبارزه با فساد، استقلال و آزادی، عزت ملی و مرزبندی با دشمن و سبک زندگی را برای جامعه منتظر برشمرده اند که رهبر انقلاب در بیانیه گام دوم بر این مؤلفه ها تأکید نموده اند.
۱۱۴.

موانع درونی خود تربیتی در تحقق کمال انسانی در جامعه اسلامی از منظر امام علی(ع)

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال ششم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۲ 107 - 142

کلید واژه ها: موانع خودتربیتی کمال انسانی امام علی (ع) تعلیم و تربیت نهج البلاغه بیانیه گام دوم انقلاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 855 تعداد دانلود : 951
خودتربیتی یعنی اینکه انسان به تربیت و پرورش استعدادها و توانایی های خود در جهت کمال انسانی بپردازد. خود تربیتی برای رسیدن به اهدافی همچون سرآمدی دریک مجموعه، بارور کردن ظرفیتهای انسان، موفقیت در زندگی، کسب آرامش و کاهش استرس و صدها هدف دیگر انجام می پذیرد. حضرت علی (ع) نمونه عالی الگوی خودتربیتی می باشند. باتوجه به سخنان مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب مبنی بر اینکه مردم باید با پرورش معنویت و اخلاق در تمام حرکتها و فعالیتهای فردی و اجتماعی رشد یابند و در این راه تلاش و جهاد کنند و همچنین حکومتها اولأ خود باید منش و رفتار اخلاقی و معنوی داشته باشند و ثانیأ زمینه را برای رواج آن در جامعه فراهم کنند و به نهادها کمک برسانند و نیز بنابر ضرورتی که ایشان فرمودند به نگارش این تحقیق میان رشته ای پرداخته شده است. بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی این نکات را بیان کرده است. یکی از منابعی که انسان را در شناخت این موانع یاری می دهد نهج البلاغه است، لذا این تحقیق به بحث موانع درونی خودتربیتی در تحقق کمال انسانی در جامعه اسلامی از منظر امام علی (ع) خواهد پرداخت. موانع درونی خودتربیتی شامل سه مولفه (اعتقادی، اخلاقی و رفتاری) می باشد، انسان با شناخت و رفع این موانع، هم به تربیت خود و پرورش استعدادها پرداخته است و هم تحقق کمال انسانی در جامعه اسلامی را ممکن کرده است. این پژوهش به صورت کتابخانه ای و به روش تحلیلی- توصیفی انجام پذیرفته است. 
۱۱۵.

بررسی روایات فریقین درباره آیات آغازین سوره برائت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰شماره ۱۴ 46 - 68

کلید واژه ها: قرآن روایات امام علی (ع) سوره توبه ابلاغ برائت تفسیر تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 698 تعداد دانلود : 161
آیات آغازین سوره برائت برای اعلام بیزاری خدا و رسول او از مشرکان و روشن شدن وضعیت آن ها در جامعه نوپای اسلامی و پیراستن خانه خدا و کنگره عظیم حج از پیرایه های شرک نازل شد. پیامبر اسلامJ نخست این آیات را به همراه دستورهای دیگر به ابوبکر داده تا در روز حج اکبر به مشرکان ابلاغ کند؛ اما با وحی الهی از او بازستانده و سرپرستی حجاج و اعلام برائت بر عهده امام علیA گذاشته می شود. علی رغم اتفاق فریقین در اصل داستان، زاویه دیدها و برداشت های متفاوتی در اصل این ماجرا و محدودبودن آن به سوره برائت و نیز تفسیر «رجل منی» و چرایی این اتفاق وجود دارد. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس مستندات روایی متواتر در کتاب های تفسیری، تاریخی و روایی فریقین، در صدد است تا اثبات کند امام علیA که به شهادت وحی الاهی، نفس و جان پیامبرJ بود، مأموریت یافت آیات آغازین سوره توبه را ابلاغ کند. عبارت «رجل منک» می رساند که اگر تنها قرابت فامیلی، دلیل بر افضلیت بود، می بایست عباس عموی پیامبرJ که مأمور این ابلاغ می شد. این امر نمایان گر آن است که «از پیامبرJ بودن» در این روایت از جنس قرابت های فامیلی و نسبی نیست؛ بلکه از جنس قرابت ها و مناصب معنوی است. تغییر مأمور ابلاغ آیات برائت با دستور الهی و نزول فرشته وحی، از سویی اعلام افضلیت امام علیA بر دیگر صحابه را دارد و از طرف دیگر جنبه زمینه چینی و آماده سازی اذهان جامعه برای پذیرش ولایت و جانشینی حضرت امیرA است.
۱۱۶.

تحلیل دیدگاه دانشمندان اسلامی پیرامون استحقاقی یا تفضلی بودن ثواب(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰شماره ۱۴ 213 - 231

کلید واژه ها: ثواب عقاب تفضل استحقاق دانشمندان اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 557 تعداد دانلود : 966
حدیث « لاَ یدْخِلُ أَحَداً الْجَنَّهَ عَمَلُهُ » و روایات هم مضمون آن از احادیث مشکل در جوامع روایی اهل سنّت به شمار می آید. این روایات، بر فضل و رحمت خداوند نسبت به بندگان بدون در نظرگرفتن معصیت و عبادت آن ها اشاره دارد. بر اساس ظاهر این احادیث، اعمال انسان نقشی در ورود به بهشت و جهنم او ندارد؛ حال آنکه از نظر امامیه و معتزله بر پایه ادله عقلی و نقلی، آدمی در مقابل فرمانبری و اطاعت، مستحق ثواب و در مقابل عصیان، مستحق عذاب است. برخلاف جبریه که این روایات را بر عدم موضوعیت عمل در کسب ثواب حمل می کنند. اندیشمندان اشاعره، احادیث فوق را مؤیدی در اثبات تفضلی بودن ثواب الهی می دانند. پرداختن به معانی گوناگون «باء» در روایاتی چون « لَا یدْخُلُ أَحَدٌ مِنْکمُ الْجَنَّهَ بِعَمَلِهِ » و « لَنْ ینْجُوَ أَحَدٌ مِنکمْ بِعَمَلِهِ » و رفع تعارض آن با آیاتی مانند آیه P ادْخُلُوا الْجَنَّهَ بِمَا کنْتُمْ تَعْمَلُونَ O مهم ترین شاخصه شرح اشاعره محسوب می شود. در این پژوهش به شیوه تحلیل محتوا پس از تبیین روایات فوق، به طور دقیق دیدگاه ها و ادله و نقدهای اندیشمندان اهل سنّت ذیل این احادیث که در سه محور قابل دسته بندی است، مطرح می شود و در نهایت نیز با توجه به مبانی فکری امامیه به ارزیابی آن ها پرداخته می شود.
۱۱۷.

نگاهی دوباره به نظریه دلالت اکثار بر وثاقت

نویسنده:
منبع: پژوهش های رجالی سال چهارم ۱۴۰۰ شماره ۴ 113-134

کلید واژه ها: قاعده اکثار توثیق عام ضعف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 42 تعداد دانلود : 988
مکتب اعتبارسنجی متأخرین که میراثدار مکتب حله در چگونگی رویارویی با احادیث است، با چالشهایی روبرو است. از مهم ترین آن می توان به فقدان توصیف بسیاری از روایان نقش آفرین در انتقال احادیث شیعه، در منابع نخستین رجالی اشاره کرد. توثیقات عام از جمله راهکارها برای رهایی از این چالش است. از میان توثیقات عام، نظریه اکثار، بستر مناسبی برای توثیق بسیاری از راویان مجهول یا تضعیف شده به شمار میرود. در کلمات بزرگان سه بیان برای این نظریه به چشم میخورد که گسترده ترین آن منسوب به سیدموسی شبیری زنجانی است؛ بنابر این بیان اگر یک راوی ثقه جلیل القدر که عادت به نقل از ضعفاء ندارد، به فراوانی از یک راوی ناشناخته نقل روایت کند، فراوانی نقل وی کاشف از وثاقت استاد در نزد راوی مکثِر است. دو دلیلِ اعتبار و حساسیت دانشمندان رجالی در اطلاع رسانی، پشتوانه بنیادین بیان مزبور است. به نظر میرسد مجموعه تقریرات سهگانه با سه ابهام عام و تقریر ویژه سیدموسی شبیری نیز با شش ابهام خاص روبرو است؛ بنابراین پیش از برطرف شدن این ابهامات، نمیتوان نظریه اکثار را به عنوان ضابطهای کلی از توثیقات عام پذیرفت.
۱۱۸.

تحلیل روایات تفسیری فریقین پیرامون مفهوم گریه آسمان و زمین در آیه 29 سوره دخان(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۲ 133 - 153

کلید واژه ها: آیه 29 دخان گریه آسمان و زمین روایات تفسیری گریه بر امام حسین (ع) ارزیابی روایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 427 تعداد دانلود : 204
پژوهش حاضر به روش تحلیل محتوا به بررسی روایات تفسیری فریقین درباره گریه آسمان و زمین ذیل آیه 29 سوره دخان پرداخته است. بر اساس این روایات، آسمان و زمین در مرگ مؤمنان، پیامبران، صالحان، حضرت یحیی و امام حسین(ع) گریه می کنند. در مقابل، برای موجودات خبیثی نیز چون فرعون گریه نکردند و این نشان از حقارت آنهاست. با آنکه بر پایه آیاتی که به هدایت موجودات اشاره دارند، تمامی موجودات دارای شعور هستند. برخی از اندیشمندان گریه موجودات فاقد شعور همچون آسمان و زمین را مشکل دانسته و آن را به گریه اهل آسمان ها و زمین توجیه کرده اند. برخی نیز آن را تعبیری کنایی شمرده اند. برخلاف تلقّی غیر حقیقی بودن، روایات فراوانی در منابع روایی فریقین به شکل مستفیض نقل شده که بر اساس آنها، پس از شهادت امام حسین(ع) وقایعی همچون سرخی افق به هنگام طلوع و غروب خورشید رخ داد. این وقایع بر گریستن حقیقی اجزای هستی به ویژه آسمان و زمین بر امام حسین(ع) اشاره دارند. در این میان، تمامی موارد بیان شده که مفسران فریقین در مفهوم آیه ذکر کرده اند، به عنوان مصداق های برای گریه در آیه محسوب می شود. هر چند گریه آسمان ها و زمین بر امام حسین(ع) مصداق اتمّ تلقی می گردد.
۱۱۹.

سنجش روایت سوزاندن زنادقه توسط امام علی(ع) در میراث روایی اهل سنّت(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۲ 109 - 131

کلید واژه ها: امام علی (ع) سوزاندن زنادقه مرتدین نقد سند نقد متن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 79 تعداد دانلود : 544
سوزاندن زنادقه توسط امام علی(ع) از روایات جنجال برانگیز در متون کهن روایی اهل سنّت است. عکرمه به نقل از ابن عباس گزارش می کند که امام علی(ع)، مرتدین را سوزاند. هنگامی که خبر به ابن عباس رسید، گفت: اگر من جای علی(ع) بودم، آنها را آتش نمی زدم. بنا بر روایتی از رسول خدا(ص) که فرمود: «مَنْ بَدَّلَ دِینَهُ فَاقْتُلُوهُ». نظر به تعدد نقل روایت مزبور در مصادر روایی و نیز تعارض آن با عصمت آن امام همام، ارزیابی آن امری ضروری به نظر مى رسد. عداوت عکرمه از خوارج با امام علی(ع)، تناقض روایت با آیات و روایات، تعارض با سیره نبوی در مواجهه با مرتدان و نیز تعارض با حکم فقهی مجازات مرتدین، در کنار ادلّه متعدد دیگر از جمله ارتکاب سوزاندن توسط برخی از خلفاء و نسبت دادن آن به امام (ع) در جهت تخریب شخصیت ایشان و نیز سرپوشی به خشونت های آنان، عواملی هستند که احتمال جعلی بودن روایت را تقویت می کند.
۱۲۰.

تحلیل العلاقات التناصیه لـ «الدنیا» فی نهج البلاغه والقرآن الکریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 17 - 29

کلید واژه ها: نهج البلاغه القرآن الدنیا التناص الکامل التناص الکامل المعدل التناص الإشاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 450 تعداد دانلود : 181
إن التناص هو نظریه تبحث فی العلاقات والتفاعلات بین النصوص وفقًا لهذه النظریه، یعطی کل نص معنى بناءً على النصوص التی تمت قراءتها من قبل ولطالما کان للقرآن تأثیر فی الأعمال الإسلامیه، خاصه فی أحادیث الأئمه. ومن النصوص التی یمکن تحلیل علاقتها مع آیات القرآن بشکل کبیر هو نهج البلاغه. ومن الموضوعات التی تأثر بها نهج البلاغه بشکل کبیر بالقرآن هی «الدنیا» حیث یتم فی کلا النصین رسما ثلاث صور للدنیا: «عالم الممدوح» و«عالم المذموم» و«سبب مدح الدنیا وذمها». یحاول البحث الحاضر الذی یرکز على موضوع «الدنیا» باستخدام المنهج الوصفی التحلیلی للإجابه على سؤال وهو کیفیه تحلیل العلاقات التناصیه ل «الدنیا» فی نهج البلاغه والقرآن؟ وأشارت نتائج البحث إلى أنه فی مثال التناص الکامل، حیث استخدم الإمام علی۷ آیه: ﴿أَرَضیتُمْ بِالْحَیاه الدُّنْیا مِنَ الْآخِره﴾ دون تغییر بنیتها. وفی التناص الکامل المعدل نوقش مثالان، من بینهما قول الإمام ۷: «قَدْ خَسِرْتَ دَارَ الدُّنْیَا ودَارَ اﻵْخِرَه» مأخوذ من الجمله القرآنیه: ﴿خَسِرَ الدُّنْیا والْآخِره﴾، مع اختلاف أن بعض التغییرات قد طبقت فی هیکل الآیه. لکن التناص الإشاری له الحجم الأکبر، ولهذا المستوى من العلاقه التناصیه تمت مناقشه ثلاثه أمثله، بما فی ذلک ت قول الإمام ۷: «خُذْ مِنَ الدُّنْیَا مَا أَتَاکَ» مستوحى من الجمله القرآنیه: ﴿وَ لا تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیا﴾.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان