درخت حوزه‌های تخصصی

تجاوز سراسری ارتش رژیم عراق از زمین، هوا و دریا به جمهوری اسلامی ایران در 31 شهریور 1359 حادثه مهمی است که بررسی ابعاد آن برای نسل حاضر و آینده دارای اهمیت فراوانی است. یکی از پیامدهای بسیاری از جنگ ها ازجمله جنگ ایران و عراق، بُعد اسارت است. هدف مقاله حاضر بررسی این پیامد جنگ هشت ساله بین دو کشور ایران و عراق است. این مقاله هم از زاویه تجربه های زنانه و هم تجربه های مردانه به مقوله اسارت نگریسته است. در این راستا با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و مبتنی بر رویکرد عرفی، دو مجموعه خاطرات دوران اسارت با عنوان «من زنده ام» خاطرات دوران اسارت معصومه آباد و «حکایت زمستان» خاطرات دوران اسارت عباس حسین مردی بررسی شده است و در ادامه، مفاهیم، مقوله های فرعی و درنهایت، مقوله های اصلی، برگرفته شده است. نتایج به دست آمده در این مقاله نشان می دهد که اسارت برای اسیران ایرانی تا حد زیادی به عنوان ادامه مقاومت و مبارزه تعریف شده بود، اما به طور خاص، تجربه های این زنان و مردان، ذیل 16 مقوله فرعی قابل تقسیم بندی است که با تحلیل و جمع بندی در قالب 6 مقوله اصلی تعریف می شوند که عبارتند از: تعارض مکانی، خشونت، عوارض جسمانی، تجربه های روانی، سازوکار های مقابله با بحران، و سیاست های خصمانه.

انقلاب اسلامی با توجه به ماهیت وشعارهایش موجد تغییرات چشمگیری در نظام ایران گردید.مهمترین و در واقع اصلی ترین این تغییرات،تغییر نظام ارزشی مردم بود.روند تغییرات با آغاز جنگ تحمیلی شدت گرفت و تا پایان جنگ به اوج رسید.امّادر سالهای اخیر به نظر می رسد،این نظام ارزشی(فرهنگ شهادت)در حال تغییر است.فرهنگی که موجبات دفاع 8 ساله را رقم زد. بنابراین هدف این مقاله بررسی نگرش فرزندان شاهد وایثارگر به فرهنگ شهادت می باشد. روش تحقیق این طرح پیمایشی وابزار تحقیق پرسشنامه ساختمند همراه با طیف می باشد.جهت تعیین اعتبار پرسشنامه از اعتبار صوری و روایی آن از مقیاس آلفا کرونباخ استفاده شده است.جمعیت نمونه فرزندان شاهد وایثارگر مرکز شش استان می باشد که از طریق روش نمونه گیری طبقه ای 1200نفر برآورد شده است.تحلیل داده های این طرح به کمک نرم افزار آماری spss به شکل درصدی،آزمونهای معناداری،رگرسیونی می باشد. نتایج نشان می دهد که بیش از 80% ازجامعه نمونه دارای فرهنگ شهادت بالامی باشند.آزمونهای معنا داری نیز نشان می دهد که بیشترین عامل تعیین کننده فرهنگ شهادت در بین پاسخگویان نقش پدر قبل از مقام ایثار گری می باشد.تحلیل نهایی نشان می دهد که فرزندان شاهد وایثارگر همچنان نگرش بالای به فرهنگ شهادت دارند.

پژوهش حاضر در پی سنجش نگرش مردم استان ایلام در مورد حفظ و تقویت روحیه ی ایثارگری است، و به این سؤال پاسخ می دهد که مردم استان ایلام چه انتظاری از ایثارگران دارند؟ این تحقیق با روش پیمایشی و استفاده از فن پرسشنامه به جمع آوری داده های مورد نیاز اقدام نمود. تع داد نم ونه ی مورد بررس ی 400 نفر ب ودند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که اغلب پاسخگویان ( 8/68 درصد)، نگرشی در حد خوب و بسیارخوب به روحیه ی ایثارگری داشتند و نگرش8/11 درصد، به این روحیه منفی بود. پاسخگویان ضمن ستایش از عملکرد ایثارگران در دوران دفاع مقدس، از آنان انتظار داشتند همچنان این روحیه را حفظ کنند و رابطه ی خود را با مردم و نگرش های آن ها قطع نکنند. هم چنین، انتظار داشتند که مشکلات اقتصادی و اجتماعی، ایثارگران و خانواده های آنان را از پاسداشت ارزش ایثار دور نسازد. البته، پاسخگویان شناخت کم جامعه از مفهوم و شاخص های ایثار و روحیه ی ایثارگری و عملکرد ضعیف نهادهای نخستین و ثانویه را از مهم ترین موانع ترویج روحیه ی ایثارگران در جامعه دانسته اند.

"در سال هاى 1359 تا 1367 که جوانان روستایى همراه دیگر اقشار جامعه به جبهه هاى جنگ مى رفتند، اداره امور روستا عمدتآ به عهده زنان و سالخوردگان بود. مشاهدات نشان مى دهد که زنان روستایى علاوه بر همکارى در اداره امور روستا، به صورت خودجوش، تشکل هایى را ایجاد کرده بودند که براى پشتیبانى از جبهه ها و تامین بخشى از مایحتاج فرزندان، برادران و همسرانشان در جنگ، به تهیه و تدارک مواد غذایى و پوشاک مى پرداختند و بدون چشم داشت و با علاقه مندى بسیار، وقت و ثروت خود را براى پشتیبانى از جبهه هاى جنگ ارایه مى کردند. نوع مشارکت زنان روستایى در این دوره؛ از نوع مشارکت هاى خودجوش و فعال بود که مى توان آن را تجربه اى جدید در مجموعه مشارکت هاى مردمى کشور دانست، چیزى که احتمالا در طول تاریخ ایران در مورد زنان روستایى با این کیفیت مشاهده یا ثبت نشده است. دلایل این جوشش داوطلبانه و مشارکت فعال زنان روستایى نتیجه کدام تغییر ساختارى در فرهنگ کشور ما بوده است نیازمند انجام تحقیقات بسیار است. شواهد نشان مى دهد که مسئولان و پژوهشگران کشور از کنار این واقعه مهم فرهنگى ـ اجتماعى با کم توجهى گذشته و به آن عنایت بایسته نکردند. عدم توجه به این حرکت ارزشمند که خلاقیت و استعدادهاى فرهنگى زنان روستایى کشورمان را در به وجود آوردن مشارکت هاى مردمى به نمایش گذاشت، امکان دارد در آینده فراموش شده و آیندگان از شناخت آن محروم گردند. در ماه هاى پایانى سال 1379 انجام یک طرح تحقیقاتى با هدف شناخت و بررسى تشکل هاى خودجوش زنان روستایى در فاصله سال هاى 1359 تا 1367 در دانشگاه علامه طباطبایى به تصویب رسید که امکاناتى را هر چند محدود در اختیار محقق قرار مى داد تا در مورد زنان مشارکت جو در چند روستاى کشور یک مطالعه مقدماتى را به انجام برساند. این طرح در قالب یک پژوهش توصیفى در طول سال 1380 در 10 روستاى منطقه گرمسار اجرا شد و مقاله حاضر حاوى نتایج و دست آوردهاى آن تحقیق است که امید مى رود به عنوان مقدمه اى براى انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه تلقى گردد."

فرزندان شهدا خاصه دانشجویان شاهد، هویت ایثارگری خود را پنهان می نمایند؛ چرا؟ هدف اصلی این پژوهش کاوش در چرایی اجتماعی پنهان سازی هویت ایثارگری دانشجویان شاهد مراکز آموزش عالی شهرستان بابلسر بوده است. مبتنی بر نظریه زمینه ای، تعداد 22 نفر از دانشجویان شاهد در پژوهش شرکت نمودند که 17 نفر (اکثریت) از این دانشجویان اقدام به پنهان سازی هویت ایثارگری نمودند. نتایج حاصله از  مصاحبه های نیمه ساخت یافته نشان داده است که چرایی اجتماعی پنهان سازی هویت ایثارگری این دانشجویانمی تواند در مقوله های زیر خلاصه شود: داغ ننگ، توهم اجتماعی در ارائه تسهیلات به خانواده های شهدا، تفاوت نگرش خانواده ایثارگران و مردم نسبت به عادلانه بودن تسهیلات، کمرنگ شدن ارزش های ایثار و شهادت در مردم، احساس عدم درک اجتماعی از مسائل و مشکلات خانواده شهدا، احساس دور شدن مسئولین از ارزش های ایثار و شهادت، عملکرد ضعیف نهادهای متولی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، ، انتظار الگوی انسان کامل بودن از فرزندان شهدا،  عدم  سوء استفاده از هویت ایثارگری  و جامعه پذیری.

در کشور عراق، انفال به عملیات نظامی تخته قاپوکردن و ژنوساید کردها در شمال آن کشور اطلاق می شود که طی آن صدها هزار نفر نیست و نابود و حدود 4000 روستا ویران شد. هدف این مطالعه چگونگی و چرایی این مسئله است. در بعد نظری تحقیق و برای توضیح چرایی، از نظریه دولت توتالیتر و باورهای سنتی حاکم بر جامعه مکانیکی دورکیم استفاده شده است. روش تحقیق اتخاذ شده این مطالعه تاریخی و تکنیک جمع آوری آن اسنادی است. داده ها حاکی از آن است که عملیاتی ویرانگر در کمتر از یک سال در یک منطقه وسیع جغرافیایی و طی هشت مرحله به انجام رسیده است. به نظر می رسد پی ریزی یک جامعه مکانیکی بر پایه ایدئولوژی بعث مبنایی دو شقی بر پایه دوست و دشمن تعریف کرده است که یکی از نتایج آن اجرای عملیات انفال بوده است.